روان پریشی پس از زایمان، چگونه بروز می‌کند؟
در برخی موارد، مشکل «اندوه پس از زایمان» تا اندازه «اختلال افسردگی پس از زایمان» پیش می رود.
در سده نوزدهم میلادی، دو پزشک فرانسوی «ژان اسکویرول» و «لوویس ویکتور مارسه» نماهای بالینی بیش از ۱۰۰ زن دچار روان پریشی پس از زایمان را به طور دقیق بیان کردند. بنابراین این رخداد سال های بسیاری است که مستند شده است. در بازنگری چهارمین ویرایش کتابچه تشخیصی و آماری اختلالات روانی، تشخیص «اختلال روان پریشانه گذرا با آغاز پس از زایمان» هنگامی مطرح می شود که روان پریشی طی چهار هفته پس از زایمان، در نبود نشانه های خلقی رخ می دهد. چنانچه روان پریشی بیش از یک ماه به درازا کشد، آنگاه تشخیص دیگری همانند اختلال اسکیزوفرنی فرم، باید پیش ذهن نشانده شود.
به گونه بیشتر معمول، روان پریشی پس از زایمان همراه و همزمان با نشانه های خلقی (افسردگی یک یا دوقطبی) رخ می دهد. در چنین ایستارهایی، برای بیمار تشخیص اختلال خلقی با مشخصه آغاز پس زایمانی گذاشته می شود. بروز روان پریشی پس از زایمان در حدود یک تا دو در هر هزار زایمان است که همراه با نمایان شدن نشانه های روان پریشانه در نخستین هفته پس از زاده شدن نوزاد در بیشتر موارد است. در بازنگری ۲۰ مطالعه انجام شده روی بیماران بستری شده دچار روان پریشی حول و حوش زایمان، تقریباً یک پنجم روان پریشی های پس از زایمان مرتبط با مسمومیت، اختلال خلقی (افسردگی های یک یا دوقطبی) یا اسکیزوفرنی (روان گسیختگی) نبوده است. مهم ترین عامل خطر برانگیز برای پیشرفت و پیدایش روان پریشی، همانا تاریخچه پیشین چنین رخدادی است. خطر عود و تکرار حول و حوش زایمان به ۷۰ درصد می رسد. دیگر عوامل خطربرانگیز، دربردارنده نخست زایی (شکم اول بودن زائو)، بارداری ناخواسته، به دنیا آمدن نوزاد به شیوه سزارین، داشتن یک فرزند دختر و یک تاریخچه پیشین شخصی یا خانوادگی اختلالات روانپزشکی است. رنج و دشواری جنین و ناهنجاری های نوزاد، همانند ناهنجاری های عصبی، سیانوز (تیرگی پوست و مخاط)، پولی سیتمی (پرشماری بیش از اندازه یاخته های خونی) نوزادی و ترومبوسایتوپنی (کاهش پلاکت های) نوزاد از دیگر عوامل خطربرانگیز روان پریشی پس از زایمان برشمرده می شوند.
دلیل رخ دادن روان پریشی پس از زایمان، هنوز به درستی شناخته نشده است. با وجود آنکه نقش دگرگونی های هورمونی پس از زایمان، مورد ارزیابی قرار گرفته است، هنوز مستندات و مدارک برای آنکه تاثیر دگرگونی های هورمون های همانندآفرینی (تولیدمثلی) زنان بر سامانه عصبی را برانگیزاننده و پدیدآورنده این اختلال بدانیم، کافی نبوده است. یک فرضیه در رابطه با روان پریشی پس از زایمان، نقش کاهش تیز و شتابان استروژن پس از زاده شدن نوزاد در پیدایش این اختلال است. نظریه دیگری در رابطه با نقش احتمالی سقوط ۳۰ برابر سطوح پروژسترون در آغاز اختلال روان پریشی پس از زایمان است. در سه ماهه پایانی بارداری، سطوح هورمون کورتیزول افزایش می یابد به گونه یی که کورتیزول آزاد و کلی پلاسما و ادرار ۲۴ساعته شبیه به آن اندازه هایی می شود که در نشانگان کوشینگ دیده می شود. پس از افزایش و به فراز رسیدن آن هنگام زایمان، سطوح هورمون کورتیزول به آهستگی، طی حدود یک ماه به سطح پایه بازمی گردد.
