کاهش آب بدن نوزاد، حتی در فصل سرما

بیشتر ما با شنیدن «کمبود آب بدن» یاد تابستان و عرق‌کردن‌در آن می‌افتیم و مشکل کم‌آبی بدن در زمستان شاید کمی عجیب به نظر برسد. اما اگر نگاه‌تان به نوزاد‌های پتو پیچ شده یا بچه‌هایی که تنها دو چشم‌شان از پشت لایه ضخیم شال گردن پیدا است، افتاده باشد، شاید متوجه شوید که گاهی گرم شدن زیاد در فصل زمستان هم می‌تواند باعث کم‌آبی بدن شود! بنابر‌این ما در گفتگو با دکتر علی‌اصغر متقی، متخصص کودکان و نوزادان از او درباره کمبود آب بدن بچه‌ها در هوای سرد و عوامل آن پرسیدیم.

بچه‌ها ‌را سرخ نکنید!
اگر کودک مشکل خاصی مانند اسهال یا استفراغ پیدا نکرده و دمای اتاقش در حدود 25 درجه باشد، بدن او در حالت تعادل قرار دارد، بنابر‌این سرد یا گرمش نمی‌شود و عرق نمی‌کند.
هر وقت مشکلی مانند تغییر دمای هوا پیش بیاید مانند گرم شدن هوا و کودک زیاد عرق کند، بدنش دچار کم‌آبی می‌شود و ممکن است عوارضی برای او در پی داشته باشد. اغلب در هوای سرد و در فصل‌های پاییز و زمستان سرماخوردگی بچه‌ها زیاد است. بیشتر مردم به سرماخوردگی نگاه بدی دارند و تصور می‌کنند برای دور ماندن از آن باید خودشان را خیلی گرم نگه دارند و بپوشانند. در حالی که سرماخوردگی به ویروس‌هایی بستگی دارد که به صورت مستقیم از آدم‌ها به یکدیگر منتقل می‌شود. چون هوای سرد دارای ویروس نیست اما نفس گرم آدم‌ها پر از ویروس است.
طبیعی است که اغلب بچه‌ها در هوای سرد و در فصل پاییز و زمستان دچار سرماخوردگی شوند اما بسیاری از پدر و مادر‌ها به دلیل ترس از سرمای هوا و سرماخوردگی بچه‌ها، آنها را در مرکز حرارت می‌خوابانند به‌طوری که جای بچه‌‌ها بسیار گرم است و آنها در این شرایط زیاد عرق می‌کنند و بدن‌شان دچار کم‌آبی می‌شود.

نشانه‌ها را دریابید!
قبل از اینکه علائم کم‌آبی بدن بچه‌ها به ظاهر و پوست‌شان برسد، مادر‌ها می‌توانند متوجه عرق کردن زیاد آنها شوند. چون عرق بچه‌ها نشانه این است که بدن‌شان برای خنک شدن عرق می‌کند تا خنک شود. پدر و مادر‌ها محیط را گرم می‌کنند تا فرزند‌شان را از سرماخوردگی دور نگه دارند اما سیستم بدن با درک گرمای بیش از حد بدن و با استفاده از مکانیسم عرق کردن تلاش می‌کند بدن را خنک کند.

اولین علامت بچه عرق کردن است که بر اثر آن تبخیر آب بدن اتفاق می‌افتد. علامت دوم کم شدن ادرار بچه است به این صورت او دیگر ادرار نمی‌کند یا ادرارش کم، زرد پررنگ و غلیظ است. این نشانه‌ها حاکی از آن است که آب بدن در جای دیگری در حال دفع است و به جای تخلیه از طریق ادرار، آب بدن از طریق پوست تبخیر می‌شود.‏

بچه‌ها را زیاد نپوشانید
کم‌آبی بدن در نوزادانی که تازه به دنیا آمده‌اند هم زیاد دیده می‌شود چون پدر و مادر آنها را طوری در پتو می‌پیچند که گرمای زیاد باعث می‌شود خیلی عرق کنند و در اثر آن دچار کمبود شدید آب بدن می‌شوند. در اثر این عرق کردن زیاد، املاح و اوره‌ها در ادرار نوزاد دیده می‌شود و میزان آنها به اندازه‌ای غلیظ است که گاهی والدین تصور می‌کنند فرزند‌شان خون ادرار کرده است.

به علائم اولیه دقت کنید
در ابتدا تنها از عرق زیاد بچه و ادرار کم او می‌توان به کمبود آب بدن او پی برد. اما اگر این جریان ادامه پیدا کند و پدر و مادر متوجه علائم اولیه نشوند، نشانه‌های بیشتری در بدن کودک ظاهر می‌شوند. بچه‌هایی که کوچکتر از دو سال یا یک‌ساله هستند، بر اثر کمبود آب بدن ملاج‌شان فرورفته شده و در آن قسمت گودی احساس می‌شود. اگر کم‌آبی از این حد نیز بیشتر شود، زیر چشم‌ها هم گودی و فرورفتگی مشاهده می‌شود، لب‌ها خشک شده و ترک می‌خورد.
هرچه کمبود آب بدن بیشتر باشد، هرکدام از اندام‌های بدن یکی پس از دیگری آن را نشان می‌دهد. احساس ضعف، گرمازدگی، گُر گرفتگی، حالت تهوع و استفراغ از نشانه‌های کمبود شدید آب بدن هستند و در بزرگسالان و بچه‌های بزرگتر این حالت‌ها در ادرار‌شان هم دیده می‌شود.
اگر کم‌آبی بدن کودک ادامه پیدا کند روی تمرکز، فعالیت‌های ذهنی و سایر فعالیت‌های او تأثیر می‌گذارد.

مادران توجه کنند
مادران نباید اجازه دهند گرمای بدن کودک به قدری زیاد شود که به عرق کردن زیاد و خشکی لب و پوست برسد. به محض اینکه مادر متوجه علائم ابتدایی کم‌آبی در بدن فرزندش شد، باید جای بچه را خنک کند و بسته به سن بچه به او شیر، آب و مایعات بدهد. بهترین ملاک برای سنجیدن آب بدن، میزان ادرار است. چون اگر ادرار بچه زیاد و روان باشد یعنی حالت کم‌آبی بدن برطرف شده است. مادران باید بدانند که هیچ وقت بدن ما آب را ذخیره نمی‌کند و تنها سعی می کند آب کمی از دست بدهد. اگر بدن با کم‌آبی مواجه شد، کلیه آب را غلیظ کرده و آن را جذب مجدد می‌کند تا به هدر نرود. کم آبی بدن نیازی به دارو ندارد و ۹۰ درصد کم‌آبی‌های بدن با هوشیاری مادر و پدر نسبت به علائم، دادن مایعات به بچه و تذکرات پزشک به مادر رفع می‌شود. البته اگر در اثر کمبود شدید آب بدن، کودک دچار استفراغ، اسهال و ضعف ماهیچه‌ها شود امکان دارد به دارو نیاز پیدا کند.