انسداد مجرای اشکی نوزاد، علت

سیستم اشکی از غده اشکی شروع می‌شود که کار آن تولید اشک می‌باشد. غده اشکی در قسمت خارجی و بالای حدقه (کاسه چشم) قرار دارد. کار اشک نرم کردن و ضدعفونی کردن چشم است و به عنوان یک سطح انکساری با قدرت بالا جهت بینایی چشم به کار می‌رود. اگرچشمی فاقد اشک باشد، باعث خشکی چشم، زخم قرنیه و کاهش بنیایی می‌شود. اشک بعد از تولید بایستی از طریق دو مجرا که در قسمت داخلی پلک بالا و پائین قرار دارند، با پلک زدن وارد کیسه اشکی شود؛ سپس از طریق یک کانال وارد بینی شده و در بینی جذب می‌شود.

علائم بالینی
علائم انسداد مجاری اشکی به صورت اشک ریزش، ترشح آبکی در مواقعی همراه با ترشحات چرکی، قرمزی چشم، قرمزی و تورم لبه پلک‌ها، کوچک شدن چشم‌هاست و در مواردی ممکن است همراه با بزرگ شدن کیسه اشکی و عفونت و یا آبسه کیسه اشکی باشد.

درمان جراحی

چون اکثر مواقع تا یکسالگی با درمان موضعی بهبود می‌یابد، توصیه به درمان جراحی نمی‌شود، درمان جراحی شامل سونداژ (میل زدن) است که یک عمل ساده بدون عوارض بوده و ظرف مدت چند دقیقه قابل انجام می‌باشد و اکثر مواقع اگر به موقع سونداژ شود، مجاری اشکی باز شده و مشکل اشک ریزش از بین می‌رود.

در مواقع نادری ممکن است با یک بار میل زدن بهبودی پیدا نکند و نیاز به سونداژ مجدد و یا روش‌های تکمیلی دیگری باشد؛ مثل گذاشتن لوله سیلیکون داخل مجاری اشکی برای مدت چند ماه، گشاد کردن مجاری اشکی توسط بالن و در مرحله آخر اگر به روش‌های بالا جواب ندهد، توصیه عمل جراحی می‌شود. در بعضی مواقع که عفونت، شدید و علائم عفونت به خارج از اطراف کیسه سرایت کرده باشد، صبر کردن تا یکسالگی معنا ندارد و بایستی هر چه زودتر علاوه بر درمان عفونت کیسه اشکی میل زدن (سونداژ) سریع انجام شود، چون عفونت‌های حاد کیسه اشکی می‌تواند عارضه‌های وخیمی برای نوزاد یا کودک ایجاد کند.

تشخیص افتراقی
عفونت‌های ملتحمه، حساسیت‌های لبه پلک، جسم خارجی در قرنیه و آب سیاه مادرزادی است که در آب سیاه مادرزادی علائم به صورت اشکریزش، ترس از نور، اندازه قرنیه بزرگ‌تر از حد طبیعی و در مواقعی همراه با کدورت قرنیه می‌باشد.

علل ریزش اشک

تولید زیاد اشک که می‌تواند تحریکی باشد؛ مثل اصابت جسم خارجی به چشم که باعث تحریک و تولید اشک زیاد می‌شود و مجاری اشکی نمی‌تواند اشک زیادی را خارج کند؛ لذا اشک از دریاچه اشکی که در گوشه داخلی چشم قرار گرفته خارج و باعث اشک ریزش می‌شود.

انسداد مسیرهای خروجی اشک که معمولاً این انسداد در انتهای مسیر خروجی اشک ایجاد می‌شود، در انتهای مسیر خروجی اشک یک دریچه وجود دارد که معمولاً در 5 درصد نوزادان که سالم و بموقع متولد می‌شوند، باز نمی‌شود و مدت چند روز تا چند ماه بعد باز می‌شود (اکثر مواقع بعد از تولد تا قبل از یکسالگی)؛ اما در مواقع نادری این دریچه باز نمی‌شود و نیاز به باز کردن دارد.

درمان غیرجراحی

در اکثر مواقع بدون درمان انسداد باز شده و اشک ریزش قطع می‌گردد، اما اگر اشک ریزش همراه با عفونت باشد، استفاده از قطره‌‌های آنتی‌بیوتیک توصیه می‌شود همراه با ماساژ کیسه اشکی روزی چهار بار و هر بار ماساژ چهار بار تکرار شود، طریقه ماساژ از قسمت داخلی و پایین تیغه بینی کانتوس داخلی به طرف پایین است که با ایجاد فشار هیدرواستاتیک باعث باز شدن دریچه می‌شود.

در این مرحله می‌توان کودک را تا یکسالگی تحت نظر گرفت. اگر تا این مدت انسداد برطرف نشود، میل زدن یا سونداژ توصیه می‌گردد. در مواردی که عفونت کیسه اشکی همراه با قرمزی و تورم کیسه اشکی و اطراف آن باشد، درمان اورژانسی لازم است و کودک بایستی بستری شود و درمان مناسب از طریق آنتی‌بیوتیک‌های تزریقی انجام گیرد.