قند خون کودکان باید چند باشد؟

دیابت هم مانند همه بیماری های دیگر سختی های خاص خودش را دارد. پرهیز از خوردن شیرینی و برخی از غذاها از همین سختی ها است.

افت قند خون به طور ناگهانی رخ می دهد. ممکن است کودک تان در حالی که مشغول فوتبال بازی کردن است قندش به یک باره پایین بیایید و حتی ممکن است نیمه شب و به دور از چشمان شما دچار افت قند شود و به یکباره از خواب بپرد. نشانه های افت قند شامل تاری دید، رنگ پریدگی، لرزش، تغییر در خلق است که اگر ادامه پیدا کند ممکن است کودک را به کما برساند.

بله حتما هنگامی که اسم «دیابت» به میان می‌آید، خیلی‌ها یاد یکی از اعضای خانواده یا آشنایان و اطرافیان می‌افتند که از خوردن انواع شیرینی‌ها و غذا‌های مختلف محروم است و مجبور است برای حفظ سلامتی‌اش از خیر خوردن بسیاری از خوراکی‌های خوشمزه بگذرد! این بیماری تا قبل از این بیشتر بزرگسالان را درگیر می‌کرد اما در چند سال اخیر در بین کودکان شایع شده است و روندی افزایشی به خود گرفته است. به همین دلیل ما در گفتگو با دکتر وحیده صباغی، پزشک عمومی، درباره‌ی این بیماری، عوامل ابتلا به آن و روش‌های کنترل آن پرسیدیم.
دکتر صباغی،‌درباره‌ی دیابت می‌گوید:« دیابت 2 نوع مختلف دارد که بیشتر کودکان به نوع 1 آن مبتلا می‌شوند. در دیابت نوع اول به دلیل از بین رفتن سلول‌های پانکراس، در بدن انسولین تولید نمی‌شود در صورتی که در دیابت نوع دوم انسولین تولید می‌شود اما سلول‌های بدن نسبت به آن مقاوم شده و گلوکز را جذب نمی‌کنند. این بیماری در نوزادان کمتر مشاهده می‌شود و سن شایع آن از حدود ۶ سالگی تا 16 سالگی است.»
دکتر صباغی با بیان این‌که اگر مادری مبتلا به دیابت بارداری باشد و آن را کنترل نکند،‌ممکن است فرزندش به دیابت مبتلا شود، می‌گوید:« این بیماری ممکن است به علت سابقه‌ی خانوادگی و ژنتیکی در بچه‌ها بروز کند و یا جهش ژنی باعث ابتلای کودک به این بیماری شود در صورتی که ممکن است تا قبل از او در آن خانواده اثری از بیماری دیابت مشاهده نشده باشد. همچنین دیابت را نمی‌توان در غربالگری دوران بارداری پیش‌بینی کرد چون این بیماری در ژن مشخص نمی‌شود. بعد از تولد هم از ۲ تا ۳ ماهگی و یا ۳ تا ۴ سالگی این بیماری تشخیص داده می‌شود.»

