افسردگی فصلی در زنان، پیشگیری و درمان

افسـردگی فصـلی کـه معمولاً با نام اختلال عاطفی فصلی (SAD) شنـاخـته مـی شود، نوعی افسردگی است که هر سال در یک زمان معین در فرد بروز می کند. معمولاً از پاییز و زمسـتان شـروع شـده و در بـهار یـا اوایل تـابستان خاتمه میـیابد. ایـن بـیماری خیلی جدی تر از سندروم کم اهمیت "بـی حوصلگی زمستان" است. یکی دیگر از انواع SAD که با نام "افسردگی تابستانه" شناخته می شود نیز در اواخر بهـار یـا اوایـل تابستان شروع شده و تا پاییز ادامه پیدا می کند.

علائم
افرادی که به SAD مبتلا می شوند بسیاری از علائم افسردگی را دارا می باشند: دلتنگی، اضطراب، کج خلقی، بی علاقگی نسبت به فعالیت های روزمره، صرفنظر کردن از شرکت در فعالیت های گروهی، و ناتوانی در تمرکز کردن بر روی موضوعی خاص. آنها معمولا علائم دیگری نظیر خستگی بیش از اندازه، بی انرژی بودن، نیاز شدید به خواب، ویار کربوهیدرات، افزایش اشتها و افزایش وزن را نیز تجربه می کنند.

علائم SAD زمستانه شامل موارد زیر می باشند:

احساس خستگی

احساس خواب آلودگی

کاهش میزان انرژی

افزایش وزن

افزایش اشتها

عدم امکان تمرکز

تمایل به تنهایی

علائم SAD تابستانه نیز عبارت است از:
کاهش وزن

مشکلاتی در خواب

کاهش اشتها

SAD تا چه حد شایع است؟
در حدود ۴ تا ۶ درصد از کل جمعیت جهان دچار SAD می باشند. این در حالی است که تقریبا ۱۰ تا ۲۰ درصد نیز دچار افسردگی های خفیف زمستانه می شوند. ۴/۳ بیماران را خانم ها تشکیل می دهند و رنج سنی آنها از ۲۰ ، ۳۰ تا ۴۰ طبقه بندی می شود. هر چند این بیماری در طول رده سنی فوق الذکر رواج بیشتری دارد، اما با این وجود ممکن است در کودکان و نوجوانان نیز شیوع پیدا کند.

این بیماری معمولاً در افرادی که در عرض های جغرافیایی مرتفع تر (یعنی مناطقی که در آن تغییر فصول شدت بیشتری دارد) زندگی می کنند، دیده می شود.

دلایل بروز بیماری

دلیل قطعی بیماری تا به امروز به صورت دقیق مشخص نشده است. اما به دلیل شیوع بالای آن در مناطق خاص، تصور دانشمندان بر این اصل استوار است که بیماری به دلیل تغییر در میزان نور خورشید ایجاد می شود. تئوری آنها از این قرار است که چون در زمستان و پاییز میزان قرار گرفتن در معرض آفتاب کاهش پیدا می کند، ساعت بیولوژیک بدن که خواب، حالات درونی، و هورمون ها را تنظیم می کند به تاخیر افتاده و معمولاً در زمستان روند کندی را دنبال می کند. عقیده بر این است که قرار گرفتن در معرض آفتاب می تواند وضعیت این ساعت طبیعی را به حالت اولیه باز گرداند.

یکی دیگر از نظریه ها این است که مواد شیمیایی مغزی که وظیفه انتقال اطلاعات میان نروها (اعصاب) را به عهده دارند و به نام انتقال دهنده عصبی مشهور می باشند (به عنوان نمونه: سروتین) در افراد مختلف، متفاوت می باشد. محققان بر این باورند که قرار گرفتن در معرض نور می تواند چنین ناهماهنگی هایی را از نو متعادل سازد.

چگونه می توان تشخیص داد که دچار این بیماری شده اید؟
اولین نکته ای که باید به آن توجه خاصی مبذول دارید این است که هیچ گاه سرخود برای خودتان دارو تجویز نکنید. اگر احساس می کنید که نمونه هایی از افسردگی را در خودتان مشاهده می کنید، باید حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید. گاهی اوقات مشکلات فیزیکی ممکن است منجر به ایجاد افسردگی شوند. اما گاهی اوقات دلایل آن حادتر بوده و به سبب مشکلات روانپزشکی پیچیده تر، به وجود می آیند. متخصص اعصاب و روان می تواند نوع و اندازه بیماری را معین کند و متعاقباً درمان مناسب را به کار گیرد.

