تغذیه نوزاد با شیرخشک، رهنمودهایی اصولی

شیر مادر جایگزینی ندارد،این جمله ایست که بارها شنیده ایم و همه به آن ایمان داریم اما برخی اوقات برای سلامت نوزاد نیاز است تا از تغذیه مکمل و یا شیر خشک در کنار شیر مادر استفاده گردد تا سلامت کودک به خطر نیفتد. اما همیشه نگرانی هایی در زمینه مصرف شیر خشک وجود دارد که سعی کرده ایم در این مطلب به آنها بپردازیم و انواع مختلف شیر خشک را معرفی و بررسی کرده ایم.

رهنمودهایی اصولی برای تغذیه با شیرخشک
۱- همراه شیرخشک باید صبح و شب مقداری آب جوشیده خنک در اختیار شیر خوار گذاشت.
2- آبی که برای تهیه شیر استفاده می شود، باید جوشیده و ولرم باشد تا ویتامین های موجود در شیر از بین نرود.
۳- شیر اضافی در یخچال نگه داری شود ( در قسمت پایین و به مدت ۲۴ ساعت)، البته اگر درب قوطی باز نشده باشد نیازی به یخچال نیست.
4- شیر تهیه شده در بطری را از دسترس حشرات دور نگه دارید تا از بروز اسهال جلو گیری شود.
۵- از قرار دادن شیشه شیر در معرض آفتاب بپرهیزید.
6- هنگام خرید به تاریخ انقضای آن که در ته قوطی حک شده توجه کنید. همچنین از سالم بودن قوطی (نداشتن فرورفتگی و سوراخ ) اطمینان حاصل کنید.
۷- به اطلاعات روی بر چسب قوطی از جمله فرمولاسیون یا طرز تهیه آن، مقدار مصرف و غیره توجه نمایید .
8- شیشه ی شیر را توسط شیشه پاک کن قبل از این که از آن استفاده نمایید، تمیز کنید.
۹- از مواد استریل کننده و ضد عفونی برای تمیز کردن شیشه شیر می توانید استفاده کنید.
10- بایستی حداقل 6 عدد سر شیشه از جنس سیلیکون و لاتکــس که استاندارد و شکل طبیعی دارد، انتخاب شود. توصیه می شود که سر شیشه تهیه شده، شبیه نوک سیـنه ی مادر باشد تا در جریان شیر به کودک کمک کند.
۱۱- شیر محیط مناسبی جهت رشد باکتری و غذای اصلی کودک نیز محسوب می شود، بنابراین با حفظ آرامش و در محیط استریل اقدام به تهیه شیر نمایید.
12- سعی کنید زمانی که کودک تان آرام است به او شیر دهید و محلی آرام و ساکت را برای شیر دادن در نظر بگیرید.
۱۳- از خنک بودن شیر قبل از شیر دادن اطمینان حاصل کنید.

14- شیشه را طوری نگه دارید که هوا وارد دهان کودک تان نشود.

تغذیه با شیر مادر بهترین منبع تغذیه نوزاد است شیر مادر یک رژیم غذایی متعادل و ایده ال است که کودک را در برابر بیماریها محافظت می کند. ترکیبات آنزیمی شیر مادر سبب کاهش التهابات روده و افزایش مقاومت در برابر ویروس ها می شود. ولی وقتی به هر علتی ( شیمی درمانی، ایدز ) و یا مرگ مادر مجبور هستیم از شیرخشک استفاده کنیم.

بهترین نوع شیرخشک آن است که با توجه به وضعیت نوزاد شیرخشک مناسب با آن با نظر متخصص کودکان مصرف شود مثلا بعضی نوزادان به لاکتوز شیر حساسیت دارند برای آنها شیر فاقد لاکتوز که از پروتئین سویا تهیه شده است استفاده می شود و اگر باز هم این شیر را تحمل نکند از شیرخشکی که پروتئین آن هیدرولیز و به اسید های آمینه و لیپید تبدیل شده مانند ( شیر خشک نوترامیژن ) استفاده می شود در این مقاله در مورد انواع شیرخشک توضیحاتی داده می شود. شیرخشک ها اکثراً از شیرگاو یا سویا تهیه می شود یک سری شیرخشک ها را از ابتدای تولد می توان مصرف کرد مانند (Formula infant ) ولی یک سری شیر ها مانند ( follow up formola ) هستند که از ۶ ماهگی استفاده می شوند.

