عفونت بخیه زایمان طبیعی،‌ درمان

سوال مخاطب نی‎‎نی‎‎بان: من ۲۶ روزه که زایمان کردم ولی بعد ۱۰ روز از زایمانم بخیه هام باز شده ولی عمیق نیست و فقط متورم، قرمز و دردناک شد و کمی چرک از محل بخیه ها می آمد که رفتم دکتر بهم آنتی بیوتیک و کرم آلفا داد. آیا محل بخیه ها بسته میشه چون زایمان دومم هست واژنم به حالت اولیه برمی گرده و نیاز به عمل زیبایی نیست؟

پاسخ دکتر فاطمه واثق رحیم پرور، متخصص مامایی:
به احتمال خیلی زیاد زایمانی که برای شما در نظر گرفته شده است،‌ به صورت طبیعی بوده که از روش بخیه اپیزیوتومی برای شما در نظر گرفته شده است. به نظر می آید که به دلیل زیاد باز شدن محل زایمان،‌ از این روش برای بخیه زدن شما استفاده شده است. به طور کلی در روش اپیزیوتومی دو تا سه لایه از پوست را بخیه می زنند و جای نگرانی ندارد که شما فکر کنید بخیه ها به طور کامل باز شده است. به هر حال این احتمال وجود دارد که همه خانم هایی که زایمان می کنند، جای بخیه های آن ها عفونت کند و شما باید درمان آنتی بیوتیکی خود را تا پایان درمان خود ادامه دهید و معمولا بعد از 10 تا 12 روز بخیه های شما جذب می شود، اما چون عفونت در دوران بارداری شما ایجاد شده است باید دید که عمق عفونت چقدر است و درمان شما چقدر طول می کشد. بهتر است که نکات بهداشتی را خیلی خوب رعایت کنید تا بتوانید به درمان عفونت خود کمک کنید.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:

زایمان طبیعی همیشه به بخیه نیاز ندارد، اما ممکن است پزشک برای زایمان راحت‌تر ناحیه پرینه را چند سانتی متر برای خروج نوزاد باز کنند و بعد بخیه بزند.

بخیه بعد از زایمان طبیعی بسیار رایج است و بیشتر مادرهای شکم اولی (کسانی که برای اولین بار مادر شدن را تجربه می‌کنند) بخیه را هم تجربه می‌کنند.
به گفته متخصصان زنان و زایمان، در طول زایمان طبیعی دیواره واژن معمولا دچار پارگی‌هایی می‌شود. بنابراین، بخیه‌ها برای جلوگیری از پارگی بیشتر دیواره و هر نوع عفونت ضروری است.
بخیه‌ها در زایمان طبیعی در ابتدا کمی سوزش ایجاد کرده و با شروع روند ترمیم، شروع به خارش می‌کنند.
بخیه‌ها در زایمان طبیعی به مراقبت بیشتری نیاز دارند تا مبادا عفونی شده و مشکلات دیگری را برای مادر پیش بیاورند. بعد از زایمان طبیعی، واژن به طور کلی دردناک و متورم است. بنابراین مراقبت‌های دقیقی لازم است تا واژن و بخیه‌ها به طور کامل ترمیم شده و بهبود یابند.

چرا بخیه در زایمان طبیعی لازم است؟
در زمان زایمان، بچه از در طول کانال زایمان یا واژن حرکت می‌کند. با وجودی که این ناحیه انعطاف‌پذیر است و می‌تواند خود را با اندازه بچه تطبیق دهد، گاهی ممکن است یک بچه نیاز به فضای بیشتری داشته باشد.
در چنین مواردی، ممکن است پرینه (فضای بین مقعد و فرج) بیش از ظرفیتش گسترش یافته و در این فرآیند دچار پارگی‌هایی شود. بعضی از پارگی‌ها سطحی هستند و به طور طبیعی ترمیم می‌شوند.
اما بعضی پارگی‌ها مثل پارگی بافت ماهیچه‌ای، می‌تواند شدید باشد و منجر به خونریزی شدید و درد زیاد شود. این پارگی‌ها نیاز به بخیه شدن دارند.
در بعضی موارد، باید اپیزیوتومی برای زائو انجام شود. اپیزیوتومی نوعی برش جراحی است که باعث بازتر شدن پرینه برای خروج راحت‌تر بچه از کانال زایمان است تا از پارگی بافتی در زمان زایمان جلوگیری شود. در چنین مواردی هم، نیاز به بخیه وجود دارد.