از علائم این بیماری می‌توان به آب خوردن زیاد و به دنبال آن تکرر ادرار و شب‌ادراری اشاره کرد. به همین دلیل دکتر صباغی می‌گوید:« وقتی مادران متوجه شدند که فرزندشان به طور ناگهانی آب زیادی می‌خورد و به اصطلاح دچار پُرنوشی شده و همچنین به‌طور ناگهانی شب‌ادراری پیدا کرده است ،‌باید به وجود بیماری مشکوک شوند. دلیل تکرر ادرار این بچه‌ها آب خوردن زیاد آنها است. همچنین بعضی از بچه‌‌ها ممکن است به علت این بیماری ولع خوردن پیدا کنند و دچار اضافه وزن ناگهانی شوند و در مقابل بعضی‌ها هم اشتها‌ی‌شان را از دست بدهند و لاغر شوند.»
نوزادانی که در ابتدای تولد بیشتر از ۴ کیلو وزن دارند، احتمال این که در بزرگسالی به دیابت مبتلا شوند، زیاد است. بنابر‌این پدر و مادر‌ها باید با مشاهده‌ی این علائم، برای غربالگری دیابت فرزندشان اقدام کنند و باید حسابی حواس‌شان به خورد و خوراک و وزن بچه‌ها باشد.
دکتر صباغی درباره‌ی علائم این بیماری توضیح می‌دهد:« معمولا مادر و پدر‌ها نمی‌توانند بروز این بیماری را در فرزند‌شان متوجه شوند به همین دلیل بیشتر مواقع این کودکان با کُمای دیابتی به بیمارستان آورده می‌شوند. البته معمولا آنها با تزریق انسولین حال‌شان خوب می‌شود اما پدر و مادران باید به تغییرات فرزندشان و وضعیت آنها به خوبی توجه کنند به ویژه در سنین مدرسه رفتن و قبل از آن.»
بچه‌هایی که به نوع ۱ دیابت مبتلا هستند، باید به‌طور مرتب قند خون‌شان چک شود و انسولین تزریق کنند. همچنین در مشاوره‌های روانی باید کودک را از نظر روحی برای کنار آمدن با این بیماری آماده کنند.
دکتر صباغی با اشاره به افت قند خون در کودکان مبتلا به دیابت می‌گوید:« نوزادان مبتلا به دیابت در بیشتر موارد افت قند پیدا می‌کنند و کودکان هم در صورت کاهش قند خون ، احساس بی‌حالی و تپش قلب دارند و عرق می‌کنند و لرزش دست دارند. بنابر‌این اگر کودک دچار این حالت‌ها شد، بلافاصله باید به او یک عدد خرما بدهند تا زمانی‌که قند خونش چک شود.»
یکی از مهم‌ترین اقداماتی که پدر و مادر می‌توانند پس از تشخیص دیابت در فرزندشان انجام دهند، توجه به وضعیت او است. برای مثال روزی که فرزندشان در مدرسه ورزش دارد، باید حواس‌شان باشد که ممکن است قند خون او پایین بیاید بنابر‌این باید به او چند عدد خرما بدهند تا برای این مواقع همراهش باشد. آنها همچنین می‌توانند از محصولات مخصوص افراد مبتلا به دیابت مانند برنج‌ها، شکلات، شیرینی و محصولات جدیدی که برای آنها ساخته شده استفاده کنند.

توصیه‌هایی دیگر
این پزشک عمومی به والدینی که کودک مبتلا به دیابت دارند توصیه می‌کند:« پدر و مادر‌ها باید بدانند که کودک مبتلا به دیابت تا آخر عمر این بیماری را همراه خود دارد و نباید از او انتظار داشته باشند،‌یک بشقاب پر از میوه را بخورد! حتی خربزه از جمله میوه‌هایی است که به علت قند بالای آن بهتر است کودکان دیابتی به ندرت سراغ خوردن آن بروند. همچنین آنها باید بدانند انتهای چشم، کلیه و قلب افرادی که سابقه‌ی بیماری دیابت در آنها بیشتر از ۱۰ سال است باید معاینه شود چون این نواحی بعد از ۱۰ سال شروع به بروز علائم می‌کند.»
دکتر صباغی با اشاره به عوارض دیابت می‌گوید:« در صورتی که میزان قند خون در افراد مبتلا به دیابت زیاد شود، علاوه بر عوارض چشمی و کلیوی، قند در مویرگ‌ها رسوب کرده و خون‌رسانی به کلیه کم می‌شود و در نهایت کار به دیالیز می‌کشد. در حال حاضر دانشمندان در حال تحقیق بر روی سلول‌هایی بنیادی هستند که بتوانند سلول‌های پانکراس را برای ترشح انسولین بازسازی کنند.»
خوب است بدانید که زمینه‌ی ژنتیکی در دیابت نوع ۲ در بروز این بیماری نقش زیادی دارد و تغییر سبک زندگی در بهبود این بیماری بسیار موثر است. در صورتی که برای دیابت نوع ۱ تغییر سبک زندگی موثر نیست چون بدن نمی‌تواند انسولین ترشح کند.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
دیابت نوع یک بیشتر بین نوجوانان و کودکان شایع است؛ البته امروزه این مرزبندی سنی برای دیابت تغییر کرده و به علت شیوه نادرست تغذیه و زندگی ماشینی بسیاری از کودکان و نوجوانان به دیابت نوع دو هم مبتلا می شوند.
اگر شما هم فرزندی دارید که مبتلا به دیابت است حتما با وسواس بیشتری مطالب مربوط به دیابت را در این صفحه پیگیری می کنید و بهتر از هرکسی می دانید که تغذیه چقدر در کنترل بیماری فرزندتان موثر است.
یکی از اصلی ترین سوالات والدین کودکان دیابتی، شیوه و نوع تغذیه کودک شان است تا با برنامه ریزی مناسب بتوانند کمترین میزان انسولین را به کودکان تزریق کنند.
پس باید بدانید که رژیم غذایی مناسب و منظم در کنار تزریق انسولین برای کنترل بیماری کودک دیابتی اهمیت زیادی دارد تا مانع افت قند خون او شود. همچنین کودک دیابتی در طول روز باید علاوه بر وعده های غذایی اصلی، حداقل سه نوبت نیز از مواد غذایی مناسب به عنوان وعده های فرعی (در مجموع حداقل شش وعده غذا در روز) استفاده کند.
در وعده های غذایی فرعی باید حتی مواد نشاسته ای نیز گنجانده شود. همیشه به یاد داشته باشید تغذیه پیش از خواب کودک مهم است زیرا از افت قند خون او در طول شب جلوگیری می کند…
متخصصان تغذیه می گویند رژیم غذایی مناسب شامل مواد نشاسته ای مانند نان، سیب زمینی، برنج، حبوبات، لبنیات، تخم مرغ و گوشت است. چربی غذا باید کم باشد و از غذاهای پرفیبر استفاده شود، همچنین مقدار غذای مناسب برای کودک براساس میزان مصرف انسولین باید به صورت تقسیم شده برای کودک تنظیم شود.
در این کار متخصص تغذیه به شما کمک می کند. پیش از فعالیت شدید مانند ورزش، کودک نیاز به مواد قندی دارد در این مواقع حتی می توان از قندهای ساده مانند شکلات و آب نبات در صورت نیاز استفاده کرد.
البته بهتر است فعالیت ورزشی مداوم بیش از یک ساعت طول نکشد. کودک هر ساعت باید تغذیه شود. رژیم غذایی کودک باید آزاد باشد ولی این به آن معنی نیست که هر چقدر دلش خواست، مواد قندی مصرف کند.
بهتر است مواد قندی ماده ای (به جز میوه ها که حاوی املاح و ویتامین هستند) از برنامه غذایی کودک حذف شوند و میوه های خیلی شیرین نیز به ندرت استفاده شود.

