درمان نازایی با سلولهای بنیادی، چگونه است؟

محققان در پژوهشگاه رویان در صدد هستند تا با تولید سلول شبه تخمک انسانی، مهندسی بافت و سلول های بنیادی فرد بیمار، در راستای باروری وی گام بردارند.

دکتر روح اله فتحی، عضو هیات علمی گروه جنین شناسی پژوهشگاه رویان با بیان اینکه ما در طرحی پژوهشی در حال تولید گناد یا تخمدان مصنوعی هستیم، گفت: این طرح از دو سال پیش آغاز شده و هم اکنون با پیشرفت های خوبی همراه بوده است.

وی با بیان اینکه در ابتدا این طرح روی حیوانات آزمایشگاهی پیاده سازی می شود، گفت: در حال حاضر در برخی از روش های به کار گرفته شده در پژوهشگاه رویان، تحقیقاتی در دنیا متمرکز نشده و اگر ان شاء الله به نتیجه برسیم اولین گروهی هستیم که موفق به گزارش نتایج آن خواهیم بود.

وی افزود: آینده نگری خوبی برای این طرح تحقیقاتی پیش روست؛ بدین صورت که اگر تخمدان بیمار یا فردی که قابلیت تولید تخمک بالغ را نداشته باشد و فرد نتواند از تخمدان خود برای تولید تخمک برای فرزند دار شدن استفاده کند، می تواند از نتیجه این تحقیقات که نهایتا تخمدان مصنوعی است بهره ببرد؛ اما این طرح هنوز در مراحل تحقیقات آزمایشگاهی قرار دارد.

به گفته فتحی، زمانیکه یک بیمار سرطانی، درمان های تهاجمی (شیمی درمانی) را پشت سر گذاشته و بافت تخمدان وی کاملا آسیب دیده است، ذخیره تخمک تخمدانی وی از بین رفته و این به دان معناست که در تخمدان این بیمار، تخمکی وجود ندارد و فرد بیمار، بارور نخواهد شد.

وی گفت: در تحقیقات اخیر که در کشورهای دیگر انجام می گیرد، داربست بافت تخمدان یک بیمار سالم را برای بیمار دیگری که سرطان دارد و باروری خود را از دست داده یا بیماری که دچار یائسگی زودرس شده برای کمک به باروری به کار می گیرند.

عضو هیات علمی پژوهشگاه رویان افزود: در این روش تخمدان بیمار قابلیت تولید تخمک را ندارد و ذخایر تخمدانی تحلیل رفته است و در این زمان از داربست یک تخمدان سالم می توان برای تولید تخمک از سلول های بنیادی خود فرد بیمار بهره برد.

وی ادامه داد: از دست دادن برخی مهارکننده ها و عوامل مهار کننده، اجازه می دهد تا ذخیره تخمک باهم دیگر رشد کنند، بنابراین فرد ذخایر تخمک خود را در زمان کوتاهی از دست داده و دچار یائسگی می شود. یک خانم تخمک گذاری مشخصی دارد که در واقع نقص عملکرد تخمدان وی باعث عدم باروری می شود. به همین دلیل جهت از دست رفتن ذخیره تخمدان، بافت تخمدان را از بدن بیمار خارج کرده و در بانک نگهداری می کنیم.

فتحی خاطر نشان کرد: در ادامه سلول های این بافت و داربست بافت تخمدان را استخراج می کنیم تا سلول های جدا شده را در محیط آزمایشگاه بر روی داربست تخمدان کشت دهیم؛ برخی از این سلول ها که بنیادی هستند، شبیه تخمدان درون بدن یک خانم به تخمک تبدیل می شوند.

وی گفت: در محیط آزمایشگاه مشاهده کردیم که سلول های بنیادی، سلول هایی شبیه تخمک را ایجاد کرده اند و این نشان می دهد که ما یک قدم به سمتی رفته ایم که بتوانیم تخمک را در محیط آزمایشگاه تولید کنیم.

فتحی با بیان اینکه ما در این طرح تحقیقاتی از بافت های صفاق (پرده ای که احشا شکمی ماننده روده و معده را می پوشاند)، پرده آمنیون (پرده جنینی) و ژله وارتون که در بند ناف جنین وجود دارد و حتی مایع آمنیون که بعد از زایمان قابل استفاده نیست، بهره برده ایم، گفت: ما به نتیجه رسیدیم که از این بافت ها می توانیم سلول های بنیادی را استخراج کنیم و در محیط آزمایشگاهی کشت دهیم.

وی با اشاره به ادامه تحقیقات افزود: سپس عوامل تحریکی که در بدن یک خانم وجود دارد را به کار گرفتیم و مشاهده کردیم که با استفاده از سلول های بنیادی موجود در بدن فرد می توانیم شبه تخمک تولید کنیم.

به گفته عضو هیات علمی پژوهشگاه رویان، اگر با لقاح اسپرم با این تخمک هایی که ما از سلول های بنیادی تولید کردیم، جنین شکل بگیرد، گام بسیار مهمی در این راستا برداشته شده است. البته راهی طولانی تا این مرحله خواهیم داشت و برای به نتیجه رسیدن با آزمایش های حیوانی دو تا سه سال زمان لازم است.

وی با تاکید بر اینکه هنوز این پژوهش در مرحله تحقیقات است و روزنه ای برای درمان ناباروری به شمار می رود، گفت: ما توانستیم سلول شبه تخمک انسانی تولید کنیم و این مهم است که به تولید جنین برسیم.

فتحی افزود: اکنون در مدل حیوانی به نتیجه رسیده ایم و تا رسیدن به بالین راه زیادی داریم و در مرحله تحقیقات هستیم.

وی با اشاره به تخمین زمان به نتیجه رسیدن این تحقیقات گفت: دلیل عدم تخمین صحیح در زمان به نتیجه رسیدن این تحقیقات، عدم وجود امکانات کافی و بودجه است، اگر بودجه کافی به این تحقیقات اختصاص یابد زودتر به نتیجه خواهیم رسید.

فتحی یادآور شد: درست است که پژوهشگاه رویان مرکز شناخته شده ای است ولی امکانات و تجهیزات آن، مانند سایر مراکز دنیا نیست و تنها با امکانات موجود پیشرفت کرده است.