سونوگرافی‌های بارداری، معرفی مهم‌ترین سونوگرافی‌های بارداری + جدول

دوران بارداری، فصلی سرشار از تغییر، انتظار و هیجان در زندگی هر زوجی است. در این مسیر پرفراز و نشیب، سونوگرافی به عنوان یک "پنجره" بی‌خطر و شگفت‌انگیز عمل می‌کند که امکان مشاهده و پایش رشد و سلامت جنین را بدون هیچ‌گونه تهاجمی فراهم می‌آورد. سونوگرافی بارداری، که از امواج صوتی با فرکانس بالا (و نه اشعه X) استفاده می‌کند، به ابزاری حیاتی در مراقبت‌های دوران بارداری مدرن تبدیل شده است. در این مقاله، به معرفی مهم‌ترین سونوگرافی‌های بارداری می‌پردازیم که هر یک در مرحله‌ای خاص از این سفر نه ماهه، اهداف تشخیصی منحصر به فردی را دنبال می‌کنند.

💡 با یک کلیک سوالات پزشکی خود را از ما بپرسید و از پزشکان متخصص، پاسخ رایگان دریافت کنید

سونوگرافی بارداری چیست؟

سونوگرافی بارداری (Pregnancy Ultrasound) یک روش تصویربرداری پزشکی ایمن و غیرتهاجمی است که با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا (و نه اشعه X) تصاویری زنده و بلادرنگ از جنین در حال رشد در رحم مادر ارائه می‌دهد. هدف اصلی آن پایش سلامت، رشد و تکامل جنین در طول دوران بارداری،و همچنین ارزیابی سلامت اندام‌های مادر (رحم، تخمدان، جفت) مرتبط با بارداری است. این روش به پزشکان و والدین اجازه می‌دهد تا مراحل مختلف رشد جنین را مشاهده و از سلامت او اطمینان حاصل کنند.

سونوگرافی‌های بارداری، فراتر از یک تصویر ساده، ابزارهای تشخیصی حیاتی هستند که سلامت مادر و جنین را در طول این سفر دگرگون‌کننده تضمین می‌کنند. هر یک از این سونوگرافی‌ها، با اهداف و زمان‌بندی مشخص، اطلاعات کلیدی را در اختیار تیم مراقبت‌های بهداشتی قرار می‌دهند تا بتوانند بهترین تصمیمات را برای سلامت بارداری بگیرند.

تعداد سونوگرافی‌های بارداری 

تعداد سونوگرافی‌های بارداری می‌تواند بسته به عوامل مختلفی از جمله سیاست‌های مراقبت‌های بهداشتی کشور، تشخیص پزشک، وجود عوامل خطر، و وضعیت سلامت مادر و جنین متفاوت باشد. هیچ عدد واحدی برای "همه" بارداری‌ها وجود ندارد، اما می‌توان یک الگوی رایج را در بارداری‌های سالم و بدون عارضه و همچنین در شرایط خاص توضیح داد. 

جدول سونوگرافی‌های بارداری

سونوگرافی‌ بارداری انواع مختلفی دارد که نیاز است هر کدام را در هفته خاصی از بارداری انجام دهید. برای اینکه با انواع سونوگرافی بارداری آشنا شوید و بدانید هر کدام را در کدام هفته بارداری باید انجام داد جدولی تهیه شده است که در ادامه مشاهده می‌کنید:

انواع سونوگرافی بارداری چیست؟

دو نوع اصلی سونوگرافی بارداری وجود دارد که سونوگرافی ترانس واژینال و سونوگرافی شکمی را شامل می‌شود. هر دو از یک فناوری برای تولید تصاویر جنین استفاده می‌کنند. پزشک، سونوگرافی ترانس واژینال را با قرار دادن یک پروب در داخل واژن شما انجام می‌دهد و در سونوگرافی شکمی، پروب روی پوست شکم شما حرکت می‌کند.

سونوگرافی ترانس واژینال

در طول سونوگرافی ترانس واژینال، پزشک پروب را در داخل کانال واژن شما قرار می‌دهد که مشابه نحوه قرار دادن تامپون است. در اوایل بارداری، این سونوگرافی به تشخیص ضربان قلب جنین یا تعیین سن حاملگی کمک می‌کند. تصاویر سونوگرافی ترانس واژینال در اوایل بارداری در مقایسه با سونوگرافی شکمی، واضح‌تر است.

سونوگرافی شکمی

پزشک، سونوگرافی شکم را با قرار دادن یک مبدل روی پوست شما انجام می‌دهد. سپس، مبدل را در اطراف شکم شما حرکت می‌دهد تا تصاویری از جنین ثبت کند. گاهی اوقات برای به دست آوردن بهترین نماها باید فشار کمی اعمال شود. پزشکان از سونوگرافی شکمی بعد از حدود هفته ۱۲ بارداری استفاده می‌کنند.

