حسادت فرزند بزرگتر به کوچکتر، راه‌حل

فرزند اولتان نیازمند دنیایی از توجه و علاقه است تا اطمینان پیدا کند که بچه دوم و جدید جایگزین او نخواهد شد. عدم توجه به تغییرات رفتاری کودکان پس از تولد فرزند دوم، می تواند به صدمه دیدن سلامت روان کودک منجر شود.

معمولا نخستین کودک دارای موقعیت ویژه ای است، که این موضوع باعث میشود تمام توجه والدین را به صورت انحصاری در اختیار داشته باشد ولی با ورود فرزند دوم به خانواده، فرزند اول موقعیتش را در خطر می‌بیند و احساس ناخوشایندی پیدا می‌کند. و ممکن است باعث ایجاد تغییرات منفی در رفتار کودک شود به همین دلیل وقتی کودک دیگری به دنیا می آید با آن به رقابت می پردازد تا عشق و علاقه انحصاری پدرو مادر را از دست ندهد.

زیرا فرزند اول تاکنون مرکز توجه والدین خود بوده و برای حفظ این جایگاه، بطور غیرارادی به خواهر یا برادر خود حسادت می کند.والدینی که دارای نوزاد جدیدی می شوند پس از مدتی می بینند که فرزند اول آنها به نوزاد حسادت می کند و گاهی سعی در آزار دادن او دارد . فرزند اولتان نیازمند دنیایی از توجه و علاقه است تا اطمینان پیدا کند که بچه دوم و جدید جایگزین او نخواهد شد. عدم توجه به تغییرات رفتاری کودکان پس از تولد فرزند دوم، می تواند به صدمه دیدن سلامت روان کودک منجر شود.

برای جلوگیری یا رفع این حسادت و سازگار کردن فرزندان با هم اقدامات زیر توصیه می شود:

آماده کردن کودک برای تولد نوزاد جدید
1- خبر بارداری خود را با زبانی ساده به آرامی و در جوی آکنده از محبت به کودک خود اطلاع دهید.

2-به او نگویید که با تولد نوزاد جدید ، زندگی شادی خواهیم داشت و نوزاد سبب شادی ، تفریح و سرگرمی همه ی ما خواهد بود زیرا چنین نخواهد بود¬! بلکه به او بگویید¬: « نوزاد بسیار کوچکی خواهیم داشت که نمی تواند راه برود ، گریه زیاد می کند ، باید به او شیر بدهیم و از او مراقبت کنیم تا بزرگ شود.

3- کودک نباید احساس کند آن چه در گذشته متعلق به او بوده مانند تختخواب ، صندلی ، اسباب بازی و ... از او گرفته به نوزاد جدید داده می شود ؛ اگر قرار است گهواره یا تخت کودک برای استفاده ی نوزاد اختصاص یابد ، پدر و مادر ابتدا باید برای کودک ، تخت جدیدی تهیه نمایند و سپس تخت را مورد استفاده ی نوزاد جدید قرار دهند .

۴- به کودک خود نگویید که برایش دوست و یا همبازی می آورید زیرا کودک با دیدن نوزادی که همیشه در خواب است و نمیتواند با او بازی کند ناراحت میشود .

5- اگر در آماده کردن اتاق و وسایل نوزاد همکاری کرد از او تشکر کنید.

۶- ارائه اطلاعاتی مانند اینکه به احتمال زیاد نوزاد با گریه کردن اندکی شرایط و آرامش خانه را تغییر می دهد خوب است اما نباید براپی نشان دادن وفاداری خود به فرزند اول از واژه های منفی استفاده کنید، مثلاً نگویید نوزاد تازه به دنیا آمده نمی فهمد، بچه بدی است یا...

7- شما میتوانید با فرزند خود برای نوزاد جدید هدیه بخرید و یا از طرف نوزاد جدید هم برای کودک بزرگتر هدیه بخرید

آوردن نوزاد به خانه و پیدایش حس حسادت در کودک بزرگ تر :

زمانی که نوزاد به خانه آورده می شود ، چون مورد توجه همه قرار می گیرد و دوستان و اقوام ، هر یک او را در آغوش می گیرند و حتی برایش هدیه می آورند ، بنابراین ، کودک احساس می کند که ای کاش من هم نوزاد بودم و عکس العمل او ممکن است به صورت رفتار کودک شیر خوار باشد ؛ او ممکن است در شلوار خود ادرار کند یا در حالی که در گذشته خوب حرف می زده ، در واقع می توان گفت شدت حسادت کودکان نسبت به نوزاد شیر خوار، معمولا در سنین کمتر از پنج سال به حداکثر خود می رسد، زیرا کودک در این سن هنوز به پدر و مادر وابسته است و به خارج از خانه وابستگی ندارد، ولی موقعی که کودک به سن شش سالگی یا بعد از رسید، خود را به تدریج از پدر و مادر دور میکندو علاقه و دوستانی در خاج از محیط خانه به دست می آورد.

