ماه ششم بارداری _ علائم و تغییرات مادر و جنین + مراقبت‌ها

تغییرات شکم در ماه ششم بارداری

در ماه ششم، شکم مادر به شکل قابل‌توجهی جلو آمده و حالت گرد و برجسته‌ای پیدا می‌کند. پوست اطراف شکم به دلیل کشیدگی ممکن است دچار ترک‌های بارداری (استریا) و خارش خفیف شود. برای کاهش این موارد می‌توان از روغن‌های طبیعی مانند روغن بادام یا کره شی استفاده کرد.

به‌دلیل رشد رحم، ممکن است ناف مادر بیرون بزند که امری طبیعی است و پس از زایمان به حالت اولیه بازمی‌گردد. گاهی احساس سفتی یا سنگینی در ناحیه پایین شکم طبیعی است، اما اگر با دردهای منظم یا ترشح همراه باشد، باید با پزشک مشورت شود.

ماه ششم بارداری از چه هفته تا چه هفته‌ای است؟

ماه ششم بارداری از ابتدای هفته ۲۳ بارداری تا پایان هفته ۲۷ بارداری ادامه دارد و به‌عنوان ماه پایانی سه‌ماهه دوم بارداری شناخته می‌شود. در این زمان، بدن مادر آماده ورود به سه‌ماهه سوم بارداری می‌شود و جنین نیز در آستانه‌ی تکمیل بسیاری از اندام‌های حیاتی خود است.

در پایان ماه ششم، رحم به اندازه‌ای بزرگ می‌شود که بخش بالایی آن تقریباً در خط زیر سینه قرار می‌گیرد. وزن مادر ممکن است بین ۶ تا ۹ کیلوگرم افزایش یافته باشد (نسبت به قبل از بارداری)، البته این مقدار بسته به شرایط جسمی و تغذیه‌ای هر فرد متفاوت است.

عوارض بارداری در ماه ششم

بدن مادر در این ماه درگیر تغییرات متعددی است که گاه با ناراحتی‌هایی همراه می‌شود. از جمله:

• ورم پاها در بارداری و مچ‌ها: به‌دلیل افزایش حجم خون و فشار رحم بر عروق لگن.

• تنگی نفس: ناشی از فشار رحم بر دیافراگم و کاهش فضای قفسه سینه.

• درد در ناحیه کمر و لگن: در اثر شل شدن رباط‌ها و تغییر مرکز ثقل بدن.

• یبوست و بواسیر در بارداری: به‌دلیل کندی حرکات روده و کم‌تحرکی.

• سوزش معده و ترش کردن: ناشی از برگشت اسید معده به مری.

• تکرر ادرار در بارداری: چون رحم بر مثانه فشار می‌آورد.

این علائم در حد خفیف طبیعی هستند، اما اگر شدت یابند یا با علائم خطر (مانند تب، درد شدید یا خونریزی) همراه شوند، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.

تغییرات جنین در ماه ششم بارداری

در ماه ششم، جنین رشد شگفت‌انگیزی را تجربه می‌کند. در هفته ۲۳ وزن او حدود ۵۰۰ گرم و در هفته ۲۷ حدود ۹۰۰ گرم می‌شود. طول بدن نیز از ۲۸ سانتی‌متر در ابتدای ماه به حدود ۳۵ سانتی‌متر در پایان ماه می‌رسد.

در این مرحله:

• پوست جنین هنوز نازک است ولی به‌تدریج چربی زیرپوستی شکل می‌گیرد.
• پلک‌ها باز و بسته می‌شوند و مژه‌ها و ابروها رشد کرده‌اند.
• گوش‌ها کاملاً شکل گرفته‌اند و جنین می‌تواند صداها را از بیرون رحم بشنود.
• مغز رشد بسیار سریعی دارد و مسیرهای عصبی فعال‌تر می‌شوند.
• حرکات جنین منظم‌تر و قوی‌تر می‌شود؛ مادر می‌تواند لگدهای او را به‌خوبی احساس کند.
• ریه‌ها هنوز بالغ نیستند ولی حرکات تمرینی تنفس آغاز می‌شود.

