شیر دادن به نوزاد، اولین بارتان است؟

شیر مادر دقیقاً درصد مناسبی از مواد غذایی لازم برای شیرخوار را دارد. با هیچ فرمولی نمی‌توان شیری مانند شیر مادر را تهیه کرد! وقتی نوزاد از شیر مادر تغذیه می‌کند احساس گرما و آرامش و رضایت به مادر دست می‌دهد. چربی و پروتئین شیر مادر بهتر از چربی و پروتئین شیرهای دیگر است و به خوبی هضم و جذب می‌شود.

به همین دلیل دردهای قولنجی، استفراغ وحساسیت نسبت به پروتئین در بین شیرخوارانی که از شیر مادر تغذیه می‌شوند، مشاهده می‌شود. تغذیه با شیر مادر به طور کامل مواد مغذی را برای شیرخوار تأمین می‌کند. هیچ منبع غذایی قابل دسترس‌تر، مغذی‌تر و ارزان‌تر از شیر مادر وجود ندارد و تنها غذای کامل برای شیرخوار تا پایان ۶ ماهگی است. با توجه به اهمیت شیر مادر مقاله‌ای را در این خصوص ترتیب داده‌ایم که امیدواریم مفید واقع شود.

چه عواملی نوزاد را قادر به خزیدن به طرف پستان مادر می‌نماید؟

نوزادانی که متولد می‌شوند به علت داشتن غرایز بسیاری قادر به خزیدن به طرف پستان می‌باشند. حس بوئیدن، دیدن و چشیدن به نوزاد در جستجو و یافتن پستان کمک می‌کند و از طرفی قدرت شنیدن و برقراری تماس پوست به پوست ضمن احساس آرامش و لذت، محیط مناسبی را برای او ایجاد نموده و با توانایی در انجام حرکات مناسب در صورت و دهان و اندام‌های فوقانی و تحتانی، وی را قادر به خزیدن به طرف پستان مادر و مکیدن آن می نماید.

در ضمن با قرار گرفتن نوزاد بر روی قفسه سینه مادر، خود مادر نیز عامل مهمی در آراستن و ساماندهی تحریکات بویایی، بینایی، شنوایی و ادامه تماس در نوزاد می‌باشد.

حس بویایی:

حس بویایی در نوزاد نقش بسیار مهم و راهنمای خوبی در یافتن پستان مادر دارد. بوی پستان، محرک قوی درگرفتن پستان می‌باشد به همین دلیل نوزادان بلافاصله بعد از تولد، پستان شسته نشده مادر را بر پستان شسته شده ترجیح می‌دهند زیرا همراه با ترشح شیر وکلستروم، نوک پستان و‌هاله قهوه‌ای با توانایی در تولید ماده‌ای با بوی مخصوص شبیه به بوی مایع آمنیوتیک که برای نوزاد آشناست سبب جلب توجه وی به طرف پستان می‌شود به طوری که نوزاد به ملحفه یا پارچه مالیده شده به پستان مادر نیز جلب خواهد شد. بنابراین استفاده از خوشبوکننده زیر بغل در مادر و شستن بی مورد پستان وی، سبب اختلال در یافتن آن توسط نوزاد خواهد شد.

حس بینایی:

نوزادان می‌توانند با وجود دید کم، چهره مادر خود را تشخیص بدهند و اغلب از این عمل لذت می‌برند. تلاقی نگاه مادر و نوزاد بسیار زیباست که حاصل اشتیاق مادر و توانایی نوزاد در انجام آن می‌باشد. نوزاد با خیره شدن به صورت مادر، در حافظه خود چهره وی را بخاطر می‌سپارد، به طوری که پس از ۴ ساعت از تماس اولیه، وی قادر به تشخیص تصویر صورت مادر خود از سایرین می‌باشد. نوزاد بلافاصله بعد از تولد چشم‌هایش را کاملا باز می‌کند و قادر به دیدن تصاویر نزدیک خصوصا تصاویر تیره در زمینه روشن می‌باشد (مانند نوک پستان) به این منظور رنگ‌هاله پستان مادر نیز برای نوزاد یک راهنمای خوب در گرفتن پستان می‌باشد. همچنین درشرایط هم اتاقی مادر و نوزاد، همراه با تماس اولیه و مکیدن پستان، تلاقی نگاه مادر و نوزاد در ساعت اول زندگی می‌تواند بیانگر کاهش قابل توجه و معنی‌دار در رها کردن و ترک کودک در سال‌های بعد باشد.

حس چشایی:

نوزاد با داشتن حس چشایی آشنا شده از قبل با مزه مایع آمنیوتیک، دست و انگشتان خود و سپس پستان مادر را که دارای بویی شبیه به مایع آمنیوتیک می‌باشد را می‌مکد.