در شیرخواران بالای یک سال که تغذیه مصنوعی دارند می توان از شیر گاو به جای فورمولا استفاده کرد ولی باید مواظب مقدار آهن و ویتامین های شیر خوار باشیم زیرا شیر گاو، آهن و ویتامین کمتر از شیرخشک دارد. قند شیر مادر از لاکتوز است ولی قند شیر خشک از لاکتوز و گلوکز است و همین گلوکز موجود در شیرخشک باعث چاقی در کودکان می شود.

شیرخشک نان NAN

این شیر خشک در کارخانه نستله تهیه شده است و دارای ترکیبات ( لاکتوز، انواع روغن های ( کلزا، نارگیل، ذرت، روغن آفتابگردان )، شیرگاو خامه گرفته، سیترات پتاسیم، سیترات کلسیم، روغن ماهی، کلرید سدیم، لستین سویا، کلرید کلسیم، ویتامین ها، فسفات پتاسیم، ال کارنیتین، پانتوتنات کلسیم، سولفات مس، سولفات منگنز، سلنات سدیم و بیوتین) و در این شیر ترکیب روغن هایی که جانشین چربی شیر گاو شده است سبب کاهش ناراحتی های گوارشی نوزاد می شود ترکیبات آن شبیه شیر مادر است و در نوزادان کامل مصرف می شود در نوزادان نارس با وزن کمتر از 1500 گرم مصرف نشود.

شیرخشک PRE-NAN
در نوزادان نارس با وزن کمتر از ۲۵۰۰ گرم استفاده می شود این شیر آهن و لاکتوز کمتری دارد. تفاوت این شیرها در میزان انرژی که در واحد گرم تولید می کنند می باشد.
شیرخشک های GUIGOZ, DYNAMILK, HUMANA, BIOMED, NINI

این شیرخشک ها هم مانند شیرخشک نان از بدو تولد مصرف می شوند.

شیرخشک MULTI

این شیرخشک سوکروز و گلوتن ندارد و در نوزادانی که در اثر سوکروز، لاکتور و گلوتن دچار اسهال می شوند توصیه می شود. این شیرخشک دارای چربی از بهترین نوع اسید چرب ضروری می باشد.

شیرخشک SIMILAC

سدیم این شیر کمتر از شیر مادر است و در نوزدان دارای بیماری CHF و فشار خون بالا و ناراحتی کلیه استفاده می شود ولی مدت کوتاهی می توان از آن استفاده کرد زیرا اختلالات الکترولیتی ایجاد می کند.

شیرخشک های EN FAMID, LONALAC

این شیرخشک ها دارای روغن نارگیل، مواد معدنی، ویتامین ها، لاکتوز است ولی سدیم کمی دارد و مانند شیرخشک سی میلاک در نوزادانی که باید نمک کمتری مصرف کنند مصرف می شود و مقدار نمک آن 1/7 نمک شیر مادر است.

شیرخشک NURSOY

در نوزادانی که به ترکیبات ذرت حساسیت دارند مصرف می شود زیرا این شیرخشک فاقد ترکیبات ذرت است

شیرخشک AL-۱۱۰

این شیر خشک پروتئین هیدرولیزه شده کازوئین دارد ولی فاقد لاکتوز است و در نوزادان با عدم تحمل لاکتوز، اختلالات دستگاه گوارش و بدی جذب پروتئین سویا استفاده می شود در نوزادان با وزن کم سبب افزایش وزن و جذب بهتر کلسیم می شود.