جنین در این ماه وارد مرحله‌ای از رشد می‌شود که قابلیت زنده‌مانی در خارج از رحم در صورت زایمان زودرس به‌صورت محدود وجود دارد، هرچند هنوز نیاز شدید به مراقبت‌های ویژه دارد.

وضعیت قرارگیری جنین در ماه ششم بارداری

در ماه ششم، جنین هنوز فضای کافی برای حرکت در رحم دارد، بنابراین وضعیت ثابتی ندارد. ممکن است در حالت نشسته، عرضی یا سر به بالا باشد. این حالت‌ها طبیعی هستند و معمولاً در سه‌ماهه سوم (به‌ویژه هفته‌های ۳۲ تا ۳۶) جنین در وضعیت نهایی، یعنی سر به پایین قرار می‌گیرد.

گاهی مادر حرکات شدیدی احساس می‌کند که ناشی از چرخش کامل جنین است و جای نگرانی ندارد.

 حرکات جنین در ماه ششم بارداری

در ماه ششم بارداری، حرکات جنین به‌طور واضح و منظم احساس می‌شود و برای بسیاری از مادران این تجربه از زیباترین لحظات بارداری است. در این ماه، عضلات جنین قوی‌تر شده و او می‌تواند لگد بزند، غلت بزند و حتی با انگشتان خود بازی کند.

معمولاً حرکات در ساعات خاصی از روز، به‌ویژه هنگام استراحت مادر یا پس از خوردن غذا، بیشتر احساس می‌شود. گاهی ممکن است مادر صدای ضربه‌های منظم و سبک را حس کند که نشانه سکسکه‌ی جنین است و امری طبیعی است. در بارداری‌های طبیعی، جنین روزانه چندین بار حرکت دارد، اما اگر حرکات به‌طور ناگهانی کاهش یافت یا کاملاً متوقف شد، لازم است سریعاً به پزشک مراجعه شود.

تغذیه در ماه ششم بارداری

در ماه ششم، تغذیه نقش بسیار مهمی در رشد جنین دارد. مادر باید غذاهای حاوی مواد مغذی ضروری مصرف کند تا از کم‌خونی، ضعف یا رشد ناکافی جنین جلوگیری شود.

مواد غذایی ضروری در این ماه عبارتند از:

• پروتئین: گوشت قرمز، مرغ، ماهی پخته، تخم‌مرغ، حبوبات و لبنیات.
• آهن: جگر، اسفناج، عدس، غلات سبوس‌دار. مصرف ویتامین C به جذب بهتر آهن کمک می‌کند.
• کلسیم و ویتامین D: برای رشد استخوان‌های جنین. لبنیات، بادام، کنجد و نور آفتاب منابع مهم آن هستند.
• فیبر و آب: برای پیشگیری از یبوست.
• میوه و سبزی تازه: منبع ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها.

توجه داشته باشید وعده‌های غذایی کوچک ولی مکرر مصرف شود. از غذاهای چرب، شور و سرخ‌کردنی پرهیز شود. مصرف نوشیدنی‌های گازدار و کافئین‌دار را کاهش دهید. در صورت کم‌خونی یا ضعف، مکمل‌های تجویز شده توسط پزشک مصرف شود.

ورزش در ماه ششم بارداری

ورزش‌های سبک و منظم برای سلامت مادر و رشد جنین بسیار مفیدند. فعالیت بدنی باعث افزایش جریان خون، کاهش دردهای عضلانی و بهبود خواب می‌شود.

ورزش‌های توصیه‌شده در این ماه عبارتند از:

• پیاده‌روی آرام روزانه (۲۰ تا ۳۰ دقیقه)
• یوگای مخصوص بارداری
• حرکات کششی ملایم برای کمر و پاها
• شنا در آب ولرم (در صورت تأیید پزشک)

از ورزش‌هایی مانند دویدن، پرش، دوچرخه‌سواری یا تمرینات تعادلی خطرناک باید پرهیز کرد. اگر هنگام ورزش دچار سرگیجه، درد شکم یا تنگی نفس شدید، باید بلافاصله توقف کنید.

