مراحل رشد کلامی کودک از تولد تا پنج سالگی و راه‌های بهبود آن

رشد کلامی کودک یکی از مهم‌ترین جنبه‌های توسعه او به شمار می‌رود که نقش کلیدی در ارتباطات، یادگیری و تعاملات اجتماعی ایفا می‌کند. این فرآیند از همان بدو تولد آغاز می‌شود و تا پنج سالگی شامل مراحل مختلفی است که هر کدام به نحوی منحصر به فرد بر مهارت‌های زبانی کودک تاثیر می‌گذارند. در این مقاله، به بررسی این مراحل و راه‌هایی برای بهبود رشد کلامی کودکان می‌پردازیم.

مراحل رشد کلامی کودک از تولد تا پنج سالگی

در این بخش، مراحل رشد کلامی کودک را در پنج مرحله مورد بررسی قرار خواهیم داد.

مرحله اول: تولد تا ۶ ماهگی

در این مرحله، کودک توانایی درک صداها و واکنش به آن‌ها را پیدا می‌کند. نوزادان با گریه و تولید برخی صداهای بی معنی، نیازهای خود را بیان می‌کنند. آن‌ها همچنین شروع به تشخیص صدای والدین خود کرده و با تغییر در لحن صدا واکنش نشان می‌دهند.

راه‌های بهبود:

• با کودک صحبت کنید، حتی اگر نمی‌تواند پاسخ دهد.
• از صدای آرام و لحن دوستانه استفاده کنید.
• کودک را به شنیدن صداهای مختلف مانند موسیقی یا صدای طبیعت تشویق کنید.

مرحله دوم: ۶ تا ۱۲ ماهگی

در این بازه، کودک شروع به تولید صداهای معنادارتر می‌کند و ممکن است اولین واژه‌های ساده مانند "مامان" یا "بابا" را بیان کند. این مرحله با تقلید صداها و لحن‌ها همراه است.

راه‌های بهبود:

• اشیای مختلف را به او نشان دهید و نام آن‌ها را تکرار کنید.
• برای کودک کتاب‌های تصویری بخوانید.
• واکنش‌های مثبت به تلاش‌های زبانی کودک نشان دهید.

مرحله سوم: ۱ تا ۲ سالگی

در این سن، کودکان می‌توانند چند کلمه‌ای را یاد بگیرند و برای بیان نیازهای خود از ترکیب‌های ساده استفاده کنند. آن‌ها همچنین شروع به درک دستورات ساده می‌کنند.

راه‌های بهبود:

• با کودک بازی‌های زبانی مانند نام بردن اعضای بدن انجام دهید.
• از پرسش‌های ساده مانند "این چیست؟" استفاده کنید.
• کودکان را به استفاده از کلمات به جای اشاره تشویق کنید.

مرحله چهارم: ۲ تا ۳ سالگی

در این مرحله، دامنه لغات کودک به سرعت افزایش می‌یابد و او می‌تواند جملات کوتاه بسازد. سوال پرسیدن و بیان احساسات نیز در این سن آغاز می‌شود.

راه‌های بهبود:

• داستان‌های کوتاه برای کودک تعریف کنید و از او بخواهید بخشی از داستان را توضیح دهد.
• فعالیت‌های گروهی یا بازی‌های تخیلی را برای تقویت مهارت‌های گفتاری ترتیب دهید.
• کودک را به صحبت در مورد تجربیات روزمره تشویق کنید.

مرحله پنجم: ۳ تا ۵ سالگی

در طول این دوران می‌توانید متوجه شوید که فرزند شما اصول اساسی جمله سازی و ترتیب کلمات را از طریق اشتباهاتی که در این زمینه انجام می‌دهد یاد می گیرد یعنی در ابتدا صرفا چیزهایی را که شنیده تقلید و ادا می‌کند، مثلا به جای گفتن " پخت" می گوید " پخید" اما به مرور تلفظ صحیح کلمات و جای درست آنها در جمله را پیدا خواهد کرد.

حدود ۳ سالگی جمله سازی را به درستی انجام می‌دهد. خواندن قصه و داستان، که حالا او علاقه بیشتری به گوش کردن آنها پیدا کرده، می‌تواند در یادگرفتن جمله سازی به او کمک کند. او از بعضی از مفاهیم زمان (مثل دیروز، امروز و فردا ) در جملاتش استفاده خواهد کرد و شروع به پرسیدن سوالات بیشتری در این خصوص می‌کند در این دوران کودک بیشتر از قبل با جمله سازی هایش شروع می‌کند به تعریف کردن آنچه دیده و آنچه انجام می‌دهد.

حدود ۵ سالگی مهارت گفتاری کودک انعطاف پذیر تر شده و می‌تواند به اندازه کافی بیان کننده منظورش باشد و چیزی که تعریف می‌کند ارتباط بیشتری با ذهنیتش دارد. در این دوره کودک متوجه تفاوت نظرها شده و می فهمید درک او می‌تواند متفاوت تر از درک دیگران درباره موضوع واحدی باشد.

در این سن، فرزندتان از زبان به شیوه پیچیده تری بهره می گیرد. قادر است نیازهایش را واضح تر بیان کند (لطفا" پرده ها را بکش، نور چشمانم را می زند). سوال های پیچیده تری از شما می‌کند( مامان، وقتی کوچک بودی، کدام برنامه تلویزیون را تماشا می کردی؟) و احساسات خود را بیان می‌کند( مرا ناراحت کردی). برای گفتگو با همتای خود از زبان بهره می برد( حالا نوبت من است، بعدا" نوبت تو است)، از خود دفاع می‌کند( من را نزن)، یا بازی های نمایشی اجرا می‌کند( خداحافظ، مجبورم الان بروم سرکار).