سونوگرافی‌های سنتی، دو بعدی هستند. فناوری‌های پیشرفته‌تر مانند اولتراسوند سه بعدی یا چهار بعدی می‌توانند تصاویر بهتری ایجاد کنند و زمانی مفید هستند که پزشک باید صورت یا اندام‌های جنین را با جزئیات بیشتری ببیند. همه پزشکان متخصص سونوگرافی، برای انجام سونوگرافی سه بعدی یا چهار بعدی آموزش تخصصی ندیده‌اند.

سونوگرافی سه بعدی

برخلاف سونوگرافی دو بعدی، سونوگرافی سه بعدی به پزشک اجازه می‌دهد تا عرض، ارتفاع و عمق جنین و اندام‌های شما را ببیند. این سونوگرافی به ویژه در تشخیص هر نوع مشکل مشکوک در دوران بارداری مفید است. سونوگرافی سه بعدی مشابه همان روش سونوگرافی استاندارد است، اما از یک پروب و نرم افزار ویژه برای ایجاد تصویر سه بعدی استفاده می‌کند. 

سونوگرافی 4 بعدی

سونوگرافی 4 بعدی را سونوگرافی سه بعدی پویا نیز می‌نامند. برخلاف سایر سونوگرافی‌ها، این سونوگرافی، یک فیلم متحرک و تصاویر بهتری از صورت و حرکات جنین ایجاد می‌کند. همچنین سایه‌ها و نقاط روشن را بهتر ثبت می‌کند. این سونوگرافی مشابه سایر سونوگرافی‌ها است، اما با تجهیزات مخصوص انجام می‌شود.

سونوگرافی NT

تست شفافیت نوکال (NT) یا سونوگرافی NT، یک سونوگرافی اختیاری است که در سه ماهه اول بارداری انجام می‌شود و به تعیین خطر ابتلای جنین به شرایط مادرزادی مانند سندرم داون کمک می‌کند. این روش هنگامی که با سایر غربالگری‌های سه ماهه اول ترکیب شود، در تشخیص شرایط بسیار دقیق است.

اکوکاردیوگرافی جنین

اکوکاردیوگرافی جنین در صورتی انجام می‌شود که پزشک به نقص مادرزادی قلب جنین مشکوک باشد. این آزمایش ممکن است مشابه سونوگرافی سنتی بارداری انجام شود، اما تکمیل آن بیشتر طول می‌کشد. تصویری عمیق از قلب جنین تهیه می‌شود که اندازه، شکل و ساختار قلب او را نشان می‌دهد. این سونوگرافی همچنین به پزشک کمک می‌کند که عملکرد قلب جنین را بررسی کند که در تشخیص مشکلات قلبی مفید است. 

اولین سونوگرافی دوران بارداری را چه زمانی باید انجام بدهید؟

زمان اولین سونوگرافی بسته به نظر پزشک شما متفاوت است. برخی از افراد سونوگرافی اولیه انجام می‌دهند که سونوگرافی سه ماهه اول یا سونوگرافی تعیین تاریخ نامیده می‌شود. این سونوگرافی در اوایل هفته هفتم تا هشتم بارداری انجام می‌شود. پزشکان، سونوگرافی اولیه را با سونوگرافی ترانس واژینال انجام می‌دهند. برخی دیگر از پزشکان، اولین سونوگرافی را نزدیک به هفته 12 بارداری توصیه می‌کنند.

سونوگرافی هفته 20 بارداری (اسکن آناتومی)

شما می‌توانید در حدود هفته 18 تا 20 بارداری، سونوگرافی آناتومی را انجام بدهید. در طول این سونوگرافی، پزشک می‌تواند جنسیت جنین (البته اگر جنین در موقعیت مناسبی برای مشاهده اندام تناسلی‌اش باشد)، اختلالات تولد مانند شکاف کام را تشخیص دهد، یا شرایط جدی مربوط به مغز، قلب، استخوان‌ها یا کلیه‌های کودک را پیدا کند. اگر پزشک در طول سونوگرافی هفته بیستم بارداری، مشکلی را تشخیص دهد، ممکن است سونوگرافی‌های اضافی را تجویز کند.

