مشکلات خواب در کودکان، چرا کابوس می‌بیند؟

کابوس و ترس‌های شبانه ممکن است در هر سنی به وجود آیند اما کودکان پیش‌دبستانی معمولا در تمییز دادن واقعیت و تخیل دچار مشکل می‌شوند. از این رو، از هیولای زیر تخت یا مردی که درون گنجه کمین کرده، می‌ترسند.

مهم نیست که در چه سنی بچه ‌ها شروع به خواب دیدن کنند اما حتی کودکان نوپا هم ممکن است درمورد خوابی که شب قبل دیده‌اند حرف بزنند ـ خواب‌های خوب و خواب‌های بد. بااینکه تقریباً همه بچه‌ها هرازگاه خواب های بد و ترسناک می‌بینند که ناراحتشان می‌کند اما خواب‌های بد یا کابوس در سالهای قبل از مدرسه که ترس از تاریکی بین کودکان بسیار متداول است، بیشتر اتفاق می‌افتد. اما کودکان بزرگتر (و حتی افراد بزرگسال) هم هرازگاهی کابوس می‌بینند.

کابوس به ‌طور کامل قابل پیشگیری نیست اما والدین می‌توانند زمینه را برای یک استراحت آرام شبانه برای فرزندشان آماده کنند. به این ترتیب، وقتی کودک خواب بد می‌بیند، کمی اطمینان ‌دهی و آرامش دادن پدر و مادر می‌تواند آرامش ذهن را به کودک برگرداند.

کمک به کودکان برای غلبه بر این ترس‌های کودکی به آنها این امکان را می‌دهد بر چیزهایی که به نظرشان ترسناک می‌رسد، پیروز شوند.

کابوس‌ها در چه سنی بروز می‌یابند؟
کابوس و ترس‌های شبانه ممکن است در هر سنی به وجود آیند اما کودکان پیش‌دبستانی معمولا در تمییز دادن واقعیت و تخیل دچار مشکل می‌شوند. از این رو، از هیولای زیر تخت یا مردی که درون گنجه کمین کرده، می‌ترسند. اما وقتی کودک وارد مدرسه ابتدایی می‌شود، نگرانی‌ها و ترس‌های شبانه او بیشتر بر‌اساس رویدادهای واقعی از‌جمله ترس از توفان، آسیب‌دیدگی یا آتش‌سوزی شکل می‌گیرند.

چه‌ زمان کابوس اتفاق می‌افتد؟
کابوس هم مثل همه خواب‌ها درطول مرحله‌ای از خواب اتفاق می‌افتد که مغز بسیار فعال بوده و تجربیات و اطلاعات جدید برای یادگیری و حافظه استفاده می‌کند. تصاویر واضحی که مغز پردازش می‌کند، به اندازه احساساتی که می‌توانند ایجاد کنند، واقعی به نظر می‌رسند.

این بخش از خواب بخش حرکت سریع چشم یا مرحله REM نامیده می‌شود چراکه در این زمان چشم‌ها در زیر پلک به سرعت حرکت می‌کنند. کابوس‌ها معمولاً در نیمه دوم خواب شبانه که فواصل REM طولانی‌تر است اتفاق می‌افتند.

وقتی کودکان بخاطر دیدن کابوس از خواب بیدار می‌شوند، تصاویری که مشاهده کرده‌اند هنوز کاملاً تازه هستند و واقعی به نظر می‌رسند. بنابراین طبیعی است که بترسند و ناراحت باشند و از والدینشان آرامش بخواهند.

کودکان در سنین پیش ‌دبستانی درک می‌کنند که کابوس فقط یک خواب بد است و اتفاقی که در خواب افتاده است واقعی نیست و به آنها آسیبی نمی‌رساند. اما دانستن این مسئله باعث نمی‌شود که دیگر از کابوس‌های خود نترسند. حتی کودکان بزرگتر هم وقتی بخاطر یک کابوس از خواب می‌پرند به اطمینان‌ بخشی و آرامش شما نیاز دارند.

وقتی کودکان با دیدن کابوس از خواب بیدار می‌شوند، تصاویری که دیده اند هنوز کاملاً تازه هستند


والدین در هنگام کابوس دیدن کودک چه کنند؟
برای اینکه به کودکان کمک کنید وقتی زمان خوابیدن رسیده بخوابند و استراحت کنند و زمان خواب برایشان زمان آرامش و امنیت باشد، اطمینان یابید که کودکتان:

• زمان مشخصی برای خوابیدن و بیدار شدن داشته باشد.


• برنامه خوابی داشته باشد که وقتی می‌خوابند، به آنها احساس امنیت و آرامش دهد. این می‌تواند حمام گرفتن قبل از خواب، کتاب خواندن یا یک گپ کوتاه درمورد اتفاقات آن روز با پدر یا مادر باشد.

• تختخوابی گرم و نرم داشته و محل خوابش هم آرام و مطمئن باشد. وجود یک اسباب‌بازی مورد علاقه و یک نور کم می‌تواند به آرام‌تر خوابیدن او کمک کند.

• قبل از خواب فیلم‌های ترسناک نبیند یا داستان‌های ترسناک نخواند، مخصوصاً اگر قبلاً هم دچار کابوس شده باشد.

• بداند که کابوس‌ها واقعی نیستند، فقط خواب و رویا هستند و نمی‌توانند آزاری به آنها برسانند.



برای پیشگیری ازکابوس دیدن کودک چه کنیم؟
* از کودک بخواهید در‌مورد نگرانی‌هایش با شما صحبت کند. ترس او را دست‌کم نگیرید و بدانید که اگرچه ممکن است از نظر شما غیرمنطقی باشد اما نگرانی‌های کودک در ذهنش کاملا واقعی است. آنچه کودک نگران آن است یا از آن می‌ترسد همیشه با منطق بزرگسالان همخوانی ندارند اما به هرحال وجود دارد و نمی‌توان با دلیل و منطق خودتان آن را از بین ببرید. پس نگرانی‌های او را بپذیرید و با او همدردی کنید.

* برای اینکه بتوانید کابوس‌ها و وحشت فرزندتان را کنترل کنید از مقالات و کتاب‌هایی که در رابطه با کابوس‌های شبانه کودک هستند، استفاده کنید. هرچه در این باره بیشتر تحقیق و مطالعه کنید بهتر است. در این صورت می‌توانید به او نشان دهید شخصیت‌هایی که در خواب می‌بیند، واقعی نیستند و او می‌تواند بر آنها غلبه کند.

* خیلی از بچه‌ها یک حیوان عروسکی یا پتوی خاص دارند که به آنها کمک می‌کند شب‌ها بهتر بخوابند. انتخاب یک اسباب‌بازی خاص برای کودک نقش بسزایی در مقابله با کابوس‌های شبانه خواهد داشت. اگر فرزندتان یکی از این «دوست»‌ها دارد، به او بگویید که می‌تواند روی او حساب کند و به کمک او بخوابد.


* تنفس عمیق قبل از خواب برای شما و فرزندتان آرامش‌بخش خواهد بود. چند دقیقه وقت بگذارید و تمرینات تنفسی قبل از خواب را انجام دهید. این تمرینات را به صورت یک روال شبانه انجام دهید. اگر کودک از انجام این تمرینات لذت برد، می‌توانید بیشتر ادامه دهید و حتی او را در کلاس ورزشی کودکان ثبت‌نام کنید. مسلما حفظ آرامش به کمک این حرکات آسان‌تر بوده و احتمال کابوس‌های شبانه را کم خواهد کرد.

* دستگاه‌های الکترونیکی مثل تبلت، تلویزیون و بازی‌های کامپیوتری را قبل از خواب خاموش کنید. دیدن فیلم‌های خشونت‌آمیز یا بازی‌های ترسناک قبل از خواب باعث به‌هم خوردن ساعت و کیفیت خواب کودک می‌شود. این امر در‌مورد کتاب‌های ترسناک و گزارش‌های خبری فاجعه‌بار در تلویزیون مثل جرم و جنایت نیز صدق می‌کند. حداقل یک ساعت قبل از اینکه کودک به خواب برود، شرایط را برای خوابیدن او مهیا کنید.

برای کمک به فرزندتان برای کنار آمدن با یک کابوس می‌توانید:
* به فرزندتان اطمینان دهید که پیشش هستید. وجود آرامش ‌بخش شما به کودک کمک می‌کند بعد از پریدن از خواب احساس امنیت و آرامش کند. وقتی کودک بیداند که شما پیش او می‌مانید، حس امینت و اطمینان در او تقویت خواهد شد.

* بگویید آنچه اتفاق افتاده دیگر تمام شده است. به فرزندتان بگویید که فقط یک کابوس بوده است و الان دیگر تمام شده است. می‌توانید مثلاً به او بگویید، "درسته خواب بدی دیدی اما الان دیگه بیدار شدی و همه چیز خیلی خوبه." به فرزندتان اطمینان دهید چیزهای ترسناکی که در خواب دیده است در دنیای واقعی اتفاق نیفتاده است.

* به او آرامش و راحتی دهید. به او نشان دهید که درک می‌کنید فرزندتان می‌ترسد اما همه چیز خوب است. به فرزندتان یادآور شوید که همه آدم‌ها خواب می‌بینند و بعضی‌وقت‌ها این خواب‌ها ترسناک و ناراحت‌کننده می‌شوند و خیلی واقعی به نظر می‌رسند به همین دلیل کاملاً طبیعی است که از آنها بترسیم.

* جادو کنید. درمورد بچه‌های که هنوز مدرسه نمی‌روند و کلاس اول و دومی‌ها که تخیل خیلی قوی دارند، قدرت‌های جادویی عشق و حمایت شما می‌تواند جادو کند. می‌توانید مثلاً وانمود کنید که با اسپری‌های مخصوص دیوکش، همه دیوهایی که در خواب فرزندتان بوده را کشتید. بروید و کمد لباس کودک را و زیر تختش را چک کنید و به فرزندتان اطمینان دهید که همه موجودات ترسناک از بین رفته‌ اند و همه چیز آرام است.

* چراغ خواب را روشن کنید. روشن بودن یک چراغ خواب به کودکی که از تاریکی واهمه دارد و بخاطر کابوس از خواب پریده است آرامش و اطمینان می‌دهد تا دوباره به خواب برگرد.


* به فرزندتان کمک کنید دوباره بخوابد. یک چیز آرامش ‌بخش کمک می‌کند که حال‌ و هوای فرزندتان عوض شود. برای برگرداندن فرزندتان به خوب این کارها را می‌توانید امتحان کنید: آوردن اسباب‌بازی مورد علاقه‌ اش، یک بالشت یا پتوی نرم، چراغ خواب، یا یک موسیقی آرام. می‌توانید درمورد خواب‌های خوب و شیرینی که فرزندتان دوست خواهد داشت با او حرف بزنید. او را ببوسید و در آغوش بگیرید و به نرمی از اتاق خارج شوید.

* شنونده‌ ای خوب باشید. لازم نیست که خیلی درمورد کابوسی که فرزندتان دیده است حرف بزنید. فقط باید به او کمک کنید احساس آرامش، حمایت و امنیت کند و برای برگشتن به خواب آماده شود. اما صبح که فرزندتان از خواب بیدار شد می‌تواند کامل درمورد خوابی که شب قبل دیده بود برایتان حرف بزند. با حرف زدن درمورد آن یا حتی کشیدن نقاشی آن در روز روشن، خیلی از تصاویر ترسناک شب گذشته قدرت خود را از دست می‌دهند. شاید فرزندتان حتی بدش نیاید که پایان جالبی برای کابوس شب قبل خود پیدا کند.

* برای بیشتر بچه‌ها، کابوس فقط هرازگاه اتفاق می‌افتد و جای نگرانی نیست. فقط به کمی آرامش‌ و اطمینان والدین نیاز دارد. اگر کابوس‌های فرزندتان آنقدر زیاد شد که اجازه نداد فرزندتان خواب راحت و کافی داشته باشد یا مشکلات رفتاری و احساسی برای او ایجاد کرد، حتماً او را نزد پزشک متخصص ببرید.