مراقبت‌های پزشکی و آزمایشات لازم در ماه ششم بارداری

در ماه ششم، پزشک بررسی‌های زیر را انجام می‌دهد:

• اندازه و رشد رحم و ضربان قلب جنین
• فشار خون و وزن مادر
• بررسی ادم (ورم) و علائم پره‌اکلامپسی
• انجام آزمایش قند خون بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ برای غربالگری دیابت بارداری
• آزمایش خون برای بررسی کم‌خونی
• بررسی وضعیت دهانه رحم در موارد پرخطر
• سونوگرافی برای ارزیابی رشد جنین، میزان مایع آمنیوتیک و موقعیت جفت

در صورت نیاز، پزشک ویتامین‌ها یا مکمل‌های خاصی مانند آهن، اسید فولیک یا کلسیم تجویز می‌کند.

دندانپزشکی در ماه ششم بارداری

ماه ششم یکی از ایمن‌ترین زمان‌ها برای درمان‌های دندانپزشکی در بارداری است. در این مرحله، خطر سقط یا زایمان زودرس کمتر است. اگر مادر نیاز به ترمیم، جرم‌گیری یا درمان لثه دارد، این ماه زمان مناسبی است.

اما باید توجه داشت که از عکس‌برداری با اشعه ایکس مگر در موارد اضطراری اجتناب شود. داروهای بی‌حسی باید تحت نظر پزشک زنان و دندانپزشک استفاده شوند. رعایت بهداشت دهان و دندان (مسواک و نخ دندان) برای جلوگیری از التهاب لثه بسیار اهمیت دارد، زیرا بیماری لثه ممکن است خطر زایمان زودرس را افزایش دهد.

بیشتر بخوانید: دندانپزشکی رفتن در بارداری چه عوارضی به همراه دارد؟

دردهای ماه ششم بارداری و زمان طبیعی یا خطرناک بودن آن‌ها

دردهای خفیف زیر شکم یا در ناحیه لگن معمولاً به دلیل کشیدگی رباط‌های رحم است و طبیعی محسوب می‌شود. این دردها با استراحت، نوشیدن مایعات و تغییر وضعیت بدن کاهش می‌یابد.

اما دردهایی که همراه با انقباض منظم، خونریزی، ترشحات غیرطبیعی، تب یا فشار در لگن باشند، می‌توانند نشانه‌ی زایمان زودرس یا عفونت باشند و باید فوراً بررسی شوند.

بیشتر بخوانید: چه چیزهایی باعث زایمان زودرس می شود؟

علائم خطر در ماه ششم بارداری

علائمی که نیاز به مراجعه فوری دارند عبارت‌اند از:

• کاهش یا قطع حرکات جنین

• خونریزی یا لکه‌بینی

• خروج مایع از واژن (احتمال پارگی کیسه آب)

• سردردهای شدید، تاری دید، ورم ناگهانی دست و صورت (نشانه پره‌اکلامپسی)

• تب یا لرز

• درد شدید شکم یا لگن

• ترشحات واژینال بدبو یا همراه با سوزش

چه زمانی در ماه ششم بارداری باید به پزشک مراجعه کرد؟

به‌جز ویزیت‌های منظم ماهانه، هرگاه مادر با علائم بالا مواجه شود یا حرکات جنین کمتر از گذشته احساس شود، باید به پزشک مراجعه کند. همچنین در صورت ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون بالا در بارداری یا دیابت، کنترل دقیق‌تری لازم است.

دوقلوزایی در ماه ششم بارداری

در بارداری‌های دوقلو، شکم معمولاً بزرگ‌تر است و مادر احساس سنگینی، تنگی نفس و ورم بیشتری دارد. حرکات جنین‌ها از نقاط مختلف شکم حس می‌شود و میزان خستگی بیشتر است. در این موارد باید:

• ویزیت‌ها با فواصل کوتاه‌تر انجام شود.
• استراحت بیشتری در طول روز در نظر گرفته شود.
• رژیم غذایی غنی از پروتئین و آهن رعایت شود.
• از فعالیت‌های سنگین پرهیز شود.

خطر زایمان زودرس در دوقلوزایی بیشتر است، بنابراین پایش دقیق علائم ضروری است.