دلایل انجام سونوگرافی بارداری

سونوگرافی بارداری یک اقدام مهم و حیاتی است که مهمترین هدف آن پیگیری دقیق رشد جنین و بررسی سلامت مادر است. در کنار این هدف دلایل دیگری هم برای انجام سونوگرافی بارداری وجود دارد که به این ترتیب هستند: 

• تشخیص مشکلی که در سونوگرافی یا آزمایش خون قبلی درمود آن تردید وجود داشت. 
• تعیین جنسیت نوزاد
• تشخیص هر گونه مشکل یا اختلال ژنتیکی در جنین
• تشخیص هر گونه مشکل در تشکیل قلب جنین
• تشخیص هر گونه مشکل یا اختلال در تشکیل دیگر ارگان‌های بدن جنین

سونوگرافی در سه ماهه اول بارداری

اولین سونوگرافی بارداری به منظور غربالگری و بررسی هرگونه مشکلی انجام می شود. این سونوگرافی در سه ماهه اول یعنی بین هفته یک تا دوازدهم باید انجام گیرد. هدف از انجام این سونوگرافی، بررسی و تائید موارد مهم زیر است:

• تایید بارداری 
• بررسی ضربان قلب جنین 
• تعیین سن حاملگی و تخمین تاریخ زایمان 
• بررسی چندقلو بودن 
• بررسی جفت، رحم، تخمدان‌ها و دهانه رحم 
• تشخیص حاملگی خارج از رحم، یا سقط جنین
• بررسی هر نوع رشد غیر طبیعی در جنین 

سونوگرافی در سه ماهه دوم و سوم بارداری

در سه ماهه دوم یعنی از هفته 12 تا 24 بارداری و سه ماهه سوم از هفته 24 تا 40 بارداری نیز باید برای انجام سوتوگرافی اقدام کنید. این سونوگرافی نیز برای بررسی موارد مهم از جمله موارد زیر انجام می‌شود تا اطمینان کامل پیدا کرد:

• نظارت بر رشد و وضعیت جنین (بریچ، عرضی، سفالیک)
• تعیین جنسیت کودک
• تایید بارداری چند قلو 
• بررسی مشکلاتی مانند جفت سرراهی (زمانی که جفت دهانه رحم را می‌پوشاند) و جدا شدن جفت (زمانی که جفت قبل از زایمان از رحم جدا می‌شود) 
• بررسی ویژگی‌های سندرم داون (به طور معمول بین ۱۳ تا ۱۴ هفته انجام می‌شود)
• بررسی ناهنجاری‌های مادرزادی یا نقایص مادرزادی 
• بررسی جنین از نظر ناهنجاری‌های ساختاری یا مشکلات جریان خون 
• کنترل سطح مایع آمنیوتیک 
• تعیین این‌که آیا جنین اکسیژن کافی دریافت می‌کند یا نه
• تشخیص مشکلات تخمدان‌ها یا رحم مانند تومورهای بارداری 
• اندازه‌گیری طول دهانه رحم
• سایر آزمایشات مانند آمنیوسنتز 
• تایید مرگ داخل رحمی

چگونه برای سونوگرافی آماده شوید؟

به طور معمول برای گرفتن تصویری بهتر و واضح از وضعیت رحم و جنین توصیه می‌شود مثانه پر باشد به همین منظور بهتر است پیش از انجام سونوگرافی بین دو تا سه لیوان آب بنوشید و تا قبل از انجام سونوگرافی از دفع ادرار خودداری کنید. مثانه پر به وضوح هر چه بیشتر تصویر کمک می‌کند. 

به طور کلی متخصصان توصیه می‌کنند یک ساعت و نیم پیش از سونوگرافی مثانه خود را تخلیه کرده و سی دقیقه پیش از انجام سونوگرافی به یک لیتر آب بنوشید تا مثانه پر شود. اگر پر بودن مثانه مشکلی برای شما ایجاد خواهد کرد و قادر به تحمل شرایط پیش آمده ندارید توصیه می‌شود زودتر از نیم ساعت در مرکز سونوگرافی حاضر شده و به مرور یک لیتر آب را بنوشید.

چه زمانی می‌توانید جنین را در سونوگرافی ببینید؟

خلاصه 

در این مقاله، جدول سونوگرافی‌های بارداری را مشاهده کردید و با انواع سونوگرافی آشنا شدید. اولین سونوگرافی بارداری در اوایل هفته هفتم تا هشتم بارداری انجام می‌شود و برخی از پزشکان، آن را نزدیک به هفته 12 بارداری توصیه می‌کنند. در حدود هفته 18 تا 20 بارداری، سونوگرافی آناتومی انجام می‌شود. در طول این سونوگرافی، پزشک می‌تواند جنسیت جنین را تشخیص بدهد. سونوگرافی، ضرری برای مادر و جنین ندارد، اما نباید بدون دلیل پزشکی سونوگرافی انجام بدهید