چه زمانی پارگی نیاز به بخیه دارد؟
پارگی بافت معمولا در زایمان طبیعی به خصوص در اولین زایمان مادر رخ می‌دهد. پارگی‌ها ممکن است شدت‌های مختلفی داشته باشد و از لحاظ بزرگی، به ۴ درجه تقسیم می‌شوند:
پارگی درجه یک: بعضی از پارگی‌ها به قدری کوچک هستند که به خودی خود و بدون نیاز به درمان خوب می‌شوند. این پارگی‌ها سطحی بوده و معمولا در حد پوست پرینه یا لایه خارجیِ دهانه واژن اتفاق می‌افتد. این نوع پارگی نیازی به بخیه نداشته و سریع ترمیم می‌شوند.
پارگی درجه دو: بعضی پارگی‌ها عمیق‌ترند و تا عضلات زیر پوست هم پیش می‌روند. این نوع پارگی‌ها نیاز به بخیه لایه‌های پوست دارند. این نوع پارگی‌ها هم ظرف یکی دو هفته بهبود می‌یابند.
پارگی درجه سه: بعضی پارگی‌ها شدیدترند و ممکن است تا عمق بیشتری از بافت و ماهیچه‌های پرینه و اسفنکتر معقدی (عضلات تنگ کننده معقد) پیش بروند. این نوع بخیه‌ها در زایمان طبیعی قطعا نیاز به بخیه داشته و تا یکی دو ماه یاعث درد زیادی می‌شوند.

این نوع پارگی‌ها ممکن است مادر را در معرض خطر بی‌اختیاری معقدی (دفع غیرعمدی مدفوع) قرار دهد.
پارگی درجه چهار: این نوع پارگی بسیار جدی است و در عمق ماهیچه‌های اطراف معقد و بافت زیر آن تا ناحیه رکتوم (راست روده) اتفاق می‌افتد. برای ترمیم و بخیه این نوع پارگی ممکن است به جراحی کوچکی نیاز باشد.
در بعضی موارد پارگی ممکن است تا بالای واژن و نزدیک مجرای ادرار پیش بیاید. این نوع پارگی‌ها معمولا کوچک هستند و نیاز به بخیه‌های کمی داشته یا اصلا بخیه نمی‌خواهد.
این پارگی‌ها معمولا عضله و بافت را درگیر نمی‌کند و به همین خاطر سریع ترمیم می‌شوند. اما موقع ادرار کردن احساس ناخوشایند و سوزش ایجاد می‌کنند.

پارگی‌های زایمان طبیعی چطور بخیه می‌شوند؟
اگر پارگی کوچک باشد، در همان اتاق زایمان، کار بخیه زدن انجام می‌شود. متخصص زنان و زایمان یا ماما بعد از تزریق ماده بی‌حسی، برای بی‌حس کردن ناحیه‌ای که به بخیه نیاز دارد، پارگی را با بخیه‌های ریز و کوچک می‌دوزد.
اما در بیشتر موارد بخیه‌های جذبی استفاده می‌شوند که بعد از بهبود پارگی، نیازی به کشیدن بخیه وجود ندارد.
در موارد اپیزیوتومی یا پارگی‌های درجه دو و سه، که پارگی یا برش عمیق‌تر از سطح پوست است و به ماهیچه‌ها رسیده، معمولا زائو را به بخش جراحی منتقل می‌کنند. حتی ممکن است متخصص زنان و زایمان بعد از یک بیهوشی عمومی، پرینه را بخیه کند.
حتی ممکن است یک لوله نازک (کاتتر) در مثانه قرار گیرد تا ادرار بیمار تخلیه شود؛ با این کار پرینه سریع‌تر ترمیم می‌شود.
معمولا، بخیه‌های اپیزیوتومی از نوع جذبی یا جذب شدنی هستند.

