میزان شیوع ناباروری در ایران، چقدر است؟
ناباروری یک اختلال و بیماری پرخرج است. بسیاری از زوج‌هایی که به کلینیک‌ها می‌آیند و خواستار تشخیص علت ناباروری هستند، از عهده مخارج درمان برنمی‌آیند.
تولیدمثل یکی از مهم‌ترین مراحل زندگی هر فرد و عامل اصلی بقای وی است. به همین علت، درمان این موضوع هم، یعنی ناباروری، همیشه یکی از دغدغه‌های علم بوده و همه دانشمندان در تلاش هستند تا انسان‌ها بیش از قبل بارور شوند.
اما مسئله اینجا است که نیاز به درمان باروری نسبت به گذشته‌های دور بسیار بیشتر احساس می‌شود. چرا که روز به روز زوج‌های بیشتری برای ناباروری به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند. این میزان ناباروری در هر دو جنس، زن و مرد یکسان دیده می‌شود. در این گزارش هدف، بررسی آمار ناباروری در دنیا، وضعیت ناباروری در ایران و عمده مشکلاتی است که هر دو جنس در بارور شدن دارند، مانند چاقی در زنان و واریکوسل در مردان است.
میزان شیوع ناباروری، هنوز ۲/۲۰ درصد
در کنگره‌ای که سال گذشته انجمن جنین‌شناسی و تولیدمثل ایران در خردادماه برگزار کرده بود، به نقل از تحقیقات وزارت بهداشت، میزان شیوع ناباروری در کل کشور 2/20 درصد اعلام شد. این آمار در امسال تغییر چندانی نکرده است.
محمدرضا نوروزی، جراح و متخصص اورولوژی، گفت: «نابارور یعنی اینکه یا یکی از آنها و یا هردو توانایی شراکت در تولید نطفه را ندارند.» اما وضعیت رسیدگی به این میزان از ناباروری در ایران چگونه بوده است؟ محمدمهد آخوندی، رئیس انجمن جنین‌شناسی سال گذشته در رابطه با حمایت‌های دولت از زوج‌های نابارور گفته بود: «ناباروری یک اختلال و بیماری پرخرج است. بسیاری از زوج‌هایی که به کلینیک‌ها می‌آیند و خواستار تشخیص علت ناباروری هستند، از عهده مخارج درمان برنمی‌آیند. تجهیزات درمان ناباروری گران است و همه کلینیک‌ها هم از پس تهیه آنها برنمی‌آیند.
این در حالی است که با وجود همه این مخارج هم باز احتمال اینکه زوج بارور شوند بسیار پایین است و شاید مجبور باشند همه روند درمان را مجدداً از ابتدا پیگری کنند. به همین علت وزارت بهداشت طرحی را در نظر گرفت تا در آن زوج‌هایی که می‌خواهند بارور شوند، کمک‌هزینه دریافت کنند یا میزان پوشش بیمه آنها افزایش پیدا کند. اما در عمل حمایتی از زوج‌ها انجام نشده است و دولت باید اقدامی مناسب در این زمینه انجام دهد.»
کارکرد طرح حمایت از زوجین
اما این طرح در سال گذشته چگونه به نتیجه رسید و تا چه اندازه اجرا شد؟ آخوندی، رئیس پژوهشگاه باروری و ناباروری ابن سینا گفت: «در سال اخیر این طرح به مرحله اجرا رسید، اما شرایط آن به گونه‌ای است که عملاً هیچ زوجی شامل حال شروط آن نمی‌شد. همچنین کارایی مناسب برای کمک به زوجین را ندارد. مسئولین وزارت بهداشت به مراکز دولتی درمان ناباروری اعلام کرده بودند تا هزینه بسیار کمی از زوجین دریافت کنند و دولت بعداً باقی این هزینه را به آنها پرداخت خواهد کرد. اما این کار عملاً نمی‌تواند ممکن شود.
چرا که مخارج خرید و نگهداری تجهیزات بسیار بالا است و دولت امکان دارد با دیرکرد زیادی این مبلغ را بازگرداند یا اصلاً مبلغ بازنگردد. کلینیک‌های خصوصی هم توانایی مالی زیادی در درمان ندارند و خود آنها هم به کمک احتیاج دارند.» آخوندی درباره این وضعیت گفت: «من نمی‌توانم در مورد عملکرد دولت حرفی بزنم. باید از خود مسئولین پرسید تا چه اندازه قبول دارند طرحی که دستور اجرای آن را داده‌اند خوب پیش رفته است و روی اجرای آن نظارت انجام می‌گیرد. از سویی، خود زوج‌هایی که مراجعه می‌کنند هم باید در این مورد نظر دهند که در مورد این طرح چه فکری می‌کنند.»