حس شنوایی:

صدای مادر به حالت آکوستیک از محیط مایع آمنیوتیک به جنین رسیده و عکس‌العمل وی را باعث می‌شود. تعداد ضربان قلب نوزاد و جنین با شنیدن صدای مادر آهسته‌تر می‌شود، حتی ریتم ضربان قلب مادر نیز می‌تواند سبب آرامش در نوزاد شود به طوری‌که ضربان قلب حدود ۷۰ بار در دقیقه مادر در روزهای اول تولد، نه فقط سبب آرامش نوزاد می‌شود، بلکه از کاهش وزن بعد از تولد در نوزاد نیزجلوگیری می‌کند. صدای مادر سبب نمو روانشناختی نوزاد و بهبود رشد وی می‌شود و در ضمن روی رشد مغز نیز تاثیر دارد.

نوزادان از زمان زندگی در دوران داخل رحمی صدای مادر را می‌شنوند و بخاطر می‌سپارند و می‌توانند صدای مادر خود را از صدای سایر مادران تشخیص دهند و حتی حدود ۸۰درصد از آنها می‌توانند صدای پدر خویش را نیز بخاطر بسپارند. نوزادان صدای مادر را دوست داشته و با شنیدن آن به مدت طولانی‌تری پستان را می‌مکند. به دلیل طبیعی بودن صدای مادر که یک عامل مهم در تحریک آرام برای نوزاد در رحم بوده و به آن عادت نموده است، گذاشتن وی روی قفسه سینه مادر بلافاصله بعد از تولد فرصت مناسبی خواهد بود که وی مجددا صدای مادر را بشنود و از طرفی این عمل سبب تحریک و تکامل شنوایی در مرحله انتقال زندگی داخل رحمی به محیط خارج رحمی می‌باشد.

هوشیاری و فعالیت مغزی:

بعد از تولد، نوزادان سالم عموما هوشیار وآرام هستند و هنگامی که بلافاصله بعد از تولد روی سینه مادر قرار گیرند شروع به جستجو در اطراف خواهند نمود و سپس طی مدت ۱۵۰ دقیقه بعد از تولد، به خواب می‌روند.

توانائی حرکات در اندام‌های تحتانی و فوقانی:

نوزادان در اندام‌های تحتانی با توانایی در رفلکس قدم‌زدن(Stepping reflex) از روی شکم مادر به طرف پستان کشانیده می‌شوند و همچنین از طرفی با ایجاد ضربات و فشار پاهای خود به شکم مادر سبب کمک به خروج جفت و کاهش خونریزی از رحم مادر می‌شوند.

نوزادان با حرکات افقی در اندام‌های فوقانی به صورت بالا و پایین بردن بازو، به طرف جلو رفته و توسط ضرباتی که با دست خود به نوک پستان مادر می‌زنندکمک به برجسته نمودن و بیرون آمدن آن نموده که سبب سهولت در گرفتن پستان می‌شود. ضمنا با ماساژ پستان و به دنبال آن مکیدن آن، مقدار زیادی اکسی توسین از غده هیپوفیز ترشح شده و همچنین این عمل سبب تولید پرولاکتین(هورمون تولید شیر) و تولید شیر نیز می‌شود.

پستان گرفتن

شیردهی نباید دردناک باشد اما ناراحتی مختصر طی ۲ هفته اول شیردهی شایع است. شیردهی دردناک اغلب در اثر وضعیت نادرست در آغوش گرفتن یا پستان گرفتن ایجاد می‌شود که باید بلافاصله اصلاح گردد. گاهی ممکن است ناراحتی زمانی ایجاد شود که شیر مادر شروع به برقراری می‌نماید. بعضی دردهای قابل توجه یا حساسیت‌ها باید سریعاً توسط یک پزشک ارزیابی گردد. پستان گرفتن یکی از قدم‌های خیلی مهم برای شیردهی موفق است.

چند راهکار مفید در این زمینه وجود دارد

که شامل تماس آرام با لب پائینی نوزاد بوسیله نوک پستان برای باز کردن کامل دهان کودک و یا کشش آرام چانه نوزاد به پایین می‌باشد. نوزاد باید مقدار زیادی از پستان را در دهان بگیرد، معمولاً باید یک اینچ یا بیشتر از‌هاله پستان همراه با نوک پستان به طرف کام نرم قرار گیرد. مادر ممکن است برای تسهیل این وضعیت، پستانش را با استفاده از یک وضعیت راحت با دستش نگه دارد. مادر باید به یک وضعیت راحت عادت کند و کودک را به پستان بگذارد.

نوزاد باید نزدیک نگه داشته شود، روبروی مادر، در حالیکه چانه و نوک بینی اش در تماس با پستان باشد اما کاملاً مسدود نگردد. عاقلانه است که مادر پستانی که برای شروع تغذیه استفاده می‌شود را عوض کند و زمان گذاشتن به هر پستان در طول روز برابر باشد. مادر می‌تواند از طریق قراردادن آرام انگشتش در دهان نوزاد قبل از در آوردن پستان، مکیدن را متوقف کند.

در این مورد ذکر ۴ نکته ضروری است:

هاله بیشتری بالای لب بالایی شیرخوار باشد.