بهبود بخیه‌ها در زایمان طبیعی چقدر طول می‌کشد؟
معمولا مدت زمان ترمیم بخیه‌ها در زایمان طبیعی کمتر است به خصوص اگر خوب از آنها مراقبت شود. در اپیزیوتومی طبیعی که برش کوچکی ایجاد می‌شود، پروسه درمان تنها ۲ تا ۳ هفته بعد از زایمان طول می‌کشد.
اما این روند در هر فرد با فرد دیگر متفاوت است. همچنین بزرگی پارگی هم باعث افزایش مدت زمان ترمیم می‌شود. البته درد ناشی از آن بعد از یک هفته کاهش می‌یابد اما احساس ناراحتی تا یک ماه یا کمی بیشتر ادامه خواهد داشت.
پارگی‌های جدی‌تر که بخیه‌های عمیق‌تری می‌خورند، به مدت زمان بیشتری برای ترمیم نیاز دارند؛ ممکن است ۶ تا ۸ هفته درمان کامل‌شان طول بکشد. خوب است حوالی هفته ۶ بعد از زایمان‌تان برای چکاپ به پزشک‌تان مراجعه کنید تا وضعیت بخیه‌ها را بررسی کند.

روش‌هایی برای آرام کردن درد بخیه‌ها
بخیه‌ها در زایمان طبیعی دردناک هستند و بسته به شدت و عمق‌شان، درد کمتر یا بیشتری دارند. اما چند راهکار برای آرام کردن این درد دارید:
نشستن در وان آب سرد: این کار نه فقط درد بخیه که ورم‌شان را هم کمتر می‌کند. فقط یادتان باشد با یک حوله خشک و نرم و تمیز، بخیه‌ها را به صورت ضربه‌ای و آرام خشک کنید و حوله را روی بخیه‌ها نکشید. کمپرس سرد یا پک ژل سرد هم می‌تواند کمک کننده باشد.
- اگر موقع نشستن درد دارید، می‌توانید از تشک‌های رینگ یا حلقه‌ای استفاده کنید که طراحی خاصش، نشستن را برایتان راحت‌تر می‌کند.
- برای کاهش فشار پرینه موقع دفع، یک تکه دستمال تمیز را آرام روی بخیه‌هایتان فشار دهید.
- اگر موقع ادرار کردن احساس ناراحتی دارید، می‌توانید با استفاده از آب ولرم سوزش ناحیه بخیه‌ها را کاهش دهید.
- یادتان باشد ناحیه پرینه و واژن را کاملا تمیز و خشک نگه دارید تا بخیه‌هایتان عفونت نکند.
- شاید برای تحمل درد نیاز به مسکن داشته باشید اما بهتر است اولین بار، پزشک‌تان نوع مسکن را برایتان تعیین و تجویز کند.

بهبود سریع‌تر بخیه‌ها
با این کارها روند بهبود بخیه‌ها سریع‌تر طی می‌شود:
- مقداری روغن اسطوخودوس روی بخیه‌هایتان بمالید تا کنی دردشان کم شود. ضمن اینکه روغن اسطوخودوس مقدار قابل توجهی ماده ضدعفونی کننده دارد.
- بعد از هر بار دفع، ناحیه تناسلی را با آب، از سمت جلو به عقب شسته و تمیز کنید.
- روزی ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بخیه‌ها را در معرض هوای آزاد قرار دهید تا سریع‌تر خشک شوند.
- یادتان باشد بخیه‌ها را با آب ولرم و صابون ملایم بدون عطر تمیز کنید.
- روزی ۲-۳ بار بین ۱۵-۲۰ دقیقه در وان آب ولرم بنشینیدتا دردتان کمتر شود.
- اگر رژیم غذایی‌تان سرشار از فیبر باشد و وعده‌های غذایی متناسب میل کرده، به اندازه کافی آب بنوشید، مشکل یبوست نخواهید داشت.
- برای جلوگیری از فشار اضافه به بخیه‌ها، بهتر است به جای توالت زمینی از توالت فرنگی استفاده کنید.
- پیاده‌روی‌های کوتاه و انجام ورزش‌های مخصصوص عضلات کف لگن (مثل ورزش کگل) می‌تواند گردش خون را بهبود بخشیده و فرآیند بهبود را تسریع می‌کند.
- شستن دقیق دست‌ها بعد از هر بار استفاده از توالت و قبل از هر بار تعویض پدهایتان، کمک زیادی به جلوگیری یاز بروز عفونت می‌کند.
- از بلند کردن اشیاء سنگین و انجام حرکات شدید ورزشی بپرهیزید تا بیش از حد به بخیه‌هایتان فشار نیاید.
- رعایت بهداشت فردی نقش موثری در جلوگیری از بروز عفونت بخیه‌هایتان دارد. بنابراین ناحیه واژن را همیشه خشک و تمیز نگه داشته، پدهایتان را مرتب عوض کنید و مراقب باشید بخیه‌ها به خاطر ساییدن به آن، اذیت نشده و عفونت نکنند.

بخیه در زایمان طبیعی قابل پیشگیری است؟
در زایمان طبیعی بیشتر پزشکان ترجیح می‌دهند اپیزیوتومی انجام دهند به خصوص برای مادرانی که اولین تجربه زایمان‌شان است. با این وجود اگر باز هم نمی‌خواهید بخیه داشته باشید، بهتر است با پزشکان در مورد گزینه‌های ممکن مشورت کنید و مثلا روش‌هایی مثل زایمان در آب را انتخاب کنید.
همچنین روش‌هایی برای جلوگیری از پارگی‌های شدید در طول زایمان وجود دارد مثل ماساژ آرام و روزانه پرینه در طول دوران بارداری و قرار دادن کمپرس ولرم روی پرینه در زمان زایمان.
شما همچنین می‌توانید از پزشکتان بخواهید تا نوعی از حرکت اسکات و ورزش‌های مخصوص عضلات کف لگن یا یوگا را به شما آموزش دهد تا عضلات لگنی را تقویت کرده و قدرت کشسانی پوست را افزایش دهید.

بخیه‌ها در زایمان طبیعی مشکل‌سازند؟
مهم است که بعد از زایمان از بخیه‌ها خوب مراقبت شود تا ترمیم درست و کاملی داشته باشند. بعضی خانم‌ها ممکن است هنگان نزدیکی درد داشته باشند. در چنین مواردی، بهتر است مدتی صبر کنید تا بخیه‌ها به طور کامل درمان شوند.
در بعضی موارد هم ممکن است درد ناحیه پرینه ادامه‌دار شده یا فرد برای کنترل ادرار و مدفوعش مشکل داشته باشد. این دست از مشکلات با مراقبت دقیق و درست، رژیم غذایی سالم و ورزش منظم قابل پیشگیری هستند.
اگر مشکل‌تان همچنان ادامه پیدا کرد، با پزشک‌تان مشورت کنید.

با پزشک مشورت کنید
گاهی با وجود مراقبت صحیح، بعضی افراد با بخیه‌هایشان دچار مشکل می‌شوند. در صورت مشاهده موارد زیر، به متخصص زنان و زایمان خود مراجعه کنید:
- درد مداوم و شدید به خاطر بخیه در زایمان طبیعی
- استشمام بوی عفونت و ناخوشایند از ناحیه واژن
- تب بالا و لرز
- احساس سوزش شدید هنگام دفع ادرار
- عدم کنترل مدفوع
- خونریزی غیرقابل کنترل، به خصوص لخته خون
- قرمزی بسیار زیاد یا نورم بخیه‌ها
- خروج ترشحات غیرمعمول از بخیه‌ها
اینکه خیلی از خانم‌ها دوست ندارند موقع زایمان طبیعی بخیه بخورند، قابل درک است اما بعضی پارگی‌های بافت موقع وضع حمل غیر قابل پیشگیری هستند و به عنوان بخشی از پروسه زایمان حساب می‌شود.
نکته مهم، استراحت کافی و سالم ماندن است تا روند درمان سریع‌تر طی شود و مادر سلامت کاملش را به دست آورد.