حقوق کودکان حاصل اهدا
در حال حاضر در بسیاری از کلینیک‌های درمان ناباروری در کشور کودکان بسیاری از طریق اهدا به دنیا می‌آیند. این کودکان یا حاصل اهدای تخمک و اسپرم و نطفه بوده‌اند یا از طریق رحم جایگزین به دنیا آمده‌اند. در هر حالت، مذهب و شرع شیعه موافقت خود را با این موارد اعلام کرده و همه این موارد را ممکن دانسته است.
البته هنوز در مورد اهدای اسپرم تا اندازه‌ای اختلاف وجود دارد که به لحاظ حقوقی چطور می‌توان سرپرست و پدر را مشخص کرد، با این حال و با وجودی که این کودکان هر روز از این طرق به دنیا می‌آیند و بزرگ می‌شوند، هنوز قانونی در این زمینه نوشته نشده و به تصویب نرسیده است.
پشتوانه حق زندگی این کودکان تنها اجازه مراجع دینی است و هر زمان که مشکلی پیش بیاید، قانونی وجود ندارد تا از آنها حمایت کند. آخوندی در این باره به «سپید» گفت: «شورایی برای نوشتن پیش‌نویس این قانون در وزارت بهداشت تشکیل شده است و من هم یکی از اعضای این شورا هستم. این گروه کار خود را برای نوشتن طرح پیش‌نویس قانون اهدا به تازگی شروع کرده است و امیدواریم بتوانیم تا انتهای امسال آن را به پایان برسانیم.»
در این میان تکلیف قانونی کودکانی که به دنیا می‌آیند چیست؟ آخوندی در پاسخ گفت: «مشکلی به لحاظ قانونی برای آنها به وجود نمی‌آید. هر کلینیک با توجه به شرایط سیاست‌گذاری خود از هر فرد یا زوجی که می‌خواهند تخمک یا اسپرم یا نطفه خود را اهدا کنند، می‌خواهد قواعدی را که در یک قرارداد آمده است در نظر بگیرند و اگر با آن موافق نبودند، اهدا انجام نمی‌شود. هر کلینیک قرارداد خاص خودش را تنظیم می‌کند.
در برخی موسسه‌های درمان ناباروری، به هیچ‌کدام از طرفین اجازه دیدار داده نمی‌شود و نام و نشانی از هم نخواهند داشت، اما برخی دیگر از کلینیک‌ها هم در شرایطی می‌توانند این دیدار را ممکن کنند و بسته به نوع و نظر خانواده هرچیزی ممکن است. همچنین طبق قانون که پشتوانه همه قراردادها است، هیچ‌کدام از طرفین نمی‌توانند خلاف قرارداد خواسته یا حقوقی داشته باشند. به همین علت می‌توانیم مطمئن باشیم کودکانی که از این طریق به دنیا می‌آیند، مشکل حقوقی نخواهند داشت.»
رفتار جنسی بر باروری تاثیر دارد
تولید مثل به صورت مستقیم با رفتار جنسی در ارتباط است و به همین علت، کیفیت و اطلاعات درست در این مورد شاید بتواند حتی در درمان ناباروری موثر باشد. عفت‌سادات مرقاتی خویی، سکسولوژیست و کارشناس ارشد مامایی، « گفت: «برای اینکه مشخص کنیم آیا رفتار جنسی زوجین بر روی باروری آنها تاثیر دارد یا نه باید اول خود عبارت رفتار جنسی را تعریف کنیم. در دید عموم مردم یا حتی تفکر مذهبی رفتار جنسی مساوی با باروری و همان تولیدمثل است. اما در مورد ما در رابطه کیفیت روابط جنسی صحبت می‌کنیم و اینکه خوب بودن روابط جنسی تا چه اندازه روی باروری زوجین تاثیر دارد. مسئله اینجا است که به لحاظ بیولوژیکی نمی‌توانیم چیزی را ثابت کنیم.
