درمان عفونت گوش کودکان، آخ گوشم!

بیماری عفونت حاد گوش میانی، هر پدر و مادری را دست کم یک بار مجبور به مراجعه به پزشک می‌کند. ۶۶-۹۹ درصد کودکان تا سن ۲/۵ سالگی دست کم یک بار دچار عفونت حاد گوش میانی می‌شوند. این بیماری از مهم‌ترین علل مراجعه کودکان به پزشک و تجویز آنتی‌بیوتیک و شایع‌ترین علت کم‌شنوایی کودکان است. شیوع عفونت حاد گوش میانی پس از سن دو سالگی کاهش بارزی می‌یابد.

عوامل موثر در بروز و شیوع بیماری
عوامل اجتماعی- اقتصادی: عفونت گوش میانی در شرایط فقر و بی‌خانمانی و سطوح پایین‌تر جامعه شایع‌تر است و یا با بهداشت و تغذیه نامناسب و دسترسی نامطلوب به خدمات پزشکی رابطه دارد.

شیر مادر: تغذیه با شیر مادر احتمال بروز عفونت گوش میانی را کاهش می‌دهد.

مواجه با دود سیگار: کودکانی که در معرض دود سیگار اطرافیان هستند، بیشتر دچار این بیماری می‌شوند.

تماس با سایر کودکان: عفونت گوش میانی در کودکانی که با سایر بچه‌ها تماس دارند (مثلا مهد کودک) بیشتر اتفاق می‌افتد.

فصل سرد سال

ناهنجاری‌های مادزرادی: نظیر شکاف کام

استفاده از گول زنک (پستانک)

وجود زمینه آلرژی: عفونت گوش میانی در کودکان مبتلا به آلرژی شایع‌تر است.

واکسیناسیون: تزریق واکسن پنوموکوک و آنفلوآنزا موجب ابتلای کمتر کودک به این بیماری می‌شود.

علائم بیماری
کودک مبتلا به عفونت حاد گوش میانی، معمولاً در یکی دو هفته اخیر یک سرماخوردگی داشته که علایم آن تا حدود زیادی رفع شده و حال دچار درد گوش شده است. در شیرخواران که قادر به بیان گوش درد نیستند این علامت به صورت بیقراری، اختلال در خوردن و خوابیدن، گرفتن و تکان دادن گوش ظاهر می‌شود. ممکن است کودک تب نیز داشته باشد؛ اما نبود تب، ردکننده این بیماری نیست.

در معاینه گوش کودک مبتلا به عفونت حاد گوش میانی، مایعی در گوش میانی و قرمزی پرده صماخ دیده می‌شود. مهم‌ترین علامت التهاب غیر چرکی گوش میانی که معمولاً به دنبال عفونت حاد گوش میانی ادامه می‌یابد، کاهش شنوایی، اختلال در الگوی تکلم و اختلال تعادل است؛ اما این بیماری در بسیاری از موارد بی‌علامت است و پزشک به‌طور اتفاقی در معاینه متوجه وجود مایع در گوش میانی می‌شود.

درمــان
آنتی‌بیوتیک‌ها: امروزه در مورد تجویز آنتی‌بیوتیک برای همه کودکان مبتلا به عفونت حاد گوش میانی اتفاق نظر وجود ندارد. کودکان زیر شش ماه، کودکان 6-24 ماه با تب بالای 39 درجه، درد شدید گوش، یا بدحال باید با آنتی‌بیوتیک مناسب درمان شوند. در مورد درمان عفونت حاد گوش میانی در سایر کودکان، پزشک با توجه به سیر بیماری و سایر عوامل تصمیم می‌گیرد. مدت درمان یک روز است که حتماً باید دوره درمان کامل شود.

در کودکان بزرگ‌تر یا دارای علایم خفیف‌تر، ممکن است دوره درمان کوتاه‌تر باشد. آنتی‌بیوتیک‌های مناسب برای عفونت حاد گوش میانی در کشور ما شامل آموکسی‌سیلین، کوآموکسی‌ کلاو، آزیترومایسین، سفتریاکسون و ... است که پزشک با در نظر گرفتن تمام جوانب، یکی از آنها را برای کودک تجویز خواهد کرد.

میرنگوتوس (برش دادن پرده گوش): در مواقعی که درد شدید و سرکش گوش، تب بالای مقاوم به درمان یا احتمال بروز عوارض بیماری وجود دارد، پزشک ممکن است این اقدام درمانی را توصیه نماید. برش ایجاد شده روی پرده گوش پس از مدتی خود به خود ترمیم خواهد شد.

لوله تمپانوستومی (گذاشتن یک لوله کوچک از گوش میانی به گوش خارجی از طریق ایجاد برش روی پرده گوش): در مواردی که بیش از سه ماه در گوش میانی کودک مایع وجود داشته باشد، ممکن است پزشک برای رفع مشکل و پیشگیری از عوارض بعدی (از جمله کاهش شنوایی) این کار را انجام دهد. لوله تمپانوستومی معمولاً حدود 12-16 ماه باقی می‌ماند.

عوارض
سوراخ شدن پرده گوش: این عارضه علیرغم نگرانی زیاد والدین، در اغلب موارد خود به خود بهبود می‌یابد.
عفونت ماستوئید (استخوان مجاور گوش میانی)
عفونت چرکی مزمن گوش میانی
کم‌شنوایی
کلستاتوم (ایجاد بافت التهابی در فضای گوش میانی و فضاهای مجاور آن که بتدریج به اجزای گوش صدمه می‌زند)
عفونت پوستی گوش خارجی
عوارض داخل جمجمه‌ای (عفونت‌ها و...)

نکته مهم
التهاب غیر چرکی مزمن گوش میانی (اوتیت مدیای ترشحی) در اغلب موارد نیاز به تجویز آنتی‌بیوتیک ندارد. داروهای موثر در درمان سرماخوردگی یا آلرژی تاثیر چندانی در بهبودی نخواهند داشت. مانور زور زدن، در حالی که کودک با دهان بسته، بینی‌اش را با دست گرفته است (مانور والسالوا) می‌تواند به تخلیه مایع گوش میانی کمک کند.

پیگیری
اگر گوش درد علیرغم اقدامات درمانی تداوم ‌یابد، باید ظرف چند روز بعد از شروع درمان برای معاینه مجدد به پزشک مراجعه شود. این فاصله زمانی (مراجعه مجدد برای معاینه) در کودکان دارای سابقه عفونت‌های مکرر گوش میانی، دو هفته بعد است. کودکان سالم بزرگ‌تر که برای اولین بار دچار این بیماری شده‌اند ممکن است نیاز به معاینه مجدد نداشته باشند.

نکـتــه
در مواردی که علیرغم درمان‌های دارویی و نیز گذاشتن لوله تمپانوستومی، عفونت گوش میانی مکرراً عود می‌کند، برداشتن لوزه سوم مفید خواهد بود. مراجعه بموقع به پزشک و پیگیری جدی و دقیق اقدامات درمانی توصیه‌شده، از ایجاد عوارض پایدار این بیماری در فرزند دلبندتان جلوگیری خواهد کرد.