نحوه صحبت با کودکان، درباره بلایای طبیعی

از طوفان و زلزله گرفته تا سیل و زلزله، بلایای طبیعی هر ساله در تمام کره زمین اتفاق می‌افتد. این حوادث اغلب مرگبار هستند و در تیتر خبرها و رسانه‌ها قرار می‌گیرند. صرفنظر از خانواده‌ها و کودکانی که دچار این حوادث ناگوار می‌شوند، سایر خانواده‌ها با این مشکل مواجه می‌شوند که چگونه در مورد بلایای طبیعی با کودکان خود صحبت کنند و به پرسش کودکانشان در مورد این حوادث پاسخ دهند.

نکاتی در مورد صحبت کردن با کودک در مورد بلایای طبیعی
برای صحبت کردن با کودک در مورد بلایای طبیعی باید به چند نکته توجه کنید، از جمله اینکه کودکان با مراحل رشد متفاوت درک متفاوتی از حوادث دارند و در گفتن جزییات حادثه باید به این موضوع توجه کنید. در ادامه به نکات صحبت کردن با کودک در مورد بلایای طبیعی اشاره می‌کنیم.
حفظ آرامش
کودکان به عکس العمل شما نسبت به حوادث نگاه می‌کنند و اگر شما بترسید یا نگران شوید آن‌ها هم به شدت نگران خواهند شد. پرفسور جین برسین (Gene Beresin) استاد دانشکده پزشکی هاروارد می‌گوید: «اضطراب کاملا مسری است و هنگامی که والدین بترسند یا نگران شود به بچه‌ها در هر سنی که باشند سرایت پیدا می‌کند.»
پرفسور برسین توصیه می‌کند: در زمان وقوع بلایای طبیعی والدین اول از همه باید آرامش خود را حفظ کنند برای این کار می‌توانند از صحبت کردن با همسر یا دوستان استفاده کنند، سپس با کودک خود صحبت کنند. این موضوع به والدین کمک می‌کند تا کنترل بیشتری رو مکالمه خود داشته باشند و به آن‌ها اجازه می‌دهد تا در زمان آشوب روی فراهم کردن ایمنی تمرکز کنند.
در مورد بچه‌های کوچک‌تر والدین باید بیشتر مراقب مکالمه‌شان در حضور آن‌ها باشند. کودکان کوچک گوش‌های تیزی دارند و اگر والدین در مورد خراب شدن خانه‌ها یا برخورد درختان با خانه صحبت کنند آن‌ها این حرف‌ها را خواهند شنید و نگران خواهند شد.
محدود کردن اخبار رسانه‌ها
همچنین کودکان به شدت تحت تاثیر اخبار و رسانه‌ها قرار می‌گیرند بنابراین هوشمندانه است اگر آن‌ها را از رسانه‌ها دور کنید.
معمولا در شرایط وقوع حوادث و بلایای طبیعی بزرگترها تمایل دارند دائما در جریان اخبار رسانه‌ها قرار بگیرند. اما این موضوع برای بچه‌های کوچکتر واقعا کمک کننده نخواهد بود چرا که آن‌ها معمولا نمی‌توانند جزییات را به خوبی درک کنند، تنها با دیدن تصاویر به ترس و نگرانی آن‌ها افزوده می‌شود.
خاموش کردن تلویزیون می‌تواند تا حدی از شدت نگرانی بچه‌ها کم کند. بچه‌های بزرگتر و نوجوان معمولا از طریق شبکه‌های اجتماعی اخبار حوادث را دنبال می‌کنند، اما پرفسور برسین پیشنهاد می‌کند والدین معمولا در کنار نوجوانان اخبار را پیگیری کنند در این صورت می‌توانند با آن‌ها در مورد حادثه صحبت کنند و به آن‌ها احساس امنیت بدهند.
درک احساسات کودکان
دکتر آلن کریسمن (Allan Chrisman) می‌گوید: «فرض نکنید شما می‌دانید فرزندتان به چه چیزی فکر می‌کند. معمولا والدین تمایل دارند بیش از حد مسائل را توضیح می‌دهند، ابتدا سعی کنید بفهمید سوال اصلی و احساس کودکتان نسبت به حادثه چیست.»