سطوح هورمون تیروئید نیز حین بارداری بالا بوده و در دوره پس از زایمان کاهش می یابد برای حدود ۱۰ درصد زنان در دوره پس از زایمان، تشخیص کم کاری تیروئید ( هایپوتیروئیدیسم) گذاشته می شود. اختلالات کارکرد تیروئید، به ویژه کم کاری تیروئید ممکن است نشانه های روانپزشکی پدید آورد. در رابطه با روان پریشی پس از زایمان، فرضیه یی درباره نبود توازن در محور غدد هیپوتالاموس و هیپوفیز ارائه شده است. نشانه های پیشقراول روان پریشی پس از زایمان، به طور کلی می تواند دربردارنده بی خوابی، خستگی، اندوهگینی، برانگیختگی (تحریک پذیری) و بی ثباتی هیجانی باشد. روان پریشی (سایکوز) به تنهایی می تواند به گونه یی شتابان و شگفت انگیز رشد و گسترش یابد. برای بیماران پس از زایمان دچار اختلالات خلقی (افسردگی)، نشانه های نمایان شونده روان پریشی می توانند دربردارنده توهمات شنوایی، گیجی، هذیان های نیست و ناچیزانگارانه (نهیلیستیک)، هذیان های خودبزرگ بینانه و هذیان های احساس شرم و گناه باشد.
نشانه های گذرای افزون ممکن است نمای دلیریوم (اختلال هوشیاری، شناخت و توجه) خفیف و گذرا را پدید آورند. در این حالت، ناتوانی برای نگه داشتن توجه، حواس پرتی، حافظه اخیر ضعیف، خلق بی ثبات و … دیده می شود. هذیان ها اغلب به گونه یی ویژه در رابطه با نوزاد تازه زاده شده پدید می آیند. برای نمونه، اینکه نوزاد در اختیار و از آن شیطان است. نیروهای نامعمول ویژه یی دارد. فرجامی شوم و ناخوشایند به ارمغان می آورد یا اینکه هرگز آینده و فردایی جز فقر و نکبت و بدبختی نخواهد داشت.
افکار و اندیشه های وسواسی در رابطه با ابراز پرخاشگری و خشونت نسبت به فرزند رخ می دهد که ممکن است به فرزندکشی بینجامد. هرچند فرزندکشی به طور کلی در بیشتر موارد رخ نمی دهد، اما به هر حال در روان پریشی (سایکوز) پس از زایمان، به نسبت دیگر اختلالات روانپزشکی پس از زایمان همچون اختلالات خلقی (افسردگی های یک یا دوقطبی) یا اندوه و ملال پس از زایمان بیشتر احتمال دارد که رخ دهد. بدبختانه روان پریشی (سایکوز) پس از زایمان، اغلب هم از سوی پزشکان، کادر مامایی و پرستاری و هم از سوی خانواده و بستگان تشخیص داده نمی شود که این واقعیت به گونه بالقوه می تواند فرجامی ناگوار و فاجعه آمیز داشته باشد.
به گونه بیشتر معمول، روان پریشی پس از زایمان همراه و همزمان با نشانه های خلقی (افسردگی یک یا دوقطبی) رخ می دهد. در چنین ایستارهایی، برای بیمار تشخیص اختلال خلقی با مشخصه آغاز پس زایمانی گذاشته می شود. بروز روان پریشی پس از زایمان در حدود یک تا دو در هر هزار زایمان است که همراه با نمایان شدن نشانه های روان پریشانه در نخستین هفته پس از زاده شدن نوزاد در بیشتر موارد است. در بازنگری ۲۰ مطالعه انجام شده روی بیماران بستری شده دچار روان پریشی حول و حوش زایمان، تقریباً یک پنجم روان پریشی های پس از زایمان مرتبط با مسمومیت، اختلال خلقی (افسردگی های یک یا دوقطبی) یا اسکیزوفرنی (روان گسیختگی) نبوده است. مهم ترین عامل خطر برانگیز برای پیشرفت و پیدایش روان پریشی، همانا تاریخچه پیشین چنین رخدادی است. خطر عود و تکرار حول و حوش زایمان به ۷۰ درصد می رسد. دیگر عوامل خطربرانگیز، دربردارنده نخست زایی (شکم اول بودن زائو)، بارداری ناخواسته، به دنیا آمدن نوزاد به شیوه سزارین، داشتن یک فرزند دختر و یک تاریخچه پیشین شخصی یا خانوادگی اختلالات روانپزشکی است. رنج و دشواری جنین و ناهنجاری های نوزاد، همانند ناهنجاری های عصبی، سیانوز (تیرگی پوست و مخاط)، پولی سیتمی (پرشماری بیش از اندازه یاخته های خونی) نوزادی و ترومبوسایتوپنی (کاهش پلاکت های) نوزاد از دیگر عوامل خطربرانگیز روان پریشی پس از زایمان برشمرده می شوند.