زیبایی جنین در ماه ششم بارداری

در این ماه، چهره‌ی جنین به شکل واقعی‌تری درمی‌آید؛ پلک‌ها، ابروها، مژه‌ها و موها قابل مشاهده‌اند. رنگ پوست هنوز کمی قرمز است اما به‌تدریج روشن‌تر می‌شود. تغذیه‌ی مادر با ویتامین‌های A، C و E، مصرف میوه‌ها، سبزیجات، مغزها و مایعات کافی می‌تواند در شادابی و سلامت پوست جنین تأثیرگذار باشد.

همچنین آرامش روانی مادر و پرهیز از استرس در زیبایی چهره و رشد سالم جنین نقش مهمی دارد.

بیشتر بخوانید: زیبایی جنین پسر و دختر در کدام ماه شکل می‌گیرد؟

توصیه‌های ریحانه بهشتی برای ماه ششم بارداری

کتاب ریحانه بهشتی، در گفتارهای خود درباره بارداری، بر سه اصل کلیدی تاکید می‌کند: آرامش روح، تغذیه متعادل و تقویت ارتباط عاطفی با جنین.

این کتاب توصیه می‌کند:

• مادر روزانه زمانی را برای صحبت با جنین اختصاص دهد.
• با خواندن قرآن، ذکر و نیایش، فضای مثبتی درون خود ایجاد کند.
• از افکار منفی، اضطراب و بحث‌های استرس‌زا دوری کند.
• از غذاهای طبیعی و پاکیزه استفاده کند و زیاده‌روی در خوراکی‌های سنگین یا صنعتی را کنار بگذارد.

کتاب توضیح می دهد که احساسات مادر در دوران بارداری به‌طور مستقیم بر روح و شخصیت جنین اثر می‌گذارد.

بیشتر بخوانید: توصیه‌های مذهبی ماه‌های بارداری - ریحانه بهشتی و اعمال در هر ماه 

بایدها و نبایدهای ماه ششم بارداری

آنچه در بالا گفته شد را می‌توان به صورت زیر خلاصه کرد:

انجام کارهای زیر را در ماه ششم بارداری فراموش نکنید:

• مصرف منظم مکمل‌های بارداری مانند آهن، اسید فولیک و کلسیم
• خوردن وعده‌های کوچک اما مکرر در طول روز
• نوشیدن آب فراوان (۸ تا ۱۰ لیوان در روز)
• مصرف میوه، سبزیجات، لبنیات، گوشت کم‌چرب و حبوبات
• انجام ورزش‌های سبک مثل پیاده‌روی یا یوگای بارداری
• استراحت کافی و خواب حداقل ۸ ساعت در شب
• کنترل منظم فشار خون و قند خون
• مراجعه منظم به پزشک و انجام آزمایش غربالگری دیابت بارداری
• مراقبت از سلامت دهان و دندان و مراجعه به دندانپزشک در صورت نیاز
• صحبت با جنین و حفظ آرامش روحی

چه کارهایی نباید در ماه ششم بارداری انجام داد:

• مصرف غذاهای چرب، شور، سرخ‌کردنی و فست‌فود
• استفاده از نوشیدنی‌های گازدار و کافئین‌دار
• مصرف خودسرانه دارو یا گیاهان دارویی
• بلند کردن اجسام سنگین یا انجام حرکات ناگهانی
• ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت
• پوشیدن لباس‌های تنگ یا کفش پاشنه‌بلند
• بی‌توجهی به علائم خطر مثل درد شدید، خونریزی یا کاهش حرکات جنین
• تماس با مواد شیمیایی و رنگ موهای دارای آمونیاک
• کم‌خوابی و استرس زیاد
• صرف‌نظر از وعده‌های غذایی یا رژیم گرفتن برای کنترل وزن

سخن پایانی

ماه ششم بارداری مرحله‌ای سرشار از شگفتی است؛ جنین شما در حال شنیدن، لمس و رشد آگاهانه‌تری از جهان اطرافش است و بدن شما به بهترین شکل در حال فراهم کردن بستر رشد اوست. توجه به تغذیه، ورزش، استراحت، کنترل استرس و انجام به‌موقع آزمایش‌ها می‌تواند بارداری‌ای سالم و آرام برای شما رقم بزند.