از دیگر مشکلات شایع کودکان هنگام ورود نوزاد جدید عبارتند از

-لجباز شدن فرزند اول که هرچقدر سن او کمتر باشد این حالت بیشتر بوجود می آید

- قشقرق به پا کردن برای جلب توجه والدین و دیگران به خود

- تحریک پذیر شدن و حساسیت بیش از حد

- انجام رفتارهای خشن با فرزند دوم مانند محکم بغل کردن، ضربه زدن، نیشگون گرفتن، گاز گرفتن

- بیشتر شدن میزان اضطراب جدایی از مادر و وابستگی بیش از حد به مادر

- انجام دادن یکسری رفتاربچگانه مانند درخواست پستانک و شیشه شیر و یا مکیدن شست

رفتار پدر و مادر با کودک بزرگ تر باید چگونه باشد ؟

زمانی که نوزاد تازه متولد شده به خانه آورده می شود ، مادر نباید هیچ گونه تغییری در رفتار خود نسبت به کودک بزرگ تر به وجود آورد ؛ گر چه مادر به علت زایمان ، ضعیف ، خسته و حتی بی حوصله شده اما تا حد امکان باید سعی کند با کمک پدر ، زندگی روزمره و روابط و رفتار قبلی خود را با کودک حفظ نماید . زمانی که کودک ببیند تمام توجه و علاقه ی مادر به نوزاد جلب می شود و نوزاد مدام در آغوش مادر است و او بلا تکلیف و سر گردان است ، حس حسادت در او به وجود خواهد آمد . اگر برای پدر امکان دارد ، می تواند کودک را با خود به محل کارش ببرد تا درخلال روز با پدر مشغول باشد . سپردن کودک به کودکستان نیز برای او سرگرم کننده خواهد بود . اگر شغل پدر اجازه نمی دهد ، می تواند در ساعت های بیکاری خود ، کودک را برای خرید ، دیدن دوستان و گردش ، به بیرون از خانه ببرد .

- زمانیکه کسی برای ملاقات شما و نوزادتان می آید و همه دارند به نوزاد توجه میکنند . فرزند اول خود را در آغوش بگیرید از او بدلیل کارهایی که برایتان انجام داده تعریف و تشکر کنید.

- شرکت دادن کودک در فعالیتهای مربوط به فرزند دوم میتواند باعث شود این احساس طرد شدگی در او بوجود نیاید . بعنوان مثال از او بخواهید که برایتان پوشک تمیز بیاورد یا در انتخاب لباس نوزاد به شما کمک کند.

او را تشویق کنید:

- اگر کودک بیش ازنیم ساعت آرام مانده است نزد او بروید. اگر دراز کشیده و زمان خوابیدن نیست او را تنها نگذاشته و با او باشید و برای تشویق او از پیش برنامه ریزی کنید.

- به دیگر بستگان نیز یادآوری کنید که به کودک بزرگتر توجه کنند و با شوخی های بی جا حس حسادت او را تحریک نکنند.

- احساس کودک را نادیده نگیرید:چنانچه میگوید « خواهرم یا برادرم را دوست ندارم» به او نگویید نه این احساس بد است به او اجازه دهید حتی احساس منفی خودرا بیان کند . مجادله کردن با او بی فایده است حتی برخی مواقع با او همدردی کنید

- کودک بزرگ تر اغلب از مادر اجازه می خواهد تا نوزاد را بغل کند . مادر از ترس این که نوزاد ممکن است از بغلش بیفتد ، به طور معمول اجازه نمی دهد . اگر کودک روی فرش یا روی تختخواب بنشیند و نوزاد را در آغوش بگیرد ، امکان افتادن نوزاد وجود نخواهد داشت ؛ بنابراین ، مادر باید به دفعات اجازه دهد که او نوزاد را در آغوش بگیرد ؛ این کار موجب می شود حس حسادت و تنفر کودک نسبت به نوزاد کاهش یابد . می توان در پرستاری از نوزاد و در دوران شیر خواری ، از کودک بزرگ تر در صورت تمایل او بهره جست ؛ این عمل موجب می شود حس حسادت ، به دوستی تبدیل شود . اگر هدیه هایی از طرف دوستان برای نوزاد آورده می شود ، بهتر است پدر و مادر ترتیبی دهند که برای کودک بزرگ تر نیز هم زمان هدایایی آورده شود تا او احساس کمبود نکند .

- نظم وقانونی که پیش از این در خانه رعایت میشده هم اکنون نیز باید ادامه پیدا کند و کودک باید به قانون حاکم در خانه مثل قبل عمل کند . در این زمینه باج دادن به کودک میتواند اثر نامطلوب تربیتی داشته باشد .به هنگام مشاهده رفتاری غیر از آنچه مد نظر شماست سریع عکس العمل نشان دهید. با کودک خود بحث نکنید و غر نزنید بلکه عمل کنید پدر و مادر بایستی در تربیت فرزندان با هم هماهنگی داشته باشند.

در پایان :
از توجه و محبت افراطی به نوزاد در حضور دیگر فرزندان باید پرهیز کرد و نیز برای خوشایندی دیگر کودکان نباید از نوزاد بدگویی نمود. مسئله حسادت کودک را نسبت به نوزاد نباید درحضور وی برای اطرافیان یا میهمانان تعریف کرد زیرا شاید این توضیح دادن و محبت نمودن باعث وسوسه کودک برای حسادت بیشتر شود.

زهره فلاح پور/کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی