تزریق واکسن ب ث ژ، چه موقع است؟

این واکسن از میکروب زندۀ ضعیف شدۀ سل گاوی تهیه می شود و به مقدار ۰.۱ میلی لیتر آن را در سطح خارجی بازوی راست، داخل جلد تزریق می نمایند.

تزریق واکسن ب ث ژ تا حدود هشتاد درصد موجب محافظت و مقاومت در برابر ابتلا به بیماری سل می گردد. بهترین سن برای تزریق واکسن ب ث ژ ، بعد از تولد می باشد.

اگر بعد از تولد واکسن ب ث ژ تزریق شود، مقدار واکسن مورد نیاز، نصف مقدار کودکان بزرگتر می باشد و احتیاج به آزمودن جلدی توبرکولین ندارد، ولی اگر بعد از آن حتی ۴ تا ۶ هفته بعد از تولد تزریق گردد، ابتدا باید آزمایش جلدی توبرکولین انجام شود و اگر این آزمایش منفی باشد یعنی در محل آزمایش توبرکولین واکنشی به وجود نیاید، می توان به کودک واکسن ب ث ژ تزریق نمود.

بعد از تزریق واکسن ب ث ژ واکنشی در محل تزریق بدین صورت ایجاد می گردد. در حدود سومین هفته بعد از تزریق، در محل تزریق، برجستگی پیدا می شود که به تدریج بزرگ و قرمز رنگ می شود. سپس قاعدۀ برجستگی، سفت و پوست روی آن قرمز و شفاف و نازک می شود و هالۀ قرمزی دور آن پیدا می شود.

بعد از آن رنگ سرخ برجستگی به تدریج تیره می گردد و تبدیل به تاول چرکی می شود. پوست روی تاول به تدریج نازک و بالاخره سوراخ می شود و ترشحات داخل آن خارج می گردد.

بعد از سه هفته دیگر روی زخم دَله بسته می شود. چند هفتۀ بعد دلۀ روی زخم خود به خود می افتد و جوشگاه فرو رفته ای در محل آن باقی می ماند. این جوشگاه نیز بعد از مدت ها صاف می شود، ولی جای واکسن همیشه مشخص خواهد بود.

واکنش پوستی واکسن ب ث ژ از ابتدا تا بهبود کامل معمولاً ۲ تا ۳.۵ ماه طول می کشد. تزریق واکسن ب ث ژ درد ندارد و کودک دچار تب نمی شود، ولی به ندرت ممکن است ۲۰ تا ۴۰ روز بعد از تزریق، کودک یک یا دو روز مختصری تب کند.

واکنش محل تزریق ب ث ژ گاهی خفیف است و فقط در محل تزریق برجستگی مختصری به وجود می آید و به تدریج پس از ۵ تا ۶ هفته از بین می رود. گاهی واکنش شدید است و در محل تزریق ممکن است زخم عمیقی ایجاد شود که آن هم خود به خود پس از چند ماه بهبود می یابد.

اگر محل تزریق واکسن با میکروب های مختلف آلوده گردد، ممکن است در محل واکسن آبسۀ چرکی ایجاد شود. در چنین شرایطی کودک باید به وسیلۀ پزشک معاینه و درمان گردد.

برای جلوگیری از عفونت محل واکسن، مادر باید لباس های کودک خود را زود به زود عوض نماید و او را حمام کند. در هنگام حمام کردن دستور خاصی وجود ندارد، ولی از دست زدن به محل واکسن باید خودداری شود و ترتیبی داده شود که کودک نتواند محل واکسن را بخاراند.

اگر در خلال دو ماه پس از تزریق واکسن ب ث ژ ، هیچ واکنشی در محل تزریق ایجاد نشد، والدین باید کودک را برای آزمون جلدی و تزریق مجدد واکسن ب ث ژ به مراکز بهداشتی ببرند.

بزرگ شدن غدد لنفاوی زیر بغل یا بالای استخوان ترقوه بعد از تزریق واکسن ب ث ژ
در بعضی از مواقع چند ماه پس از تزریق واکسن ب ث ژ ممکن است غدد لنفاوی زیر بغل یا بالای استخوان ترقوه طرف راست یعنی همان طرف که واکسن تزریق شده است، بزرگ گردد و مادر در موقع حمام کردن کودک در زیر بغل یا بالای استخوان ترقوۀ طرف راست او غده ای حس کند و نگران گردد.

مادر باید بداند که وجود این غده دردناک نیست و اهمیت ندارد. این غده خود به خود از بین می رود یا کم کم بزرگ می شود و درون آن ترشح چرکی جمع می گردد که به تدریج پوست روی آن نازک می گردد و پوست سوراخ می شود و ترشح درون غده خارج می گردد.

در چنین حالتی مادر باید لباس های کودک را هر روز عوض نماید و او را حمام کند و لباس آزاد به او بپوشاند. اگر امکان حمام کردن وجود ندارد، هر روز زیر بغل او را با آب و صابون بشوید و تمیز نماید. با این عمل زخم به تدریج التیام می یابد، ولی برای مدتی داغ زخم باقی می ماند و به تدریج محو می گردد.

در صورتی که پدر و مادر از بزرگ شدن و چرکی شدن غدۀ لنفاوی زیر بغل یا فوق استخوان ترقوۀ کودک خود نگران هستند، باید با پزشک کودکان مشورت نمایند و غدۀ لنفاوی مزبور به وسیلۀ جراح کودکان کاملاً برداشته و خارج شود، در این صورت زودتر بهبود می یابد و داغی در محل آن به وجود نخواهد آمد.