چرا کودک می ترسد؟

بسیاری از والدین وقتی ترس شدید فرزندشان از تاریکی، حیوانات، تنهایی، موجودات خیالی و... را می بینند، سردرگم می شوند و نمی دانند چه طور باید کودک خود را آرام سازند. پرسش های زیادی در این زمان برای والدین پیش می آید از قبیل این که دلیل ترس شدید و غیر منطقی فرزندم چیست؟ آیا باید کودکم را نزد متخصص ببرم یا این ترس ها طبیعی هستند؟ من به عنوان پدر یا مادر، در برابر این ترس ها چه واکنشی باید داشته باشم؟
ترس یک احساس طبیعی انسانی است که همه ما از بدو تولد تجربه می کنیم. احساس ترس به ما کمک می کند تا در برابر خطرات مختلف هوشیار باشیم و از خودمان مراقبت کنیم. داشتن میزان متعادلی از ترس، نه تنها طبیعی، بلکه ضروری است. اما وقتی ترس، به صورتی شدید، افراطی و غیر منطقی باشد، باعث ایجاد مشکلاتی در زندگی روزمره ما می گردد. تقریبا بیشتر کودکان در سنین مختلف، از موقعیت ها و چیزهای گوناگونی می ترسند. در این مطلب قصد داریم تا به صورت مرحله به مرحله به شما والدین کمک کنیم تا برخورد صحیحی با ترس های کودکان داشته باشید:

مرحله اول: آگاهی از ترس های طبیعی کودکان
کودکان در سنین مختلف به طور طبیعی و به اقتضای سن خودشان، ترس هایی را تجربه می کنند. تجربه این ترس ها طبیعی می باشد و اگر والدین واکنش مناسبی در برابر آن داشته باشند، با گذشت زمان این ترس ها خود به خود کم رنگ شده و از بین می روند. در مرحله اول لازم است والدین این دسته ترس های طبیعی کودکان را بشناسند و آن ها را در روند رشد طبیعی کودک بپذیرند.
الف) در حدود 6 ماهگی کودکان معمولا ترس از افراد غریبه دارند و ممکن است در آغوش افراد غریبه به شدت گریه کنند.
ب) در حدود ۱۸ ماهگی تا ۲ سالگی کودکان ترس از جدایی از والدین، به خصوص مادر را دارند. زمانی که مادر می خواهد کودک را ترک کند، او به شدت دچار اضطراب می شود.
ج) در حدود 4 تا 6 سالگی، احتمالا کودکان از چیز های غیرواقعی مثل دیو و هیولا می ترسند. ترس از موضوعات تخیلی باعث می شود که کودکان در این سن، بیشتر از تاریکی بترسند.
د) کودکان در دوره دبستان، بیشتر از پدیده های واقعی مانند حیوانات، خون، ارتفاع و... می ترسند.
همان طور که گفته شد، این دسته از ترس ها در روند کودکان پیش می آید و معمولا با افزایش سن کودک از بین می رود. وظیفه والدین در برابر این ترس ها این است که کودک خود را درک کنند و به هیچ وجه او را تمسخر یا تنبیه نکنند. اگر کودک در فضایی امن و حمایت گرانه والدین قرار بگیرد، این ترس ها زودتر پایان می یابند. البته اگر ترس کودک شما خیلی شدید بود یا با افزایش سن هم چنان ادامه داشت باید او را نزد روانشناس متخصص ببرید.

مرحله دوم: شناخت علایم ترس در کودکان
بزرگسالان معمولا می توانند احساسات خود را بیان کنند و به راحتی درباره آن حرف بزنند، اما کودکان اغلب قادر به بیان احساس خودشان نیستند و شما به عنوان والد، از طریق علایم زیر می توانید متوجه شوید که فرزندتان در حال تجربه احساس ترس یا اضطراب می باشد:
۱. تحریک پذیری زیاد: کودک زودرنج و حساس است و خیلی گریه یا بی قراری می کند.
۲. تیک های عصبی: حرکات تکراری و نامتناسب در صورت، چشم ها و...
۳. مشکلات در خواب: بی خوابی، پرخوابی یا کابوس دیدن.
۴. دستان عرق کرده
۵. تپش قلب بالا
۶. دل درد و حالت تهوع که دلیل پزشکی ندارد
جدای از این علایم، والدینی که به اندازه کافی به کودک خود نزدیک هستند، در حین حرف زدن و بازی کردن با او به راحتی می توانند به ترس های کودک خود پی ببرند.

