روش مراقبت از زخم سزارین

دکتر لادن سیفی، جراح و متخصص زنان و زایمان؛ بعد از حاملگی و تولد نوزاد،‌ مادر باید مراقبت‌هایی را در نظر داشته باشد. این مراقبت‌ها مربوط می‌شود به ترمیم زخم سزارین، حمام کردن بعد از سزارین، نخ بخیه سزارین و ... .

برش جداری سزارین عمدتا به صورت عرضی در پایین شکم و گاه به صورت طولی از زیر ناف به پایین داده می‌شود. سزارین غالبا در شرایط کاملا استریل انجام می‌شود و از لحاظ تقسیم‌بندی زخم جزء زخم‌های تمیز به حساب می‌آید.

در تقسیم‌بندی، زخم‌های آلوده و نیمه تمیز و تمیز داریم؛ مثلا کسی که در اثر ضربه چاقویی کثیف دچار پارگی شکم و روده می‌شود و با پارگی روده مواد دفعی محوطه را آلوده می‌کنند، زخمش آلوده نامگذاری می‌شود. به هر حال زخم سزارین عمدتا زخمی تمیز و ندرتا نیمه تمیز است.

ترمیم زخم سزارین
مراحل ترمیم زخم به طور کلی شامل ۱- التهاب ۲- ترمیم لایه سطحی یعنی اپیتلیزاسیون ۳- فیبروپلازی ۴- بلوغ فیبروبلاست و ترمیم کامل است.

هر عاملی که در این ۴ مرحله ترمیم زخم دخالت کند، ترمیم را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

بلافاصله پس از ایجاد زخم التهاب بوجود می‌آید و ظرف ۲۴-۴۸ ساعت اول اپیتلیزاسیون صورت می‌گیرد که به صورت سد دفاعی برای جلوگیری از ورود میکروب‌ها به لایه‌های عمقی است.

این مرحله‌ای است که معمولا زخم را پانسمان می‌کنیم. یعنی ساعات اولیه بعد از سزارین. سپس پانسمان را برمی‌داریم تا در مجاورت اکسیژن هوا فیبروپلازی بهتر صورت گیرد. در ضمن محیط زخم باید مرطوب نباشد.

پس نتیجه می‌گیریم که پانسمان پس از روز اول برداشته می‌شود. در شکم فرد چاق لایه‌ای چربی را با شکم‌بند بالا نگه داریم که در اثر تعریق زخم مرطوب نشود و هوا بخورد تا ترمیم زودتر صورت گیرد، البته اگر درن وجود داشته باشد تا به هر دلیل پزشک صلاح بداند اقدام دیگری انجام دهد ممکن است متفاوت رفتار شود.

حمام کردن بعد از سزارین
معمولا حمام کردن از روز دوم بعد از سزارین مجاز است. لازم نیست محل زخم را اختصاصاً صابون یا شامپو بزنیم. پس از استحمام باید محل زخم کاملا خشک شود.

نخ بخیه سزارین
بخیه‌های جلدی در سزارین اغلب با نخ قابل جذب دوخته می‌شود. اگر با نخ نایلونی دوخته شود نیاز به کشیدن دارد.

از روز 4 به بعد برای کشیدن مناسب است. در مواردی که فرد از لحاظ ترمیم زخم مشکلاتی داشته باشد، ممکن است تا 10 روز هم کشیدن را به تاخیر بیندازیم.

در افراد دیابتی و یا در خانم‌های چاق، افراد سوء‌تغذیه‌ای، سن بالا، بی‌حرکتی (فلج)، کسانی که نقص ایمنی یا سابقه رادیوتراپی دارند و یا شیمی‌درمانی شده‌اند، کسانی که بیماری خونی سیکل سل (گلبول قرمز داسی) دارند، افرادی که به بیماری روماتوئید آرتریت یا لوپوس مبتلا هستند و یا بیماری روده‌ای کرون دارند و کسانی که تحت کورتن درمانی‌اند و افراد سیگاری، ترمیم زخم کلا با تاخیر صورت می‌گیرد.

لذا اقدامی مثل قطع سیگار و رفع سوء‌تغذیه با استفاده از پروتئین و ویتامین کافی، جلوگیری از چاقی، تنظیم قندخون و بی‌حرکت نبودن، به ترمیم زخم کمک می‌کنند. در زخم تمیز مثل سزارین معمولا نیازی به استفاده از آنتی‌بیوتیک خوراکی یا موضعی نیست.

نکات مهم
درد محل زخم سزارین و بی‌حسی عمل تا 6 هفته بعد شایع و تا چند ماه طبیعی است.

عوارض زخم سزارین به صورت تجمع خون (هماتوم) یا عفونت و یا باز شدگی است که معمولا شایع نیست، ولی در صورت مواجهه با آن باید به پزشک اطلاع داد.

تشکیل کلوئید عارضه دیررس زخم سزارین می‌تواند باشد که در محل بخیه رشد اضافه و برجستگی صورتی رنگ ظاهر می‌شود.

کلوئید ممکن است دردناک باشد و یا با خارش همراه باشد.

کلوئید در محل پوست ترمیم شده در هر جایی از بدن مثل محل سوراخ کردن گوش، بعد از shave کردن بدن، حتی پس از ترمیم جوش در صورت ممکن است بوجود آید.

پس کلا باید سعی کنیم محل برش سزارین خشک،‌ خنک، باز و تمیز باشد. مصرف ویتامین‌ها (میوه و سبزی)، پروتئین (تخم‌مرغ و گوشت) و مایعات باید کافی باشد و تحرک و فعالیت در روز حداقل در حد هفت ساعت وجود داشته باشد.