دهان شیرخوار کاملا باز باشد.

لب پایین به سمت بیرون برگشته باشد.

گونه‌های شیرخوار با پستان مادر در تماس باشد.

نتیجه پستان گرفتن نا مناسب
اگر شیرخوار تنها به نوک پستان وصل باشد، برای مادر بسیار دردناک است. این حالت دلیل اصلی زخم نوک پستان است. شیرخوار تلاش در خارج کردن شیر از پستان دارد در حالیکه فقط نوک پستان را می‌مکد، تکرار این عمل باعث شکاف در نوک پستان می‌شود. چون شیر به این ترتیب از پستان خارج نمی‌شود، پستان‌ها متورم شده و شیر اضافی تولید نمی‌کنند، شیرخوار گرسنه مانده و بی‌تابی کرده و مادر احساس شکست در تغذیه شیرخوار می‌کند. برای پیشگیری از این حالت مادر نیاز به مشورت با فرد صاحب نظر در مورد بهترین نحوه «وضعیت شیردهی» دارد.

رفلکس‌های نوزاد وقتی چیزی به اطراف دهان نوزاد تماس برقرار می‌کند نوزاد دهان خود را باز می‌کند و سر خود را به سمت آن می‌چرخاند و به دنبال آن می‌گردد، زبان خود را پایین و به جلو می‌آورد. به این «رفلکس جستجو» می‌گویند. قاعدتا با این عمل به دنبال پستان مادر می‌گردد. وقتی چیزی با کام نوزاد تماس حاصل می‌کند نوزاد شروع به مکیدن می‌کند. و زمانی که دهانش با شیر پر شد آن را می‌بلعد. این اعمال رفلکس‌های طبیعی هستند و نوزاد بدون یادگیری قبلی آنها را انجام می‌دهد.


نحوه شیردهی صحیح
نکات مهم در زمان قراردادن شیرخوار برای شیردهی:
بدن و سر شیرخوار در یک امتداد باشد.
شیرخوار به بدن مادر نزدیک باشد.
تمام بدن شیرخوار حمایت شده باشد.
شیرخوار به نوک پستان مادر از ناحیه بینی نزدیک شود.

مادر باید:

دست خود را زیر پستان قرار دهد.
انگشت شست خود را بالای پستان قرار دهد.
تمام پستان را به دهان شیرخوار هدایت کند و از به دهان گذاشتن نوک پستان پرهیز کند.
برای رفع مشکلاتی که در خلال شیردهی رخ می‌دهند از مشاوره‌های به هنگام و کارآمد برخوردار باشد.

همه زنان شیرده و کودکانشان که زودتر از ۴۸ ساعت پس از زایمان، از بیمارستان ترخیص می‌شوند باید پس از ۲-۴ روز توسط یک متخصص اطفال یا سایر ارائه دهندگان دانش آموخته خدمات سلامت، مراقبت شوند. این مسئله به منظور ارزیابی شرایط سلامت نوزاد (برای مثال وزن، وضعیت آب بدن و زردی) در این سن بحرانی توصیه می‌شود که به اندازه تحت نظر گرفتن مادر و شیرخوار در طول تغذیه با شیر مادر، حائز اهمیت است. زنان می‌توانند مطمئن شوند که داشتن یک رژیم غذایی متعادل، عموماً مواد مغذی مورد نیاز شیرخواران را تامین می‌نماید. بطور متوسط تخمین زده می‌شود که زنان شیرده تقریباً به ۵۰۰ کیلو کالری در روز بیشتر از سطح توصیه شده برای زنان غیر باردار و غیر شیرده نیاز دارند و دریافت غذای اضافی در مادر عموماً نیاز اضافی به ویتامین‌ها و مواد معدنی را فراهم خواهد کرد (احتمالاً به استثناء کلسیم و روی). زنان سنین باروری نیاز به دریافت نگهدارنده کلسیم به میزان mg ۱۰۰۰ در روز در همه زمان‌ها شامل دوره بارداری و شیردهی دارند.

دریافت از طریق رژیم غذایی منبع اصلی برای نیازهای تغذیه‌ای است. اما بسیاری از زنان شیرده در سطح دریافت کالری پائین‌تری از میزان پیشنهادی هستند؛ در عوض ذخائر بدنی خود را مصرف می‌نمایند. این موضوع منجر به کاهش وزن واضح شده و بنظر نمی رسد که روی شیردهی تاثیر داشته باشد. مادر باید برای نوشیدن مقادیری از مایعات برای رفع تشنگی و تامین آب کافی تشویق شود.

نیاز نیست که از غذاهای خاصی(تند یا دارای طعم شدید) بخاطر شیردهی اجتناب شود، مگر اینکه شیرخوار نسبت به غذاهای خاصی واکنش منفی نشان دهد. همسر می‌تواند یک نقش حمایتی حیاتی برای زن شیرده بوسیله تشویق او، آوردن شیرخوار برای تغذیه به نزد مادر، تعویض پوشک شیرخوار و نگهداری او ایفا نماید.