روش درمان بیماری چیست؟
تحقیقات اخیر نشان می دهند که پرتو درمانی تا حد زیادی می تواند در درمان بیماری مؤثر واقع شود. گاهی اوقات داروهای ضد افسردگی نیز- هم در کنار پرتو درمانی و هم به تنهایی- مورد استفاده قرار می گیرند. همچنین گذراندن روز، در زیر نور خورشید نیز می تواند به بهبود بیمار کمک کند. باید سعی شود که به طور کلی میزان قرار گرفتن بیمار در معرض نور خورشید چه در خانه و چه در محل کار افزایش پیدا کند.

پرتو درمانی چیست؟ و آیا روش مطمئنی محسوب می شود؟
به پرتو درمانی، گاهی نور درمانی، نیز اطلاق می شود. درمان از طریق یک قطعه که شامل لامپهای فلورانس بوده و دارای یک روکش پلاستیکی می باشد ( = تا امواج فرابنفش را خنثی نماید) صورت می پذیرد. شدت نور باید حداقل ۱۰۰۰۰ (Lux) باشد. حتماً لازم نیست که بیمار به طور مستقیم به نور خیره شود، بلکه باید کارهای روزمره خود، مانند غذا خوردن و یا مطالعه کردن را در فاصله ۱ تا ۲ متر از آن انجام دهد. این روش کاملا مطمئن بوده و در اکثر موارد نتیجه بخش می باشد.

تاثیرات جانبی محدود پرتو درمانی
وارد شدن فشار به چشم ها

سر درد

زودرنجی و بدخلقی

خستگی

بی خوابی

چه موقع روز و برای چه مدت باید مورد پرتو درمانی قرار بگیرم؟
پژوهش های اخیر نشان می دهند که پرتو درمانی در ساعات اولیه روز تاثیر بیشتری نسبت به پرتو درمانی در بعد از ظهر دارد. بهرمندی از این روش، آن هم در ساعات پایانی روز موجب بروز بی خوابی در فرد می شود. بیشتر متخصصان ترجیح می دهند که بیماران خود را صبح ها، به مدت ۳۰ دقیقه در معرض پرتو Lux ۱۰۰۰ قرار دهند. در حدود ۲ تا ۴ روز پیشرفت های چشمگیری در بیماران رخ می دهد و در حدود ۲ تا ۴ هفته بیماران به کلی بهبود پیدا می کنند. در صورت متوقف ساختن پرتو درمانی، علائم بیماری به سرعت از نو خود را نشان می دهند به همین دلیل این نوع روش درمان باید در سرتاسر فصل کم نور ادامه پیدا کند.

هر چند تخت های سولاریوم نیز نور کافی تولید می کنند، اما هیچ گاه نباید از آنها به عنوان نوعی درمان برای این بیماری استفاده کرد، چراکه میزان اشعه های فرا بنفشی که تولید می کنند، بسیار زیاد بوده و موجب آسیب رساندن به پوست و چشم ها میشوند.

آیا می توانم از بروز SAD پیشگیری کنم؟
اگر احساس می کنید که دارای برخی از علائم این بیماری هستید، می بایست به طور حتم به پزشک متخصص مراجعه کرده و مورد آزمایش قرار بگیرید. دکتر شما باید مطمئن شود که علائم این بیماری مربوط به انواع دیگر افسردگی ها و یا سایر بیماریها نیست. انواع دیگر افسردگی می تواند شما را به سمت آسیب های جدی و حتی خودکشی روانه سازد.

اگر تشخیص داده شد که شما مبتلا به SAD می باشید، می توانید از نکات زیر استفاده کرده و کاری کنید که این بیماری مجدداً در شما بروز نکند:

سعی کنید تا آنجاییکه می توانید در طول روز، وقت خود را در بیرون از خانه صرف کنید. حتی اگر آسمان ابری است باز هم این کار را انجام دهید چراکه نور خورشید باز هم در آسمان وجود دارد و می توانید از فواید آن بهرمند شوید.

از جعبه نور استفاده کنید (در فصل پاییز) حتی اگر هنوز زمان بروز SAD زمستانه فرا نرسیده باشد.

یک رژیم غذایی متعادل، سرشار از ویتامین و مواد معدنی را مورد استفاده قرار دهید. این امر انرژی بیشتری به شما می دهد و همچنین تمایل شما به غذاهای شیرین و نشاسته دار را کاهش می دهد.

سعی کنید حداقل ۳ روز در هفته به مدت ۳۰ دقیقه ورزش کنید.

در صورت نیاز، در ماههای زمستان با یک مشاور در ارتباط باشید.

در فعالیت های گروهی شرکت کرده و ارتباط خود را با جمع قطع نکنید. در طول زمستان، این امر کمک چشمگیری به شما می کند.