نحوه تغذیه کودک، وقتی که باید دیالیز شود

در برخی بیماری‌های مزمن کلیوی شیرخواران و کودکان که با نقص عملکرد طبیعی کلیه‌ها بروز می‌کنند، انجام دیالیز امری حیاتی است.
از آنجایی که نقص عملکرد کلیه‌ها با به‌هم خوردن تعادل الکترولیت‌های سدیم، پتاسیم و عناصری همچون کلسیم و فسفر همراه می‌‌باشد و با توجه به این که انجام دیالیز سبب کم‌اشتهایی و بی‌اشتهایی در کودک و شیرخوار می‌‌شود که با کاهش دریافت انرژی برای بدن، زمینه کاهش و اختلال رشد را فراهم می‌‌کند؛ بنابراین توجه به تغذیه صحیح در شیرخواران و کودکان دیالیزی از اهمیت بالایی برخوردار است، به خصوص در مورد شیرخواران که استفاده از تغذیه با لوله تغذیه معده و تغذیه‌های کمکی توصیه می‌‌گردد.

در یک بیان ساده، ضمن اینکه تامین انرژی مورد نیاز شیرخوار و کودک دیالیزی بسیار مهم است، توجه به دریافت پروتئین، سدیم، پتاسیم و فسفر در رژیم غذایی شیرخواران و کودکان دیالیزی از اهمیت بالایی برخوردار می‌‌باشد.
امروزه خوشبختانه در مورد تامین انرژی و مواد مغذی مورد نیاز برای شیرخواران دیالیزی، فرمول‌های خاصی وجود دارد که تحت نظر پزشک متخصص اطفال به آنان ارائه می‌شود، اما در مورد کودکان بزرگ‌تر که توانایی غذا خوردن دارند، می‌بایست به غذاهایی که حاوی مقادیر متناسب از این مواد مغذی هستند، توجه شود.

یکی از مهم‌ترین نکاتی که در رژیم غذایی کودکان دیالیزی باید به آن توجه شود، دریافت مقادیر کافی پروتئین است.
زیرا پروتئین مواد غذایی در بدن، به اجزای کوچک‌تر تجزیه می‌‌شود که در این فرآیند مقداری مواد زائد هم تولید می‌‌شود که باید از طریق کلیه‌ها دفع شود.
به دنبال عدم دفع مواد زائد از بدن کودکانی که مشکلات مزمن کلیوی دارند، حجم این مواد در خون افزایش می‌یابد که می‌‌تواند صدمات جبران ناپذیری بر سیستم عصبی مرکزی وارد کند و با انجام دیالیز، این مشکل به طور قابل ملاحظه‌ای کنترل می‌‌شود.
از سوی دیگر می‌بایست به حجم دریافتی منابع پروتئینی از راه رژیم غذایی نیز توجه شود. در مورد میزان مناسب دریافت پروتئین روزانه در شیرخواران و کودکان در مراحل مختلف دیالیز می‌‌توان از جدول صفحه بعد استفاده نمود:

بر این اساس توصیه می‌‌شود که منابع غذایی پروتئینی مانند سینه بوقلمون، ماهی، ماست طبیعی با ۵/۳ درصد چربی حتما در رژیم غذایی کودکان دیالیزی موجود باشد.
توجه به دریافت سدیم در کودکان دیالیزی
سدیم یکی از مواد مغذی است که کمبود آن در کودکان دیالیزی با کاهش رشد و عدم وزن‌گیری مطلوب و کم‌آبی‌های شدید در بدن همراه است.
به همین دلیل متخصصان تغذیه توصیه می‌‌کنند که میزان دریافت منابع سدیم‌دار در رژیم غذایی این کودکان با دقت تامین شود، از طرف دیگر افزایش میزان سدیم در بدن از طریق مصرف منابع غذایی پرسدیم و شور هم می‌‌تواند مشکلات زیادی را برای این کودکان ایجاد کند.
به همین دلیل توصیه می‌‌شود که در رژیم غذایی کودکان دیالیزی از منابع غذایی کم سدیم استفاده شود و استفاده از غذاهای فرآیند شده مانند انواع گوشت‌های فرآیند شده (سوسیس و کالباس) و غذاهای کنسروی که مملو از سدیم هستند منع شود. همچنین مصرف نمک به میزان ۱ قاشق چایخوری در روز کاهش یابد.

دریافت کم و یا زیاد مواد غذایی پتاسیم‌دار برای کودکان دیالیزی مضراتی دارد که توصیه می‌‌شود ضمن توجه به دریافت منابع غذایی دارای پتاسیم‌ مانند سبزی و میوه‌های غنی از پتاسیم (اسفناج، انواع سیب‌زمینی و موز) در رژیم غذایی آنها، دقت شود که تا حد امکان، سبزی‌ها و حبوبات در آب پخته شوند تا میزان پتاسیم آنها متعادل شود.

میزان طبیعی فسفر در بدن با استحکام و رشد استخوان‌ها و عضلات رابطه مستقیمی دارد.
در کودکان دیالیزی با توجه به عملکرد نامطلوب کلیه‌ها ممکن است میزان فسفر در بدن افزایش یابد که منجر به اختلال در جذب و استفاده از کلسیم در بافت استخوانی شود. به همین دلیل توجه به دریافت فسفر از راه رژیم غذایی در این کودکان از اهمیت بالایی برخوردار است.
همچنین دریافت مواد غذایی غنی از فسفر مانند انواع لوبیاها، نوشیدنی‌های گازدار (انواع کولاها)، غذاهای فرآیندشده و کنسروی می‌‌بایست محدود شوند.

با توجه به این که در انواع دیالیز در کودکان امکان دفع زیاد آب از بدن وجود ندارد، دریافت زیاد مایعات می‌‌تواند مضر باشد. پس باید مراقب میزان نوشیدن مایعات توسط کودک بود و بر حسب نیاز تعیین شده (که توسط کادر پزشکی مشخص می‌گردد) به کودک آب و مایعات داد.
نکات مهمی که باید در مورد کودکان دیالیزی به خاطر سپرد
1- توجه به میزان اشتهای کودک و تنظیم برنامه غذایی کودک بر حسب میزان اشتهای او.
۲- تامین پروتئین مورد نیاز بدن کودک از طریق مواد غذایی با پروتئین مرغوب.
3- محدود کردن یا قطع مصرف مواد غذایی فرآیند شده و کنسروی.
۴- توجه به وضعیت آب بدن کودک و پیشگیری از کم‌آبی یا پرآبی بدن او.
5- دریافت متعادل میوه‌ها و سبزی‌ها از طریق رژیم غذایی منطبق با نوع دیالیز و سن کودک.