برخورد با اشتباهات کودکان، روش صحیح چگونه است؟

حتما شما هم این ضرب المثل قدیمی را شنیده‌اید که می‌گوید اشتباه کردن آغاز یاد گرفتن است و باید از اشتباهات درس گرفت. دقیقا عین همین موضوع در مسئله آموزش و پرورش کودک نیز صادق است این که به عنوان والدین کودک به آن‌ها اجازه دهید که اشتباه کنند و اشتباهاتشان درس بگیردند یکی از بهترین شیوه های فرزند پروری است.

دیدن این که کودکتان اشتباه کند و صدمه‌ای به او وارد شود شاید برای شما دردناک باشد و به عنوان والدین او نتوانید جلوی غریزه کمک نکردن به او را بگیرید. اگر کودکتان زمین بخورد با سرعت به سمت او می‌دوید و نگرانش می‌شوید، اما باید گاهی جلو این غریزه خود را بگیرید، تا کودکی زمین نخورد راه رفتن یاد نخواهد گرفت.

جلوگیری از اشتباه کودک تنها باعث می‌شود کودکتان بدون مهارت‌های لازم بزرگ شود و همیشه متکی به شما باشد. زمانی که اجازه می‌دهید کودکتان اشتباه کند و خود مسئولیت اشتباهش را به عهده بگیرد، به او اجازه داده‌اید اعتماد به نفس داشته باشد و از کار اشتباهی که انجام داده درس بگیرد. البته باید حد و حدود اشتباه کردن را نیز به او آموزش دهید و گاهی در صورت نیاز تنبیهاتی نیز در نظر بگیرید. هرگز و تحت هیچ شرایطی نباید تنبیه بدنی را انجام دهید.

والدین سوپرمنی نباشید!

به عنوان والدین جلوگیری از اشتباه کودک و نجات دادن آن‌ها از هر موقعیت کمی متفاوت، باعث می‌شود که تبدیل به افرادی شوند که از دیگران توقع کمک دارند و همیشه دوست دارند در حقشان دلسوزی شود.

باید یاد بگیرید جلوی خشم و احساس خود را بگیرید و اجازه دهید گاهی کودکان دچار اشتباه شوند. البته باید به گونه‌ای باشد که کودک تصور نکند در صورت اشتباه کردن عواقب سختی در انتظارش است. باید بداند که حتی در صورت ارتکاب اشتباه بازهم شما پشت او هستید و می‌تواند بدون ترس از تنبیه شدن با شما درباره اشتباهی که کرده است صحبت کند.

به عقیده روانشناسان حوزه کودک، احساس خجالت کشیدن از انجام اشتباه در سنین پایین وجود ندارد و والدین اغلب به کودکانشان اجازه می‌دهند اشتباه کنند، اما با رشد کودک و افزایش سنش برخی قواعد و قوانین در جامعه باعث می‌شود که کودک تصور کند اگر مرتکب اشتباهی شد و والدین از اشتباه کودک جلوگیری نکنند، باعث به وجود آمدن فاجعه و احساس شدید شرمساری خواهد شد.

در واقع بهتر است به عنوان والدین، نگاهی به رفتار خود داشته باشیم، ببینید در زمان عصبانیت از اشتباه کودکتان چه واکنشی نشان داده‌اید. کودکان در زمان ارتکاب اشتباه تنها از بابت عکس العمل والدینشان نگرانی دارند. برای مثال اگر زمانی که کودکتان اشتباه می‌کند شما رفتاری ناشی از عصبانیت یا نا امید شدن از او نشان دهید باعث احساس شدید سرافکندگی و خجالت در کودکتان خواهید شد، برعکس حتی زمانی که با اشتباه کردن به سمت کودک خود با روی خندان بروید، بازهم در او احساس این که کارش درست بوده به وجود خواهد آمد. بهترین کار این است به او بگویید در چه موردی اشتباه کرده و درباره کاری که کرده است فکر کند خودش باید بتواند از پس مشکلات ساده‌ای که به دلیل رفتار خودش اتفاق افتاده، بربیاد.

ترس از اشتباه کردن و کمال گرایی مشکل دیگری است که وقتی شما به عنوان والدین در مقابل اشتباه کودک رفتار تندی نشان می‌دهید به وجود می‌آید. ترس از اشتباه کردن باعث می‌شود کودک نتواند در بسیاری از موقعیت‌ها رفتار خوبی داشته باشد و قدرت تصمیمگیری نداشته باشد و تصور کند همه کارهایش اشتباه است. باید به کودک اجازه دهید اشتباه کند و از اشتباهش درس بگیرد و به او بگویید هرکسی ممکن است اشتباه کند اما مهم این است که یک اشتباه دوبار تکرار نشود.