مشکلات شایع
در تنظیم قند خون کودک ممکن است افت قند خون یا افزایش قند خون روی دهد. درباره افت قند خون بدانید که یکی از موارد اورژانس است و باید بلافاصله کودک را به نزدیک ترین مرکز درمانی برسانید.
در هنگام افت قند خون، احساس ضعف، گرسنگی، بی هوشی و حتی اغما نیز ممکن است مشاهده شود. این حالت اغلب در مواقع زیر پیش می آید:
هنگامی که کودک یک وعده غذا را فراموش کند.
اگر هوا خیلی گرم یا خیلی سرد باشد.
اگر ورزش شدید بدون تغذیه مناسب انجام شود.
اگر انسولین بیش از نیاز مصرف شود.
درباره افت قند خون به علایمی همچون لرزش دست، پوست رنگ پریده، عرق سرد، ضربان تند قلب، گرسنگی، بی قراری و گریه، سیاهی رفتن چشم، خستگی و خواب آلودگی، سردرد و نداشتن تمرکز کودک حتما توجه کنید.
در این مرحله باید به سرعت یک غذای شیرین مانند آب میوه و آب قند به کودک بدهید. بهتر است از شیرینی های جامد استفاده نکنید تا در صورت تشنج، غذا به راه های هوایی کودک وارد نشود.
اگر پس از ۱۰ تا ۱۵ دقیقه کودک احساس بهبود نکرد، این کار را تکرار کنید و پس از بهترشدن حال کودک باید یک ماده غذایی که قند آن جذب طولانی تری دارد، به وی بدهید تا دوباره افت قند تکرار نشود. نمونه چنین غذاهایی ساندویچ پنیر یا شیر با چند عدد بیسکوییت است.
در موارد افت شدید قند خون، کاهش سطح هوشیاری و تشنج نیز ممکن است مشاهده شود. در این موارد نیز نکات زیر را به یاد داشته باشید:
به کودک بی هوش نباید از راه دهان غذا یا نوشیدنی بدهید چون وارد ریه شده و او را خفه می کند.
کودک را به یک پهلو خوابانده چانه اش را به سمت پایین بکشید.
به فوریت های پزشکی خبر دهید.
اگر آمپول گلوکاگون در دسترس دارید مقداری از آن را طبق دستور پزشک به صورت جلدی یا عضلانی به کودک تزریق کنید.

افزایش قند خون کودک
اگر انسولین در دسترس بدن کم باشد یا بیمار تزریق انسولین را فراموش کند، دچار افزایش قند خون می شود. مصرف زیادتر از حد معمول غذا و ورزش و فعالیت بدنی خیلی کم نیز موجب افزایش قند خون می شود.
همچنین استرس و اضطراب نیز در افزایش قند خون کودک موثر است. علامت های افزایش قند خون شامل تشنگی، خستگی و ضعف، خستگی و ضعف، افزایش دفعات ادرار و تاری دید است.
هنگام افزایش قند خون ابتدا از گلوکومتر برای اندازه گیری قند خون و سپس غذاها و نوشیدنی های بدون قند استفاده کنید. اگر هم انسولین کریستال دارید، مطابق نظر پزشک تان آن را تزریق کنید.