کودکان ممکن است در مورد نگرانی‌هایشان صادق نباشند یا نتوانند آن را به درستی بیان کنند بنابراین والدین باید سوالات پایان باز بپرسند مثلا: چه احساسی داری؟ چی دیدی؟ چی شنیدی؟ نگران چی هستی؟
برسین می‌گوید: «کودکان نیاز به اطمینان دارند از اینکه در امنیت هستند اما شما ممکن است بخواهید ترس خاصی را بیان کنید. شما بدون سوال کردن از آن‌ها نمی‌توانید ترس آن‌ها را شناسایی کنید.» بچه‌ها ممکن است از شما بپرسند آیا سگ ما سالم است؟ ماهی قرمز چطور؟ آیا می‌توانیم ماهی را با خود ببریم؟ کودکان گاهی اوقات ممکن است به طور دقیق ترس خود را بیان نکنند اما در مورد اعضای خانواده نگران باشند.
توجه به سن کودک
طبق گفته‌های برسین بچه‌ها در همه سنین می‌خواهند ۳ چیز اصلی را بدانند. «آیا من در امنیت هستم؟» آیا بستگانم در امنیت هستند؟ و اینکه بلایای طبیعی چگونه روی زندگی ما تاثیر خواهد گذاشت؟ اما اینکه والیدن چگونه به این سوال پاسخ بدهند به سن کودک و رشد ذهنی او بستگی دارد.
بچه‌های کوچکتر خیلی زود نگران و دستپاچه می‌شوند، حتی ممکن است تصور کنند که آن‌ها در وقوع حادثه نقش داشته‌اند و خودشان را سرزنش کنند. بچه‌هایی که مدرسه می‌روند بهتر می‌توانند اتفاقات را تجزیه و تحلیل کنند و علت اصلی حوادث را درک کنند. نوجوانان نسبت به آنچه که اتفاق می‌افتد آگاه‌تر هستند و معمولا اخبار را از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی دنبال می‌کنند.
چیزی که شما باید به بچه‌های کوچک و پیش دبستانی توضیح دهید این است که بلایای طبیعی چیزی نیست که کسی روی آن کنترل داشته باشد و اینکه چگونه می‌توانیم در برابر این اتفاقات آماده باشیم. بچه‌های کوچکتر باید بدانند که وظیفه والدین و بزرگترها است که از آن‌ها مراقبت کنند و تنها کاری که بچه‌ها باید انجام دهند این است که به حرف‌های بزرگترها خوب گوش دهند.
بسته به ابعاد فاجعه و شرایط مهم است به کودکان توضیح دهید برنامه کلی شما برای مراقبت از آن‌ها چیست، اما بیشتر از آن و توضیح دادن جزییات فاجعه می‌توانند باعث سردرگمی و نگرانی آن‌ها شود.
فراموش نکنید در صورت نگرانی و اضطراب کودک کمی محبت مادرانه، در آغوش کشیدن و نوازش می‌تواند نقش موثری در آرام کردن کودکان داشته باشد.
اما در مورد بچه‌های بزرگتر و نوجوان‌ها والدین می‌توانند به طور مستقیم با آن‌ها صحبت کنند و آن‌ها در جریان بگذارند که خانواده چه کاری قرار است انجام دهد و از نظرات و مشارکت آن‌ها هم استفاده کنند.
صادق باشید
با وجود اینکه مهم است هنگام وقوع بلایای طبیعی خونسرد باشید و برای توضیح دادن آن به سن کودک و درک او از حادثه توجه کنید، می‌توانید در مورد عدم اطمینان خود صادق باشید حتی اگر قصد دارید به فرزند خود اطمینان دهید.
برای پاسخ دادن به سوالاتی که ممکن است جواب آن‌ها را ندانید راحت باشید مشکلی ندارد اگر بگویید «نمی‌دانم». اگر می‌توانید جواب سوال را پیدا کنید می‌توانید بگویید: «سعی می‌کنم جوابش را پیدا کنم» و اگر نمی‌توانید جواب سوال را پیدا کنید می‌توانید بگویید: «من واقعا نمی‌دونم اما برنامه این طوریه».
گاهی اوقات ممکن است کودک بخواهد بداند در اصر وقوع بلایای طبیعی اتاق خواب یا اسباب بازی‌های او سالم خواهند ماند؟ والدین معمولا در اینگونه موارد وعده‌های دروغین به کودکان می‌دهند که هیچ اتفاق بدی نخواهد افتاد اما به راحتی می‌توانید به آن‌ها اطمینان دهید که اگر اتفاق بدی رخ دهد شما آن‌ را تعمیر می‌کنید یا دوباره خریداری می‌کنید.
پروفسور برسین می‌گوید: «والدین می‌توانند در مورد احساسات خودشان هم صادق باشند.»