به عنوان والدین کودک شما هم نقش مهمی در کنترل رفتارتان دارید. سعی کنید تجربیاتی را به یاد بیاورید که اکنون اشتباه کودک خودتان باعث تداعی آن می‌شود و احساس خشم یا احساسات منفی خواهید کرد. با شناسایی چنین حالت‌هایی می‌توانید به کودکتان در رفع احساس بد در زمان اشتباه کردن نیز کمک کنید.

به عقیده متخصصان کودک، بسیاری از والدین با نادیده گرفتن اشتباه کودک باعث می‌شوند یا سعی در جبران آن باعث می‌شوند کودکشان چیزی یاد نگیرید و عواقب رفتار بد و اشتباهات زیاد کودک بر عهده تربیت غلط پدر و مادر است. زمانی که کودکی اشتباه می‌کند خودش دچار احساس پشیمانی هست و بهتر است والدین به افزایش این حس کمک نکنند. در عوض با کودکشان درباره احساسی که دارد صحبت کنند و درس‌هایی که می‌تواند از این اشتباه بگیرد را به او بگوید. به این ترتیب شما به عنوان والدین نقش مهمی در یادگیری درس از اشتباه کودک خواهید داشت.

تحقیقات نشان داده بازخورد منفی نسبت به اشتباه کودک زیر دوازده سال هیچ نکته مثبتی ندارد و در واقع باعث تشویق کودک به اشتباه کردن می‌‌شود. این تحقیقات که روی کودکان هشت تا نه سال صورت گرفت، نشان داد که بخش کنترل رفتار مغز کودکان در زمان اشتباه نسبت به بازخورد مثبت خیلی خوب واکنش نشان داده در حالی که بازخورد منفی هیچ تاثیر بر کنترل رفتار کودک نداشته است. به همین دلیل است که بازخورد مناسب به اشتباه کودک باعث می‌شود که تاثیر بسیار زیادی در رفتار او داشته باشد. این نحوه واکنش به بازخورد دیگران بعد از سن ۱۲ سالگی تغییر خواهد کرد. در واقع ۱۲ سالگی سنی است که کودکان نسبت به بازخورد منفی واکنش نشان می‌دهند.

به عنوان والدین کودک تنها در دو مورد اجازه دارید در صورت برزو اشتباه کودک وارد عمل شوید و خود را دخالت دهید، یکی زمانی که سلامت جانی کودک در خطر است و دیگری زمانی که آثار اشتباه کودک تا بلند مدت مشخص نمی‌شود. برای توضیح و درک بهتر از مورد دوم، تصور کنید که کودک شما به دروغگویی عادت کرده است و آثار دروغگویی او تا بلندمدت آشکار نمی‌شود. در این صورت به عنوان والدین باید وارد عمل شده جلو اشتباه کودک را بگیرید زیرا عواقب بسیار بدتری در انتظار او خواهد بود. زمانی که کودک اشتباه می‌کند باید بدانید بدون سرزنش کردن و ایاد احساس خجالت در او به نشان دهید که کارش اشتباه بوده و چه عواقبی دارد.

روش تربیتی شما کدام است؟

شما پدر و مادر یک یا چند کودک هستید و دنیا از دید شما و فرزندتان بسیار متفاوت است. ممکن است گاهی ندانید به عنوان والدین وظایف شما چیست و اگر از شما سوال شود که وظیفه خود را به عنوان والدین یک کودک در چه چیز خلاصه می‌کند و پاسخ دهید؛ حمایت از کودکم، در نتیجه سبک والدینی شما بر اساس ترس است و هر تصمیمی که شما در قبال تربیت کودکتان بگیرید اساسا برای جلوگیری از اشتباه کودک و عصبی شدن است که تاثیر بسیار بدی در زندگی او دارد.

سبک دیگری از والدین بودن هم وجود دارد که بر اساس دستور دادن است و مدام در حال مشخص کردن وظایف کودک هستند. چنین سبک تربیتی هم به نوع خود بسیار غلط است و در واقع مانند رابطه دبیر و شاگرد است و باعث می‌شود کودک تصور کند بدون پدر و مادرش هیچ کاری نمی‌تواند انجام دهد.

از سوی دیگر اگر در پاسخ به هدف شما به عنوان والدین کودک، پاسخ دهید که : «هدفتان تربیت کودکی مستقل است که بتواند در موقعیت‌های مختلف از پس خود بربیاد» در نتیجه شما فهمیده‌اید که کودکتان توانایی یادگیری از اشتباهاتش را دارد. کودکان بسیار بیشتر از آن چیزی که ما تصورش را می‌کنیم متوجه می‌شوند و می‌توانند به راحتی از اشتباهتشان درس بگیرند. در صورتی که کودک خود را به روش درست تربیت کرده باشید به خوبی مانند یک بزرگسال از پس موقعیت‌های سخت بر خواهد آمد، شما تنها به عنوان والدین باید مشوق یادگیری کودک از اشتباهش باشید.

