نشانه های کولیک نوزادان، نکات مهم

شب از نیمه گذشته اما همچنان صدای گریه نوزاد به گوش می‌رسد. ساعت‌هاست که بی‌قراری می‌کند و تلاش پدر، مادر و اطرافیان برای آرام کردنش بی‌نتیجه است. یکی می‌گوید شاید خودش را خیس کرده، دیگری می‌گوید شاید گرسنه است یا ممکن است گوشش درد می‌کند اما هیچ‌کدام از اینها دلیل گریه کودک نیست در واقع این نوزاد معصوم دلش درد می‌کند و هیچ چاره‌ای جز گریه کردن ندارد. این گریه‌های شبانه که ممکن است چند ماه نیز طول بکشد، می‌تواند اثرات مخربی روی روابط خانواده بگذارد و والدین را دچار سردرگمی و گاهی اضطراب و افسردگی کند به دلیل اهمیت این موضوع با دکتر غلامحسین فلاحی، فوق‌تخصص نوزادان و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی گفتگو کردیم.

کولیک به چه معنی است؟
گرچه دل درد و گریه‌های مداوم در همه بچه‌‌ها گاهی و به دلایل مختلف اتفاق می‌افتد اما در این میان نوزادانی هستند که گریه‌های شدید و طولانی دارند که در اصطلاح به این گریه‌های غیرقابل کنترل کولیک گفته می‌شود. تقریبا 20 درصد شیرخواران دچار کولیک می‌شوند. شیرخوار مبتلا به کولیک بیش از 3 ساعت در روز و بیش از 3 روز در هفته گریه‌های مداوم دارد. کولیک وابسته به جنسیت نیست و هم در نوزادان دختر و هم پسر وجود دارد، البته در نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌کنند، شیوع کمتری دارد. معمولا این دل‌دردها از 2 تا 4 هفتگی شروع می‌شود و تا 3 ماه طول می‌کشد.

علائم کولیک کدامند؟
گریه مداوم نوزادان به مدت طولانی که اغلب در پایان روز آغاز می‌شود و نوزاد خیلی سخت آرام می‌گیرد. این درد به صورت موجی نمایان می‌شود. ابتدا نوزاد به نظر آرام می‌آید سپس ناگهان شروع به گریه می‌کند در این هنگام صورت نوزاد قرمز می‌شود و دست‌هایش را محکم مشت کرده و پاها را به داخل شکم کشیده یا سفت می‌کند. نوزاد مبتلا به کولیک اغلب در دیگر ساعت‌های روز آرام و سرحال است و رشد جسمانی خوبی دارد و وزن‌گیری‌اش کاملا مناسب است و خوب هم تغذیه می‌کند. کولیک معمولا بین ۳ تا ۴ ماهگی کمتر می‌شود و بتدریج از بین می‌رود. از آنجا که هرگونه بی‌قراری و دل‌درد در نوزاد را نمی‌توان فقط به کولیک نسبت داد، تشخیص آن تنها با مراجعه به متخصص اطفال امکان‌پذیر است تا والدین مطمئن شوند که نوزاد مشکل خاص دیگری ندارد.

چرا برخی شیرخواران دچار کولیک می‌شوند؟
بیشتر محققان بر این اعتقادند که علت کولیک به دلیل سیستم گوارش نابالغ شیرخواران است، آنها معتقدند که روده‌های نوزاد هنوز به طور کامل رشد نیافته، بنابراین در قبال حرکت مواد غذایی و هوا درون روده‌ها بسیار حساس بوده و این جریان در آنها ایجاد درد می‌کند.

آیا این مشکل خطرناک است؟
اگرچه برخی محققان معتقدند افرادی که در بزرگسالی دچار سندرم روده تحریک‌پذیر می‌شوند، احتمالا در نوزادی مبتلا به کولیک بوده‌اند اما این فقط در حد یک نظریه است. کولیک صرف‌نظر از فشار هیجانی و استرسی که ایجاد می‌کند خطری برای نوزاد ندارد با وجود این عاقلانه است که در چنین مواردی به متخصص اطفال مراجعه کنید تا مطمئن شوید که علت گریه‌های طولانی کودکتان فتق یا دیگر مشکلات پزشکی نیست.

آیا دارویی برای رفع این مشکل در نوزادان وجود دارد؟
هنوز داروی خاصی برای برطرف کردن کولیک نوزادان معرفی نشده است. کولیک به خودی‌خود و به طور ناگهانی از بین می‌رود. خواه از دارو استفاده شود یا نشود. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که مصرف بسیاری از داروهای ضدکولیک، خطری برای نوزادان ندارد. از طرفی مصرف بسیاری از این داروها نیز برای رفع کولیک، موثر واقع نشده است. به همه والدین توصیه می‌کنیم خودسرانه یا به توصیه دیگران دارویی را به کودک خود ندهند، چرا که ممکن است کودک دچار عوارضی شود.