اگر شما نگران هستید یا می‌ترسید خانه شما آسیب ببیند می‌توانید به فرزندان خود بگویید و به آن‌ها توضیح دهید با وجود اینکه برای خانه خیلی تلاش کرده‌اید و زحمت کشده‌اید اما مهم این است که با هم هستید و تنها کاری که باید انجام دهید این است که از خود مراقبت کنید. اگر اتفاقی برای خانه افتاد دوباره درستش خواهید کرد. به این نکته توجه کنید که کودکان با آرامش و صداقت اطمینان پیدا خواهند کرد.
توجه به نشانه‌های غیرکلامی
کودکان ممکن است گاهی اوقات احساسات خود را به روشنی بیان نکنند، به ویژه اگر خیلی کوچک یا دارای اختلالات رشد باشند. علائمی مانند خشم، بدخوابی، شب ادراری، ترس از تاریکی، اضطراب، کج خلقی، بد غذایی و … نشانه‌های غیرکلامی هستند که والدین باید به آن‌ها توجه کنند. گاهی اوقات کودکان احساسات خود را به وسیله نقاشی کردن یا بازی با اسباب بازی بروز می‌دهند.اگر در اثر وقوع بلایای طبیعی و حوادثی نظیر سیل و زلزله کودکان این علائم را نشان دادند باید با آن‌ها صحبت کنید و نگرانی آن‌ها را رفع کنید در صورت نیاز از کمک مشاور استفاده کنید.
برنامه آماده سازی و مقابله
یکی از بهترین راه‌ها برای کاهش اضطراب و نگرانی ناشی از بلایای طبیعی تمرکز روی چیزهایی است که می‌توانید آن‌ها را کنترل و مدیریت کنید، مانند آماده سازی برای اتفاقات غیر منتظره. خیلی مهم است که برای آماده سازی خود برنامه صریح و روشن داشته باشید و مشخص کنید در لحظه چه کاری قرار است انجام دهید. بهتر است جزییات برنامه آماده سازی خود را با توجه به سن کودک به آن‌ها توضیح دهید.
گاهی اوقات بچه‌هایی که در خارج از محدوده وقوع حادثه قرار دارند ممکن است از والدین خود بپرسند آیا امکان دارد این حادثه در محل زندگی آن‌ها هم اتفاق بیفتد؟ پاسخ کوتاه به این سوال این است که می‌توانید به کودک خود بگویید بله این حادثه یا مانند ان ممکن است در محل زندگی شما هم رخ دهد و یا اینکه قبلا هم رخ داده است اما ما خودمان را کاملا آماده کرده‌ایم تا اتفاق بدی رخ ندهد. در این موارد بسیار مهم است که مراحل و جزییات برنامه‌های خود را به آن‌ها توضیح دهید.
حوادثی مانند زلزله، سیل، طوفان و مانند آن معمولا خیلی سریع اتفاق می‌افتد و شما وقت زیادی برای آماده سازی ندارید اما مهم است که برنامه خود را با کودکان به اشتراک بگذارید. همچنین کارهایی را باید پیش از وقوع بلایای طبیعی انجام دهید برای مثال می‌توانید به کودکان آموزش دهید هنگام وقوع زلزله کجا پناه بگیرند و چه کاری انجام دهند یا اینکه می‌توانید شماره‌های ضروری را به آن‌ها آموزش دهید تا در صورت بروز مشکل با آن شماره‌ها تماس بگیرند.
مشارکت دادن
بچه‌های بزرگتر و نوجوانان می‌توانند در فرآیند آماده سازی برای مقابله با بلایای طبیعی مشارکت کنند. شما می‌توانید در مورد بلایای طبیعی با آن‌ها صحبت کنید و از این به عنوان یک فرصت برای کمک به آن‌ها استفاده کرد. وقتی آن‌ها را در فرآیند آماده سازی و مقابله مشارکت می‌دهید آن‌ها احساس موثر بودن می‌کنند و ضمن دادن آرامش به آن‌ها می‌توانید از کمک آن‌ها در کاهش خسارت‌های حادثه استفاده کنید. نکته مهم اینجاست که باید با توجه سن و درک آن‌ها از حادثه آن‌ها را در فعالیت‌های آماده سازی و مقابله مشارکت دهید.
هرچقدر که بیشتر احساس کنند در فرآیند نقش دارند باعث می‌شود در شرایط غیر قابل کنترل، کنترل بیشتری روی آن‌ها داشته باشید.