شواهد و مستنداتی در رد این زمینه وجود ندارد و نمی‌توان هم گفت اگر زن و شوهری رابطه جنسی خوب و لذت‌بخش و منظمی داشتند، پس حتماٌ بارور خواهند بود. اما منظم بودن روابط بین زوجین هم بسیار موثر است. گاه زن و مردی به ظاهر زن و شوهر هستند و در یک خانه زندگی می‌کنند، اما رفتار جنسی منظم ندارند و در فواصل طولانی مدت تلاش می‌کنند تا بچه‌دار شوند.
آنها بعداً به علت ناباروی به مراکز مراجعه می‌کنند، اما مسئله اینجا است که مشکل آنها به هیچ عنوان بیولوژیکی نیست و هردو به لحاظ کارکرد دستگاه‌های جنسی و تولیدمثل کاملاً سالم هستند. روابط سرد جنسی و عاطفی روی باروری تاثیر منفی می‌گذارد. در هر دو جنس بالانس‌های عاطفی وجود دارد، برای مثال زنان در نیمه سیکل خود افزایش میل جنسی دارند.
این موضوع به هیجان جنسی برای زن تبدیل می‌شود. اگر همسر وی در این دوران باشد تا به نیاز وی که حاصل دوران تخمک‌گذاری است، پاسخ دهد، باروری صورت می‌گیرد، اما اگر وی رفتار سردی داشته باشد، قطعاً روی هورمون‌ها و هیجان جنسی زن تاثیر منفی خواهد گذاشت و باروری دچار اشکال می‌شود. البته بیان این نکته خیلی اهمیت دارد که این مطالب به این معنی نیست که پس اگر زوجی نابارور هستند، پس رابطه عاطفی خوبی با یکدیگر ندارند. چرا که بخشی از این ناباروری به دلایل بیولوژیکی است و به درمان احتیاج دارد. اما بخش دیگر مربوط به عدم آموزش کافی زوج‌ها است که باید مورد توجه قرار بگیرد.»
در انتها می‌توان گفت، کشور به یک برنامه‌ریزی مدون و کارآمد در زمینه تولیدمثل و باروری زوج‌ها نیاز دارد. منظور از زوج‌ها تنها کسانی نیستند که در حال حاضر با یکدیگر ازدواج کرده‌اند، بلکه به گفته متخصصان سلامتی در باروری نوجوانان در سنین بلوغ و جوانان پیش از ازدواج نیز موثر است. به همین علت نیاز به اطلاع‌رسانی مشخص و فضای گفت‌وگو و رفع مشکلات باروری در بین قشر جوان جامعه و آموزش سلامت جنسی و باروری برای نوجوانان بسیار احساس می‌شود.
اما مسئله اینجا است که نیاز به درمان باروری نسبت به گذشته‌های دور بسیار بیشتر احساس می‌شود. چرا که روز به روز زوج‌های بیشتری برای ناباروری به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند. این میزان ناباروری در هر دو جنس، زن و مرد یکسان دیده می‌شود. در این گزارش هدف، بررسی آمار ناباروری در دنیا، وضعیت ناباروری در ایران و عمده مشکلاتی است که هر دو جنس در بارور شدن دارند، مانند چاقی در زنان و واریکوسل در مردان است.
میزان شیوع ناباروری، هنوز ۲/۲۰ درصد
در کنگره‌ای که سال گذشته انجمن جنین‌شناسی و تولیدمثل ایران در خردادماه برگزار کرده بود، به نقل از تحقیقات وزارت بهداشت، میزان شیوع ناباروری در کل کشور 2/20 درصد اعلام شد. این آمار در امسال تغییر چندانی نکرده است.
محمدرضا نوروزی، جراح و متخصص اورولوژی، گفت: «نابارور یعنی اینکه یا یکی از آنها و یا هردو توانایی شراکت در تولید نطفه را ندارند.» اما وضعیت رسیدگی به این میزان از ناباروری در ایران چگونه بوده است؟ محمدمهد آخوندی، رئیس انجمن جنین‌شناسی سال گذشته در رابطه با حمایت‌های دولت از زوج‌های نابارور گفته بود: «ناباروری یک اختلال و بیماری پرخرج است. بسیاری از زوج‌هایی که به کلینیک‌ها می‌آیند و خواستار تشخیص علت ناباروری هستند، از عهده مخارج درمان برنمی‌آیند. تجهیزات درمان ناباروری گران است و همه کلینیک‌ها هم از پس تهیه آنها برنمی‌آیند.