آیا این مشکل می‌تواند ناشی از مصرف آنتی‌بیوتیک باشد؟
مصرف آنتی‌بیوتیک حتی در بزرگسالان به مدت طولانی می‌تواند باعث دل‌درد و دل‌پیچه شود و این امر در خردسالان نیز صادق است و ممکن است پس از مصرف آنتی‌بیوتیک خردسال شما دچار دل‌درد و بی‌قراری شود.

چه راه‌هایی را برای آرام کردن کودک توصیه می‌کنید؟
والدین باید بدانند بزرگ‌ترین عارضه کولیک متوجه فرد مراقبت‌کننده از نوزاد یعنی مادر است. او نمی‌تواند فرزندش را آرام کند، بنابراین خسته می‌شود و این خستگی بر روابط خانوادگی او تاثیر منفی می‌گذارد و باعث اضطراب و افسردگی وی می‌شود.

آیا نوع تغذیه نوزاد و مادر تاثیری در ابتلا به کولیک دارد؟
هم شیرخشک و هم شیر مادر ممکن است با کولیک شیرخوار ارتباط داشته باشد. گاهی اوقات نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند به علت وجود یک ماده خاص در غذای مادرشان مبتلا به کولیک می‌شوند. برخی مادران دریافته‌اند که با مصرف شیر گاو یا فرآورده‌های گاوی مثل گوشت و لبنیات، کودکشان دچار کولیک می‌شود و با مصرف نکردن آنها این وضعیت بهبود می‌یابد به این مادران توصیه می‌شود چنانچه کودکتان را با شیر خودتان تغذیه می‌کنید برای چند روز این گونه مواد را مصرف نکرده تا ببینید آیا تفاوتی در وضعیت کودکتان ایجاد می‌شود یا نه؟ اگر کولیک کودکتان بهبود یافت که علت را پیدا کرده‌اید، اگرنه نیازی به محروم کردن خود از این مواد نیست. گاهی با مصرف غذاهای نفاخ مانند حبوبات، کلم، بادمجان و... علائم کولیک در نوزاد به وجود می‌آید که توصیه می‌شود در صورتی که با مصرف این مواد غذایی کودکتان بی‌قرار و ناآرام شد، از مصرف این‌گونه مواد غذایی اجتناب کنید.

اگر کودک با شیر خشک تغذیه می‌شود، برای پی بردن به این مساله که آیا شیر خشک سبب تحریک کودک می‌شود، ممکن است لازم باشد شیر خشک را عوض کنید. حتما به این نکته توجه کنید که کودک پس از مصرف شیر مادر یا شیر خشک، باید آروغ بزند تا فشار تجمعی ناشی از بلع هوا کاهش یابد.

کولیک خود به خود و با بزرگ‌تر شدن نوزاد برطرف می‌شود اما‌ برخی اقدامات‌ به آرامش و راحتی بیشتر کودک و مادر کمک می‌کند:
1ـ با تهیه شرح حال از فعالیت‌های روزانه کودک مثل زمان خواب و بیداری، الگوی دفع، تغییرات وزن، ساعات بی‌قراری، شرایط محیطی مثل شلوغی یا سکوت و نوع تغذیه و مقدار آن و با مشاوره با پزشک متخصص به بهترین راه حل جهت آرام کردن کودک برسید.

2ـ برای کودک محیطی آرام و کم سر و صدا و کم نور تامین کنید. این کار باعث آرامش و کاهش تحریک‌پذیری او می‌شود.

3ـ یکی از بهترین راه‌های آرام کردن کودک در آغوش گرفتن شیرخوار است بخصوص توسط مادر که کودک احساس امنیت و آرامش می‌کند.

4ـ بیش از حد به کودک شیر ندهید. بعد از تغذیه حتما هوای معده را با ماساژ پشت نوزاد تخلیه کنید.

5ـ هنگام شیر دادن با شیشه شیر یا سینه مادر به گونه‌ای به وی شیر دهید که هوا وارد دهان و معده شیرخوار نشود.

6ـ گاهی برخی از موسیقی‌ها باعث آرام شدن کودک می‌شود. بعضی مادران می‌گویند مثلا صدای سشوار باعث آرام شدن کودکشان می‌شود.

7ـ به وضعیت روحی خود برسید. مادرانی که عصبانی یا افسرده‌اند، فرزندشان بیشتر دچار کولیک می‌شود.

8ـ ماساژ شکم یا استفاده از حوله گرم (نه داغ) روی شکم نوزاد می‌تواند کمک‌کننده باشد.

9ـ تکان دادن نوزاد نیز می‌تواند موثر باشد البته باید توجه کنید که نوزاد را بشدت تکان ندهید، چرا که عضلات گردن او هنوز رشد کافی نکرده است و تکان‌های شدید می‌تواند سبب آسیب مغزی و حتی مرگ کودک شود.

10ـ کودک را هرگز قنداق نکنید.