کتواسیدوز
هنگامی که بدن نتواند از قند خون به طور کافی استفاده کند، شروع به سوزاندن چربی می کند و مواد زایدی به نام کتون تولید می کند که به دنبال انباشت آنها در خون، کتواسیدوز پدید می آید.
این وضعیت در تزریق کم و مناسب انسولین روی می دهد. کتواسیدوز یکی از وضعیت های بسیار اورژانس در بیماران دیابتی نوع یک است و باید به به سرعت درمان شود وگرنه به بی هوشی یا اغمای دیابتی می انجامد.
علامت های کتواسیدوز دیابتی شامل کاهش آب بدن، چشمان گود رفته، لب های خشک، خواب آلودگی و تنفس دشوار، استفراغ، درد شکم و تنفس با بوی میوه گندیده است. در این حالت اگر کودک هوشیار است مایعات بدون قند به او بدهید و به سرعت کودک را به اورژانس برسانید.

۸ توصیه به والدین برای مراقبت از کودک دیابتی
پدر و مادر باید آگاهی خود را درباره بیماری دیابت افزایش دهند و تنها توصیه های پزشکان را اجرا کنند.
سخت گیری یا آزادی دادن بیش از حد، درباره کودک دیابتی درست نیست.
از تبعیض قایل شدن برای کودک دیابتی باید پرهیز کرد.
یکی از ویژگی های دیابت کودکان این است که نشانه های آن ممکن است به سرعت و ناگهانی بروز کنند و به سرعت ولی به طور موقت از بین بروند که گاهی والدین با مشاهده این وضع، تزریق انسولین را متوقف می کنند.
باید توجه داشت که این دوران بهبود که به آن «ماه عسل» می گویند، گذراست و به زودی نشانه های بیماری دوباره پدیدار خواهند شد.
این حالت اغلب یکی دو ماه پس از شروع دیابت روی می دهد و یکی دو ماه و گاهی یک سال طول می کشد. در این دوره وظیفه والدین اندازه گیری منظم قند خون و ادرار و کاهش تدریجی مقدار انسولین است.
هنگامی که کودک وارد مدرسه شد، باید با اولیای مدرسه و معلم او درباه بیماری اش صحبت کرد تا آنها بدانند کودک در ساعات خاصی نیاز به تغذیه و تزریق انسولین دارد و اگر دچار افت قند خون شد چگونه به او کمک کنند.
گاهی مسایل جالب توجهی اتفاق می افتد. به طور مثال کودک دیابتی که در درس ریاضی قوی بوده است، ناگهان در این درس افت شدید پیدا می کند ولی بعد معلوم می شود که زمان درس ریاضی پیش از ناهار یا پس از ساعت ورزش بوده است.
در این زمان ها قند کودک در حد پایین است و تمرکز و دقت و درک او هم کاهش می یابد.
مسایل روانی کودک اهمیت زیادی دارند. کودک دیابتی حس می کند با دوستانش تفاوت دارد به ویژه که از خوردن بستنی و نان خامه ای محروم است. باید فضایی ایجاد شود که کودک غم ها و ناراحتی هایش را با والدین در میان بگذارد.
وقتی کودک به مهمانی و مسافرت می رود، سرنگ و شیشه انسولین و برنامه غذایی اش را نباید فراموش کند.

توصیه های رنج قند خون در افراد دیابتی
رنج قند خون در افراد دیابت نوع ۱ بصورت زیر می باشد:

قبل از غذا، بهتره که قند خون در رنج :
- 90 تا 130 برای افراد بزرگسال
- ۹۰ تا ۱۳۰ برای کودکان ۱۳ تا ۱۹ سال
- 90 تا 180 برای کودکان 6 تا 12 سال
- ۱۰۰ تا ۱۸۰ برای کودکان زیر ۶ سال
بعد از غذا، بهتره که قند خون در رنج :
- ۹۰ تا ۱۵۰ برای بزرگسالان
- 90 تا 150 برای کودکان 13 تا 19 سال
- ۱۰۰ تا ۱۸۰ برای کودکان ۶ تا ۱۲ سال
- 110 تا 200 برای کودکان زیر 6 سال
رنج قند خون در افراد دیابت نوع ۲ بصورت زیر می باشد:
بطور معمول، قبل از غذا
برای بزرگسالان ۷۰ تا ۱۳۰
2 ساعت بعد از غذا
کمتر از ۱۸۰ برای بزرگسالان
رنج قند خون دوساعته، قند خون ناشتا و Hb1Ac در کودکان