این در حالی است که با وجود همه این مخارج هم باز احتمال اینکه زوج بارور شوند بسیار پایین است و شاید مجبور باشند همه روند درمان را مجدداً از ابتدا پیگری کنند. به همین علت وزارت بهداشت طرحی را در نظر گرفت تا در آن زوج‌هایی که می‌خواهند بارور شوند، کمک‌هزینه دریافت کنند یا میزان پوشش بیمه آنها افزایش پیدا کند. اما در عمل حمایتی از زوج‌ها انجام نشده است و دولت باید اقدامی مناسب در این زمینه انجام دهد.»
کارکرد طرح حمایت از زوجین
اما این طرح در سال گذشته چگونه به نتیجه رسید و تا چه اندازه اجرا شد؟ آخوندی، رئیس پژوهشگاه باروری و ناباروری ابن سینا گفت: «در سال اخیر این طرح به مرحله اجرا رسید، اما شرایط آن به گونه‌ای است که عملاً هیچ زوجی شامل حال شروط آن نمی‌شد. همچنین کارایی مناسب برای کمک به زوجین را ندارد. مسئولین وزارت بهداشت به مراکز دولتی درمان ناباروری اعلام کرده بودند تا هزینه بسیار کمی از زوجین دریافت کنند و دولت بعداً باقی این هزینه را به آنها پرداخت خواهد کرد. اما این کار عملاً نمی‌تواند ممکن شود.
چرا که مخارج خرید و نگهداری تجهیزات بسیار بالا است و دولت امکان دارد با دیرکرد زیادی این مبلغ را بازگرداند یا اصلاً مبلغ بازنگردد. کلینیک‌های خصوصی هم توانایی مالی زیادی در درمان ندارند و خود آنها هم به کمک احتیاج دارند.» آخوندی درباره این وضعیت گفت: «من نمی‌توانم در مورد عملکرد دولت حرفی بزنم. باید از خود مسئولین پرسید تا چه اندازه قبول دارند طرحی که دستور اجرای آن را داده‌اند خوب پیش رفته است و روی اجرای آن نظارت انجام می‌گیرد. از سویی، خود زوج‌هایی که مراجعه می‌کنند هم باید در این مورد نظر دهند که در مورد این طرح چه فکری می‌کنند.»
حقوق کودکان حاصل اهدا
در حال حاضر در بسیاری از کلینیک‌های درمان ناباروری در کشور کودکان بسیاری از طریق اهدا به دنیا می‌آیند. این کودکان یا حاصل اهدای تخمک و اسپرم و نطفه بوده‌اند یا از طریق رحم جایگزین به دنیا آمده‌اند. در هر حالت، مذهب و شرع شیعه موافقت خود را با این موارد اعلام کرده و همه این موارد را ممکن دانسته است.
البته هنوز در مورد اهدای اسپرم تا اندازه‌ای اختلاف وجود دارد که به لحاظ حقوقی چطور می‌توان سرپرست و پدر را مشخص کرد، با این حال و با وجودی که این کودکان هر روز از این طرق به دنیا می‌آیند و بزرگ می‌شوند، هنوز قانونی در این زمینه نوشته نشده و به تصویب نرسیده است.
پشتوانه حق زندگی این کودکان تنها اجازه مراجع دینی است و هر زمان که مشکلی پیش بیاید، قانونی وجود ندارد تا از آنها حمایت کند. آخوندی در این باره به «سپید» گفت: «شورایی برای نوشتن پیش‌نویس این قانون در وزارت بهداشت تشکیل شده است و من هم یکی از اعضای این شورا هستم. این گروه کار خود را برای نوشتن طرح پیش‌نویس قانون اهدا به تازگی شروع کرده است و امیدواریم بتوانیم تا انتهای امسال آن را به پایان برسانیم.»
در این میان تکلیف قانونی کودکانی که به دنیا می‌آیند چیست؟ آخوندی در پاسخ گفت: «مشکلی به لحاظ قانونی برای آنها به وجود نمی‌آید. هر کلینیک با توجه به شرایط سیاست‌گذاری خود از هر فرد یا زوجی که می‌خواهند تخمک یا اسپرم یا نطفه خود را اهدا کنند، می‌خواهد قواعدی را که در یک قرارداد آمده است در نظر بگیرند و اگر با آن موافق نبودند، اهدا انجام نمی‌شود. هر کلینیک قرارداد خاص خودش را تنظیم می‌کند.