دلیل رخ دادن روان پریشی پس از زایمان، هنوز به درستی شناخته نشده است. با وجود آنکه نقش دگرگونی های هورمونی پس از زایمان، مورد ارزیابی قرار گرفته است، هنوز مستندات و مدارک برای آنکه تاثیر دگرگونی های هورمون های همانندآفرینی (تولیدمثلی) زنان بر سامانه عصبی را برانگیزاننده و پدیدآورنده این اختلال بدانیم، کافی نبوده است. یک فرضیه در رابطه با روان پریشی پس از زایمان، نقش کاهش تیز و شتابان استروژن پس از زاده شدن نوزاد در پیدایش این اختلال است. نظریه دیگری در رابطه با نقش احتمالی سقوط ۳۰ برابر سطوح پروژسترون در آغاز اختلال روان پریشی پس از زایمان است. در سه ماهه پایانی بارداری، سطوح هورمون کورتیزول افزایش می یابد به گونه یی که کورتیزول آزاد و کلی پلاسما و ادرار ۲۴ساعته شبیه به آن اندازه هایی می شود که در نشانگان کوشینگ دیده می شود. پس از افزایش و به فراز رسیدن آن هنگام زایمان، سطوح هورمون کورتیزول به آهستگی، طی حدود یک ماه به سطح پایه بازمی گردد.
سطوح هورمون تیروئید نیز حین بارداری بالا بوده و در دوره پس از زایمان کاهش می یابد برای حدود ۱۰ درصد زنان در دوره پس از زایمان، تشخیص کم کاری تیروئید ( هایپوتیروئیدیسم) گذاشته می شود. اختلالات کارکرد تیروئید، به ویژه کم کاری تیروئید ممکن است نشانه های روانپزشکی پدید آورد. در رابطه با روان پریشی پس از زایمان، فرضیه یی درباره نبود توازن در محور غدد هیپوتالاموس و هیپوفیز ارائه شده است. نشانه های پیشقراول روان پریشی پس از زایمان، به طور کلی می تواند دربردارنده بی خوابی، خستگی، اندوهگینی، برانگیختگی (تحریک پذیری) و بی ثباتی هیجانی باشد. روان پریشی (سایکوز) به تنهایی می تواند به گونه یی شتابان و شگفت انگیز رشد و گسترش یابد. برای بیماران پس از زایمان دچار اختلالات خلقی (افسردگی)، نشانه های نمایان شونده روان پریشی می توانند دربردارنده توهمات شنوایی، گیجی، هذیان های نیست و ناچیزانگارانه (نهیلیستیک)، هذیان های خودبزرگ بینانه و هذیان های احساس شرم و گناه باشد.
نشانه های گذرای افزون ممکن است نمای دلیریوم (اختلال هوشیاری، شناخت و توجه) خفیف و گذرا را پدید آورند. در این حالت، ناتوانی برای نگه داشتن توجه، حواس پرتی، حافظه اخیر ضعیف، خلق بی ثبات و … دیده می شود. هذیان ها اغلب به گونه یی ویژه در رابطه با نوزاد تازه زاده شده پدید می آیند. برای نمونه، اینکه نوزاد در اختیار و از آن شیطان است. نیروهای نامعمول ویژه یی دارد. فرجامی شوم و ناخوشایند به ارمغان می آورد یا اینکه هرگز آینده و فردایی جز فقر و نکبت و بدبختی نخواهد داشت.
افکار و اندیشه های وسواسی در رابطه با ابراز پرخاشگری و خشونت نسبت به فرزند رخ می دهد که ممکن است به فرزندکشی بینجامد. هرچند فرزندکشی به طور کلی در بیشتر موارد رخ نمی دهد، اما به هر حال در روان پریشی (سایکوز) پس از زایمان، به نسبت دیگر اختلالات روانپزشکی پس از زایمان همچون اختلالات خلقی (افسردگی های یک یا دوقطبی) یا اندوه و ملال پس از زایمان بیشتر احتمال دارد که رخ دهد. بدبختانه روان پریشی (سایکوز) پس از زایمان، اغلب هم از سوی پزشکان، کادر مامایی و پرستاری و هم از سوی خانواده و بستگان تشخیص داده نمی شود که این واقعیت به گونه بالقوه می تواند فرجامی ناگوار و فاجعه آمیز داشته باشد.
منبع:
سیب سبز
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