از خودتان بپرسید که آیا کودکتان را به عنوان نسخه کوچکتری از خود می‌بینید یا به نظر شما او دارای روحیه مستقل و شخصیتی منحصر بفرد است؟ مهم نیست که کودکتان چقدر از ویژگی‌های شخصتی شما را به ارث برده است هرگز قرار نیست به دلیل ترس از اشتباهاتی کهخودتان در گذشته انجام داده‌اید مانع از اشتباه کودک شوید. کودکتان قرار نیست اشتباهات شما را تکرار کنید اما به عنوان یک فرد مستقل اشتباهات دیگری را ممکن است مرتکب شود.

یکی از بهترین هدایایی که به عنوان والدین کودک می‌توانید به آن‌ها بدهید، استقلال در تصمیم گیری است. کمی به زندگی خود نگاه کنید، پیش از اینکه تبدیل به والدین کودک شوید شما ممکن است مدیر باشید یا شغل دیگری داشته باشید، از استراتژی‌های شغلی خود می‌توانید کمی در تربیت کودک استفاده کنید، البته بهتر است در این کار زیاده‌روی نکنید زیرا طرز رفتار با کارمندان و همکاران با نحوه رفتار در خانواده بسیار متفاوت است. هرگز تصمیمات خود را به کودکتان تحمیل نکنید همانطور که در محیط کار تحمیل کردن نظرات به دیگران باعث بازخورد منفی و عدم رسیدن به هدف می‌شود، در قبال تربیت کودک هم تحمیل نظرات، تنها باعث تشدید بدرفتاری در کودک می‌‌شود.

از خودتان بپرسید که آیا واقعا کاری که کودک انجام داد یک اشتباه بود؟ تصور کودک از موفقیت با تصور شما کاملا متفاوت است بنابراین دقت کنید که هرگز و تحت هیچ شرایطی ارزش‌ها و عقاید خود را به کودک تحمیل نکنید. برای درک بهتر این شرایط به مثال زیر دقت کنید:

تصور کنید که کودکتان مشغول بازی با لگو است و تمام قطعات هواپیمای مورد نظرش را اشتباه وصل کرده است اما در نهایت شکلی شبیه به هواپیما دارد، از نظر شما این نحوه ساخت اشتباه بوده اما از نظر کودک این یک موفقیت بزرگ است که بدون کمک گرفتن از کسی توانسته یک هواپیما برای ودش درست کند.

در چنین شرایطی تنها دخالت شما و عدم نشان دادن خوشحالی از کار او باعث می‌شود نسبت به خودش احساس بدی پیدا کند، در صورتی هم که بخواهید اشتباه ساختن هواپیما را برای او تصحیح کنید می‌توانید کنار او بازی کنید و قدم به قدم راه ساختن یک هواپیمای درست را به او یاد دهید. اما هرگز با بازخورد منفی باعث بهم ریختن تصورات و ضربه زدن به احساس او نشوید.

کلام آخر از اشتباه کودک

این که شما به عنوان والدین کودک مانع از اشتباه کودک در زمینه‌های مخصوص نشوید، باعث می‌شود کودکتان توانایی حل و فصل مشکلاتش را داشته باشد و به همین ترتیب کودکی با اعتماد به نفس باشد. اجازه دادن این که کودکتان در برخی زمینه‌ها اشتباه کند و از اشتباهش درس بگیرد باعث می‌شود که بدانید از پس زندگیش برخواهد آمد و در طولانی مدت به شما ثابت خواهد شد که اجازه استقلال به کودک باعث شده که از پس تربیت کودک خود به خوبی بربیایید.

همانطور که در خلال مطلب به آن اشاره کردیم، اشتباه خوب و اشتباه بد وجود دارد که شما باید بدانید در کدام موقعیت دخالت کرده و مانع از هر اشتباهی نشوید. اشتباهات بد زمانی رخ می‌دهد که شما بیش از حد به کودک خود آزادی داده و در واقع در تربیت او سهل انگاری کرده‌اید اما اشتباه خوب و دانستن نحوه برخورد صحیح با آن باعث تربیت صحیح کودک خواهد شد. شما هم اگر تجربه‌ای برخورد با اشتباه خوب و اشتباه بد کودکتان دارید می‌توانید آن را با ما در قسمت نظرات وب سایت کودکت به اشتراک بگذارید.