در برخی موسسه‌های درمان ناباروری، به هیچ‌کدام از طرفین اجازه دیدار داده نمی‌شود و نام و نشانی از هم نخواهند داشت، اما برخی دیگر از کلینیک‌ها هم در شرایطی می‌توانند این دیدار را ممکن کنند و بسته به نوع و نظر خانواده هرچیزی ممکن است. همچنین طبق قانون که پشتوانه همه قراردادها است، هیچ‌کدام از طرفین نمی‌توانند خلاف قرارداد خواسته یا حقوقی داشته باشند. به همین علت می‌توانیم مطمئن باشیم کودکانی که از این طریق به دنیا می‌آیند، مشکل حقوقی نخواهند داشت.»
رفتار جنسی بر باروری تاثیر دارد
تولید مثل به صورت مستقیم با رفتار جنسی در ارتباط است و به همین علت، کیفیت و اطلاعات درست در این مورد شاید بتواند حتی در درمان ناباروری موثر باشد. عفت‌سادات مرقاتی خویی، سکسولوژیست و کارشناس ارشد مامایی، « گفت: «برای اینکه مشخص کنیم آیا رفتار جنسی زوجین بر روی باروری آنها تاثیر دارد یا نه باید اول خود عبارت رفتار جنسی را تعریف کنیم. در دید عموم مردم یا حتی تفکر مذهبی رفتار جنسی مساوی با باروری و همان تولیدمثل است. اما در مورد ما در رابطه کیفیت روابط جنسی صحبت می‌کنیم و اینکه خوب بودن روابط جنسی تا چه اندازه روی باروری زوجین تاثیر دارد. مسئله اینجا است که به لحاظ بیولوژیکی نمی‌توانیم چیزی را ثابت کنیم.
شواهد و مستنداتی در رد این زمینه وجود ندارد و نمی‌توان هم گفت اگر زن و شوهری رابطه جنسی خوب و لذت‌بخش و منظمی داشتند، پس حتماٌ بارور خواهند بود. اما منظم بودن روابط بین زوجین هم بسیار موثر است. گاه زن و مردی به ظاهر زن و شوهر هستند و در یک خانه زندگی می‌کنند، اما رفتار جنسی منظم ندارند و در فواصل طولانی مدت تلاش می‌کنند تا بچه‌دار شوند.
آنها بعداً به علت ناباروی به مراکز مراجعه می‌کنند، اما مسئله اینجا است که مشکل آنها به هیچ عنوان بیولوژیکی نیست و هردو به لحاظ کارکرد دستگاه‌های جنسی و تولیدمثل کاملاً سالم هستند. روابط سرد جنسی و عاطفی روی باروری تاثیر منفی می‌گذارد. در هر دو جنس بالانس‌های عاطفی وجود دارد، برای مثال زنان در نیمه سیکل خود افزایش میل جنسی دارند.
این موضوع به هیجان جنسی برای زن تبدیل می‌شود. اگر همسر وی در این دوران باشد تا به نیاز وی که حاصل دوران تخمک‌گذاری است، پاسخ دهد، باروری صورت می‌گیرد، اما اگر وی رفتار سردی داشته باشد، قطعاً روی هورمون‌ها و هیجان جنسی زن تاثیر منفی خواهد گذاشت و باروری دچار اشکال می‌شود. البته بیان این نکته خیلی اهمیت دارد که این مطالب به این معنی نیست که پس اگر زوجی نابارور هستند، پس رابطه عاطفی خوبی با یکدیگر ندارند. چرا که بخشی از این ناباروری به دلایل بیولوژیکی است و به درمان احتیاج دارد. اما بخش دیگر مربوط به عدم آموزش کافی زوج‌ها است که باید مورد توجه قرار بگیرد.»
در انتها می‌توان گفت، کشور به یک برنامه‌ریزی مدون و کارآمد در زمینه تولیدمثل و باروری زوج‌ها نیاز دارد. منظور از زوج‌ها تنها کسانی نیستند که در حال حاضر با یکدیگر ازدواج کرده‌اند، بلکه به گفته متخصصان سلامتی در باروری نوجوانان در سنین بلوغ و جوانان پیش از ازدواج نیز موثر است. به همین علت نیاز به اطلاع‌رسانی مشخص و فضای گفت‌وگو و رفع مشکلات باروری در بین قشر جوان جامعه و آموزش سلامت جنسی و باروری برای نوجوانان بسیار احساس می‌شود.
منبع:
شفا آنلاین
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