در چهار سالگی ، دایره لغات او بسیار گسترده شده است( بیش از ۱۵۰۰ لغت) به نحوی که برای صحبت کردن از جمله هایی با بیش از ۵ کلمه استفاده می‌کند. در مورد رشد زبان در کودک فصاحت او در به کارگیری جمله های پیچیده شما را به تعجب وادارد،جمله هایی نظیر:" در واقع، امروز تصمیم گرفته ام که به جای رفتن با اتوبوس، پیاده به مهد کودک بروم."

پیشوند "می" را به افعال زمان حال اضافه می‌کند( او می آید، او می دود) و می‌تواند به خوبی نوع مالکیت را بیان کند( کتاب شما مال خودتان است). با این همه، در این سن هنوز هم اشتباهات آشکاری را مرتکب می‌شود. مثلا" ممکن است به جای "هوا" بگوید "هواها" زیرا او از راه شنیدن یاد گرفته که برای جمع بستن اسم، باید "ها" به آن اضافه کرد.

او در این سن برای تلفظ اصوات گفتاری مشکل، بیشتر تلاش می‌کند،اصواتی نظیر ل، ر، س، ت، ش، چ، ج و ث. با این همه، تا سن شش یا هفت سالگی قادر به تلفظ صحیح این اصوات نیست.

راه‌های بهبود رشد کلامی کودک، ۳ تا ۵ سالگی:

• بازی‌های کلامی مانند "اسم و فامیل" انجام دهید.
• کودک را تشویق کنید تا داستان‌های خود را بسازد و تعریف کند.
• از کتاب‌هایی با موضوعات متنوع استفاده کنید تا دایره لغات او افزایش یابد.

انجام چه اقداماتی می‌تواند رشد کلامی کودک را تقویت کند؟

برای تقویت رشد کلامی کودک، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

صحبت مداوم با کودک

با کودک خود در مورد فعالیت‌های روزمره، اشیای اطراف یا احساسات صحبت کنید. این مکالمات باعث افزایش دایره لغات او می‌شود.

خواندن کتاب‌های مناسب سن

کتاب‌های تصویری و داستان‌های کوتاه برای کودکان جذاب هستند و علاوه بر گسترش واژگان، تخیل آن‌ها را تقویت می‌کنند.

تشویق به پرسیدن سوال و پاسخ دادن

کودک را به سوال پرسیدن تشویق کنید و با دقت به سوالات او پاسخ دهید تا حس کنجکاوی و مهارت‌های ارتباطی‌اش تقویت شود.

بازی‌های زبانی و تخیلی

از بازی‌هایی مانند "اسم و فامیل"، "حدس کلمه" یا "نمایش بازی" استفاده کنید. این بازی‌ها کودکان را تشویق به صحبت کردن و استفاده از کلمات جدید می‌کند.

گوش دادن فعال و توجه به کودک

هنگام صحبت کردن کودک، به او نگاه کنید و با حوصله به حرف‌هایش گوش دهید. این کار اعتماد به نفس او را افزایش می‌دهد.

معرفی اشیاء و نام بردن آن‌ها

نام اشیای مختلف را به کودک آموزش دهید و او را تشویق کنید که این کلمات را تکرار کند.

استفاده از آهنگ‌ها و شعرهای کودکانه

آهنگ‌ها و شعرهای ساده برای کودکان جذاب هستند و به حفظ ریتم و یادگیری کلمات کمک می‌کنند.

کاهش زمان استفاده از ابزارهای دیجیتال

استفاده زیاد از تلویزیون و گوشی، می‌تواند تعاملات واقعی کودک را کاهش دهد. زمان بیشتری را به گفت‌وگوهای حضوری اختصاص دهید.

ایجاد محیطی پر از محرک‌های زبانی

کودک را در محیطی قرار دهید که افراد مختلف با او صحبت کنند و او بتواند از الگوهای زبانی متنوع یاد بگیرد.

تحسین و تشویق کودک

هر بار که کودک کلمه یا جمله‌ای جدید یاد می‌گیرد، او را تحسین کنید. این کار باعث ایجاد انگیزه برای یادگیری بیشتر می‌شود.

این اقدامات با ایجاد یک محیط حمایتی و غنی از زبان، می‌توانند به رشد کلامی کودک کمک کنند و مهارت‌های ارتباطی او را بهبود بخشند.

برای پرورش مهارت گفتاری و کلامی بچه ها این بازی را انجام دهید

برای پرورش مهارت گفتاری و کلامی به کودک خود یک صفت پیشنهاد کنید و او آن را باید درباره ی موارد مشابه به کار گیرد، مثلاً بگوید: «بزرگ مثل، فیل»، «قرمز مثل، گوجه فرنگی» یا «نرم مثل، پشم»، خوب شما حتماً جوابهای زیادی برای این سؤالات دارید، اما از قدرت بسیار زیاد کودک خود در جواب به سؤال ها تعجب خواهید کرد.

نتیجه‌گیری

مراحل رشد کلامی کودک از تولد تا پنج سالگی، شامل تغییرات گسترده و هیجان‌انگیزی است. والدین و مراقبان با ایجاد محیطی حمایتی و فراهم کردن فرصت‌های مناسب می‌توانند به توسعه این مهارت‌ها کمک کنند. توجه به نیازها و توانایی‌های کودک در هر مرحله و استفاده از روش‌های متناسب، می‌تواند نقش موثری در رشد کلامی و ارتباطی او ایفا کند.