شیرخشک BIOMIL SOY, PRO SORBEEL, PRO SORBEE2

پروتئین این شیرخشک ها از پایه سویا است و در نوزادانی که به گلوتن، سوکروز موجود در شیر مادر یا شیر گاو حساسیت دارند و دچار اسهال می شوند مصرف می شود.

شیرخشک های ISOMID, FORMULA.S
این شیرخشک ها هم فاقد سوکروز است
شیرخشک ایزومیل

در نوزادانی که اختلالات سوکروز دارند مصرف می شود.

شیرخشک های SOYALAC

شیرخشک سوی آلاک فاقد لاکتوز است و در نوزادان گالاکتوزمی مصرف می شود.

شیر سویا

شیر سویا از دانه سویا بدست می آید و برای کسانیکه شیر را تحمل نمی کنند مناسب است زیرا آنها به علت نداشتن آنزیم لاکتاز، عدم تحمل به لاکتوز دارند. و در سینوزیت و کسانیکه آلرژی غذایی دارند مناسب است شیر سویا قابلیت هضم بیشتری نسبت به شیر گاو دارد و دلیل آن این است که شیر حیوان برای هضم نیاز به آنزیم لاکتوز در بدن دارد ولی شیر سویا برای هضم نیاز به این آنزیم ندارد. این ماده غذایی برای کودکان ، افراد مسن و تمام کسانیکه بیمار هستند مناسب است. علاوه بر آن شیر سویا با کلسیم غنی می شود و در زنان یائسه، مردان مسن و کسانیکه پوکی استخوان دارند مناسب است خوردن یک وعده 250 گرم از شیر سویا 50 درصد از نیاز روزانه کلسیم را تامین می کند و فراموش نکنید که این ماده غذایی غنی از فسفر است که یک ماده معدنی بسیار مهم برای بدن و بعد از کلسیم برای تشکیل استخوان ضروری است سویا یک غذای بسیار جالب برای گردش خون است جایگزین کردن این ماده غذایی برای تامین پروتئین 20 درصد کلسترول خون را کاهش می دهد ایزوفلاونوئید موجود در آن نه تنها کلسترول و تری گلیسرید خون را پایین می آورد بلکه انعطاف پذیری شریان ها را افزایش داده و به راحتی به گردش خون کمک می کند. مقدار پتاسیم موجود در آن در مقابل سدیم، دلیل آن است که رژیم غذایی شیر سویا برای احتباس مایعات بسیار مناسب است و محتوای منیزیم همراه پتاسیم موجود در آن، در درمان فشار خون شریانی ایده آل است پتاسیم یک ماده معدنی است که برای حفظ قلب، اعصاب و کلیه ها مهم است.

مطالعات انجام شده در ژاپن ( جاییکه مردم مقدار زیادی سویا می خورند ) نشان داده است که مصرف روزانه یک کاسه سوپ سویا شانس ابتلا به سرطان معده را به یک سوم کاهش می دهد مقدار کم استروژن موجود در سویا باعث خاصیت ضد سرطانی آن است ایزوفلاونویید های ( دارای خاصیت آنتی اکسیدان ) موجود در سویا در متوقف کردن رشد سلولهای سرطانی مخصوصاً سرطان پروستات، رحم، روده بزرگ و پستان موثر است. Diadzein و Genisteinو دیگر فیتواستروژن های ( استروژن های بسیار ضعیف ) موجود در سویا در دوران یائسگی از پوکی استخوان که به علت کمبود استروژن ایجاد می شود جلوگیری می کند و اگر از قبل از یائسگی شروع شود از پوکی استخوان و عوارض یائسگی جلوگیری می کند.

شیر سویا در بیمارن دیابتی توصیه می شود زیرا با آزاد کردن قند به صورت تدریجی، باعث تثبیت سطح قند در خون می شود.

شیرخشک های LOFENALAC, PHENYL DONFORMULA, PHENYLDON MIXTURE, PHENYL FREE

از این شیرخشک ها در نوزادان مبتلا به فنیل کتونوری استفاده می شود دو شیر خشک لوفنالاک و فنیلدون میکسچر کمی فنیل آلانین دارند ولی دو تا دیگر اصلا ندارند.

