نحوه برخورد با کودکان طلاق

امروزه آمار بالای طلاق یکی از بزرگ‌ترین مشکلات جامعه ما محسوب می‌شود و متاسفانه روزبه‌روز نیز شاهد بالاتر رفتن آمار طلاق در کشورمان هستیم. در این میان، کودکان، قربانیان اصلی ماجرا هستند که آینده خود را ناامن و نامطمئن می‌بینند. در بعضی از طلاق‌ها پدر یا مادر مجبور می‌شود بنا به دلایلی کودکش را پس از چند سال به والد دیگر بسپارد و در این میان هم والد و هم کودک دچار آسیب‌های شدید روانی می‌شوند.

در خیلی از طلاق‌ها شاهد این موضوع هستیم که کودک پس از سال‌ها بنا به شرایطی مجبور است از والد خود جدا شود و نزد والد دیگر برود، مثلا مادر به‌دلیل ازدواج دوباره مجبور است کودک خود را نزد پدر بازگرداند.

در این شرایط چه آسیب روانی‌ای به مادر یا والد قبلی وارد خواهد شد؟
متاسفانه این موضوع در اکثر طلاق‌های ما دیده می‌شود و والد در این شرایط از نظر روانی آسیب جدی‌ای خواهد دید. به همین دلیل بهتر است والدین قبل از جدایی درباره حضانت کودک با هم به توافق برسند تا در آینده نه خودشان دچار مشکل شوند و نه کودکشان.

کودکانی که زیر سن پیش‌دبستان هستند وقتی با طلاق والدین مواجه می‌شوند چه آسیب‌های روانی‌ای خواهند دید؟
بچه‌ها در این سن توانایی‌های شناختی، زبانی و ارتباطی خود را تقویت می‌کنند. اگر جدایی والدین با درگیری‌های کمی همراه باشد یا حداقل به کودک منتقل نشود و از سویی ارتباط او با هر ۲ والد حفظ شود کودک می‌تواند به مهدکودک برود و رشد منظم و خوبی داشته باشد و اعتماد به‌نفس و عزت نفس او نیز حفظ شود. اما زمانی که بچه‌ها درگیر اختلافات والدین می‌شوند، مشکل آغاز می‌شود.

تاخیرهای رشدی یا بازگشت به دوره‌های قبل در زمینه توالت رفتن، خوابیدن یا غذا خوردن می‌تواند در این شرایط مشاهده شود. بروز افسردگی نیز در این گروه سنی دیده می‌شود. کابوس‌های شبانه از دیگر مشکلات بچه‌ها در این گروه سنی است. آسیب به اعتماد به‌نفس یا بروز رفتارهای پرخاشگرانه یا اضطرابی نیز ممکن است در بچه‌ها دیده شود. بچه‌ها در این سن نگران والدین خود هستند و دوست دارند از آنها مراقبت و آنها را برای خود حفظ کنند.

برای اینکه کودک بتواند با شرایط جدید زودتر کنار بیاید، بهتر است والدین او چه کارهایی انجام دهند؟
قوانین و نظم در خانه هر کدام از والدین بهتر است مشابه باشد. برای این منظور لازم است حتما در مورد برنامه‌های تغذیه، خواب، وضعیت پزشکی، دستشویی رفتن، ارتباطات اجتماعی و عاطفی او و دیگر مسائل با همسر سابق خود گفت‌وگو کنند. ضمنا بچه‌ها برای خود خواسته‌هایی دارند و خودشان هم ممکن است اعمال نظر کنند. نظر آنها را محترم بشمارید و سعی کنید آن را در برنامه‌ریزی برای ملاقات با والدین دخالت دهید.

چه کنیم که سلامت عاطفی فرزندمان حفظ شود؟
گروهی از والدین پس از طلاق سعی می‌کنند نگاه و محبت فرزندشان را به خود جلب و حس من بهترم را به او القا کنند. این تلاش به نوعی استرس عاطفی نادرست و ناهمگونی را به فرزندان آنها وارد می‌کند و آنها را در موقعیتی قرار می‌دهد که خود را مجبور به مذاکره و هم‌‌صحبتی در مورد پدر و مادرشان و وضعیتی که ایجاد شده، می‌کنند.

این استرس عاطفی در واقع یک نوع فشار مضاعف به اعصاب و روان آنها وارد می‌کند. بهتر است به جای وارد کردن این فشارهای عاطفی مستقیم از طریق ایمیل، پیامک و...، مدتی به فرزند فرصت دهند به ترمیم زخم‌های عاطفی‌اش که محصول فاصله ایجادشده از درگیری‌های قبلی و طلاق است، بپردازد. با این شیوه به سلامت عاطفی دست خواهد یافت.

آیا حرف زدن والدین و صحبت درباره طلاق، مشکلی را حل می‌کند؟
نه، والدین هرگز نباید با بیان جزییات خشم، نفرت، اضطراب و درگیری‌هایی که با شریک زندگی‌شان داشته‌اند، جهان درونی کودک را خراب کنند. اگرچه بسیاری از والدین به علت وقوع طلاق و هجوم افکار و احساسات منفی و تنش‌ها نیاز به هم‌صحبت دارند و از طریق بیان سختی‌هایی که در حال لمس آن هستند باید با کسی درد دل کنند، ولی باید به خاطر داشته باشند فرزندانشان گزینه خوبی برای به دوش کشیدن این ناراحتی‌ها نیستند و در صورتی که این مرزها را رعایت نکنند، در آینده باید شاهد آسیب‌های عمیق‌تری باشند.

خیلی از مشاوران خانواده این روزها درباره طلاق سالم صحبت می‌کنند. منظورشان از این عبارت چیست؟
منظورشان طلاقی است که والدین هیچ‌گاه وظایف خود را در قبال فرزندشان قطع نمی‌کنند و خانم و آقا درباره فرزندشان با هم حرف می‌زنند و دغدغه‌های مشترک دارند. اگر این اتفاق بیفتد، کودک حتی پس از جدایی والدینش می‌تواند حمایت آنها را کنار خود داشته باشد و کمتر دچار تنش و اضطراب می‌شود.

معمولا چقدر زمان می‌برد که کودک بتواند شرایط جدید را بپذیرد؟
این مساله تابع عوامل مختلفی است؛ از نحوه ارتباط والدین با یکدیگر گرفته تا وضعیت زندگی والد جدید اما معمولا نزدیک به 2 ماه زمان می‌برد که کودک بتواند زندگی جدیدی را با والد دیگر خود آغاز کند. در ضمن ذکر این نکته لازم است که والد جدید باید صبوری زیادی را خرج بدهد تا کودک بتواند آرامش سابقش را پیدا کند.

از طرفی والد قبلی کودک هم نباید یکباره ارتباط خود را قطع کند و باید هر از گاهی ملاقاتی با هم داشته باشند تا کودک احساس دلگرمی بیشتری کند و راحت‌تر شرایط تازه را بپذیرد.