مرحله سوم: دلایل ترس در کودکان
بر اساس تحقیقات انجام شده ترس در کودکان دارای علت وراثتی و محیطی می باشد. این نتیجه گیری به این معناست که برخی افراد به طور ژنتیکی، آمادگی بیشتری برای ترس دارند. علاوه بر این علل محیطی و یادگیری، نقش زیادی در ایجاد ترس در کودکان دارد. برخی از این دلایل عبارتند از:
۱. الگوی والدین
در این حالت، کودک با مشاهده ترس سایر اطرافیان از چیزی، یاد می گیرد که از همان چیز بترسد. برای مثال کودک با مشاهده ترس مادرش از سوسک، یاد می گیرد که از سوسک بترسد.
۲. تجربه اتفاق ناخوشایند
ممکن است برای کودک، حادثه ای پیش بیاید که منجر به ترس او از یک موقعیت شود. برای مثال کودکی که یک بار گربه او را چنگ زده است، به شدت از گربه می ترسد.
۳. علامتی از سایر مشکلات
گاهی ترس کودک تنها یک نشانه یا زنگ هشدار است که نشان دهنده مشکل دیگری در کودک می باشد. برای مثال کودکی که اعتماد به نفس کافی ندارد یا خجالتی است، ترس شدید از مدرسه یا مهدکودک را از خود نشان می دهد. در مثالی دیگر کودکی که به اندازه کافی نیاز عاطفی او توسط والدین تامین نشده است، ترس از تنهایی را از خود نشان می دهد.
۴. تنبیه اشتباه
ممکن است والدین با انجام یک تنبیه، به شیوه غلط باعث شوند ترسی شدید در کودک ایجاد شود. برای مثال کودکی که یک بار در اتاقی تاریک محبوس شده است، ممکن است ترس شدید از فضای بسته یا تاریکی داشته باشد.
وقتی کودک شما از موقعیتی می ترسد، حتما لازم است که ریشه و علت واقعی ترس او را شناسایی کنید. در بیشتر مواقع شما می توانید با برطرف کردن علت ترس، احساس ترس را در کودکتان کم کنید. برای یافتن علت ترس باید محیط زندگی و بازی های کودک را به خوبی مورد مشاهده قرار دهید. هم چنین بهتر است به حرف های او به خوبی گوش فرا دهید و رابطه نزدیکی با کودک داشته باشید.

مرحله چهارم: واکنش صحیح نسبت به ترس کودک
وقتی کودک شما به شدت ترسیده است، تلاش کنید تا احساس او را درک کنید. هرگز او را به خاطر این احساس سرزنش یا تمسخر نکنید. بیان جملاتی از قبیل ببین دوستت اصلا نمی ترسه، تو مثل نی نی کوچولوها ترسیدی و داری گریه می کنی و... کاملا اشتباه است. هم چنین وقتی کودکتان ترسیده است به هیچ وجه نخندید و سعی نکنید با شوخی با این موقعیت برخورد کنید. این کارها فقط باعث می شود کودکتان تصور کند که شما احساس او را درک نمی کنید و احتمالا از این پس احساساتش را از شما پنهان می کند. در این شرایط بهترین کار این است که فضایی امن برای کودک تهیه کنید، او را در آغوش بگیرید و او را تشویق کنید تا درباره احساسش و چیزی که از آن ترسیده با شما صحبت کند.

خندیدن به کودک باعث می شود احساساتش را از شما پنهان کند
معمولا وقتی کودکان از چیزی می ترسند، تلاش زیادی می کنند تا از آن موقعیت اجتناب کنند. برای مثال کودکی که از آمپول می ترسد، تلاش می کند بیماری خود را پنهان کند تا مجبور نباشد نزد پزشک برود، یا کودکی که از آسانسور می ترسد، همواره از پله ها بالا می رود و سوار آسانسور نمی شود. والدین نباید این اجتناب کودک را تایید کرده و به او در فرار از موقعیت ترس آور کمک کنند، این کار باعث می شود که ترس کودک تقویت شود. هم چنین والدین به هیچ وجه نباید کودک را به زور و به طور ناگهانی با چیزی که از آن می ترسد، روبه رو کنند. این کار باعث می شود که کودک ترس و اضطراب خیلی زیادی را متحمل شود و اعتماد خود را به والدین به عنوان منبع امنیت از دست بدهد. واکنش صحیح به این صورت می باشد که کودک را به تدریج و بدون اجبار و فشار، به موقعیت ترس آور نزدیک نمایید. در این شیوه کودک به آرامی و به صورت مرحله به مرحله می تواند بر ترس خود غلبه نماید. هم چنین والدین باید در تمامی این مراحل، در کنار کودک باشند و به او احساس امنیت بدهند. برای مثال در مورد کودکی که از گربه می ترسد، در مرحله اول می شود یک انیمیشن کودک با شخصیت های کارتونی گربه برای او تهیه کرد، در مرحله بعد، تماشای بازی دیگران از دور و در شرایطی که کودک احساس امنیت داشته باشد و در مراحل بعدی می توان کم کم نزدیک شدن به گربه واقعی را امتحان کرد. توجه داشته باشید که هر مرحله فقط زمانی آغاز می شود که کودک در مرحله قبلی کاملا بدون ترس و آرام بوده باشد.

تاثیر سلامت روان والدین بر کودکان
اختلال خاص پدر و مادرها مثل وسواس، ترس و اضطراب فراگیر چه تاثیراتی رو کودک دارد و چگونه می توانیم این مشکلات را در کودکی برطرف نماییم.
در نهایت باید این نکته را متذکر شویم که نکات بالا همگی، به شما کمک می کند تا آگاهی بیشتری در مورد ترس کودکان داشته باشید و برخورد صحیح را یاد بگیرید اما در صورتی که کودک شما ترسی بسیار شدید و غیرمنطقی از شیء یا موقعیتی را دارد، این ترس مداوم بوده و بیشتر از 6 ماه است که ادامه دارد و منجر به ایجاد مشکل در روند زندگی و تحصیل کودک شما شده است، بهتر است برای غلبه بر این ترس، کودکتان را نزد روانشناس متخصص در زمینه کودک و نوجوان ببرید و از مشاوره تخصصی در این زمینه بهره بگیرید.