شیرخشک MSUD

شیرخشک ام اس یو دی ۱ و ۲ در بیماری ادرار شربت افرا مصرف می شود این بیماری نادر است و یک اختلال متابولیک است که از والدین به صورت اتوزومال مغلوب به ارث می رسد. وقتی هر دو والدین ناقل باشند ۲۵ درصد احتمال دارد که کودک MSUD شود و اگر یکی از والدین بیماری را داشته باشد به احتمال ۵۰ درصد فرزند هم گرفتار می شود. در این بیماری بدن نمی تواند پروتئین های موجود در شیر را بشکند و کودک پروتئین ها را هضم نمی کند و این آمینواسیدها همراه با مواد سمی دیگر باعث آسیب به بدن می شود. علائم و نشانه ها در مدت کوتاهی پس از تولد با شروع مصرف شیر از پستان مادر شروع می شود. درمان فوری برای جلوگیری از عقب ماندگی ذهنی و مشکلات دیگر نیاز است بسیاری از کودکان نیاز به خوردن یک رژیم غذایی بسیار کم پروتئین و برای یک رژیم غذایی که شامل پروتئین و مواد مغذی و انرژی لازم برای فرزندتان است به یک متخصص تغذیه مراجعه کنید درمان مادام العمر با یک رژیم غذایی MSUD ضروری است به علت اینکه در این بیماری ادرار، پوست و عرق بدن کودک بوی شربت افرا می دهد به این نام معروف است و ابتدا با بهانه گیری، امتناع از خوردن شیر، کاهش وزن بدن، تنفس نامنظم و کم شدن بعضی از واکنش ها شروع می شود. و در مراحل پیشرفته علائمی مانند واکنش های تاندونی، تشنج و اختلالات مغزی و آسیب های عصبی دائمی می شود که با تشخیص و درمان در مراحل اولیه می توان از مرگ جلوگیری کرد. لذا با تشخیص این بیماری کودک باید از این شیر بخورد این شیر شامل اسید های آمینه ضروری و غیر ضروری، کربوهیدرات، چربی، ویتامین، مواد معدنی و عناصر کمیاب ( از جمله آهن، سلنیوم و کروم ) این شیرخشک در هر ۱۰۰ گرم پودر ۱۳ گرم پروتئین دارد. و در هر ۱۰۰ گرم پودر ۴۷۵ کالری انرژی دارد.

توصیه می شود برای دادن شیرخشک به نوزاد با متخصص کودکان مشورت کنید.

خطرات تغذیه با شیر خشک
* تاریخ مصرف شیر خشک ها 2 سال است، از خرید شیر هایی که تاریخ مصرف شان گذشته است، بپرهیزید.
* هنگام تهیه شیر خشک از مقدار گفته شده روی برچسب قوطی استفاده کنید و از مصرف کم پودر، جهت صرفه جویی کردن که باعث سوء تغذیه کودک و کاهش رشد آن می شود، بپرهیزید و همچنین از مصرف زیاد آن که عدم تحمل غذا و ایجاد اسهال، استفراغ و بیماری های گوارشی را به دنبال دارد، خودداری کنید.
* اندازه دلمه های کازئین موجود در شیر خشک بزرگ تر ازشیر مادر و هضم آن برای شیر خوار مشکل تر است. زیادی املاح موجود در آن باعث ایجاد چاقی و افزایش اسمولاریته سرم می شود.
* از دیگر اختلالاتی که در فرمولاخوران ایجاد می شود، اسهال است، که بیشتر به دلیل نداشتن مواد مصونیت زا در شیرخشک ها است. همچنین چاقیاین کودکان در آینده امکان بروز بیماری های قلب و عروق را فراهم می سازد.
* همچنین میزان ابتلا به آسم، اگزما و مرگ های ناگهانی در شیر خشک خواران شایع تر است.