مرگ جنین در شکم، دردناک‌ترین حادثه

مرگ جنین از دردناک‌ترین حوادثی است که ممکن است طی بارداری اتفاق بیفتد و هر چه سن جنین در زمان مرگ بیشتر باشد عمق فاجعه و اندوه ناشی از آن نیز بیشتر خواهد بود. چنین حادثه‌ای نه‌تنها آسیب‌های جسمی شدیدی را به مادر وارد می‌کند، بلکه برای او آسیب روحی هم دارد.

با وجود آن که باور بسیاری از مردم این است که مرگ جنین، بویژه در ماه آخر بارداری، به دلیل پیچیدن بند ناف دور گردن جنین رخ می‌دهد، دکتر آمنه لاهوتی اشکوری، متخصص زنان و نازایی می‌گوید:

باید بدانیم که در ۲۵ درصد بارداری‌ها بند ناف دور گردن جنین وجود دارد در حالی که این بارداری‌ها با خطر نیز مواجه نمی‌شود. صرف پیچیده شدن بند ناف دور گردن جنین خطرناک نیست. خطر زمانی ایجاد می‌شود که بند نافی که دور گردن جنین وجود دارد در حین عبور از مجرای زایمان بند ناف به دور گردنش محکم و خونرسانی به وی مختل شود. البته در بیشتر این موارد با مداخله به موقع پزشک، جنین از کانال زایمانی خارج و خطر برطرف می‌شود.

جالب است بدانید که از نظر پزشکی، مرگ جنین به مرگ جنین‌های بالاتر از ۱۹ هفته یا بیشتر از ۳۵۰ گرم گفته می‌شود و میزان مرگ و میر جنین، حدود شش در هر هزار تولد زنده تخمین‌زده می‌شود.

چرا جنین مرده به دنیا می‌آید؟
اما چه عوامل خطری باعث افزایش احتمال مرده‌زایی می‌شود؟ دکتر لاهوتی پاسخ می‌دهد: عوامل خطری که به مرده‌زایی منجر می‌شود طیف وسیعی دارد و شامل بالا بودن سن و چاقی مادر، مصرف دخانیات، سابقه مرده‌زایی در حاملگی‌های قبلی، محدودیت رشد جنین، بیماری‌های مادر و درشت بودن بیش از اندازه جنین است. البته در حاملگی‌های چندقلویی نیز میزان مرگ جنین تا چند برابر افزایش می‌یابد.
این متخصص زنان، علل مرگ جنین را به سه دسته جنینی، جفتی و مادری تقسیم‌بندی می‌کند و می‌افزاید: از علل جنینی می‌توان به ناهنجاری‌های مادرزادی ازجمله نقایص سیستم عصبی، تجمع مایع در بیش از یک نقطه از بدن جنین مثلا داخل سر، شکم یا قفسه سینه، هیدروسفالی یا بزرگ شدن غیرعادی سر و انواع پیچیده بیماری‌های مادرزادی قلبی اشاره کرد. البته مرده‌زایی ناشی از عفونت جنینی نیز شایع است. از عفونت‌هایی که به مرگ جنین منجر می‌شود شامل سیفلیس، سرخجه و آبله مرغان می‌شود.

دفع مدفوع از جنین؛ خطرناک یا بی‌خطر؟
بسیاری از افراد، دفع مدفوع از سوی جنین در اواخر بارداری را عامل مرگ جنینی می‌دانند در حالی که دکتر لاهوتی می‌گوید: دفع مدفوع اگرچه می‌تواند در شرایطی که اکسیژن به جنین خوب نمی‌رسد اتفاق بیفتد، اما گاهی فقط یک پدیده طبیعی و نشان‌دهنده بلوغ دستگاه گوارش جنین است. با وجود این دیدن مدفوع در مایع دور جنین معمولا باعث تصمیم‌گیری برای سزارین می‌شود چراکه معمولا نمی‌توان قبل از زایمان مشخص کرد که علت دفع مدفوع طبیعی است یا به علت نرسیدن اکسیژن به جنین است.

وی می‌افزاید: خطری که جنین را در این موارد تهدید می‌کند دو چیز است؛
یکی این که عاملی که باعث دفع مدفوع شده ممکن است یک عامل خطرساز برای جنین باشد مثلا اگر به هر علتی اکسیژن به مدت طولانی به مغز جنین نرسد ممکن است آسیب مغزی ایجاد کند.

دیگر این که خورده شدن مایع حاوی مدفوع از سوی جنین می‌تواند برای شش‌هایش خطرناک باشد و سبب ایجاد یک نوع بیماری ریوی بعد از تولد‌نوزاد شود.

جدا شدگی زودرس جفت
جدا شدگی پیش از موعد جفت یعنی این که جفتی که در محل طبیعی خود کاشته شده است به جای این که بعد از به دنیا آمدن جنین از رحم جدا و خارج شود، زودتر و حتی قبل از تولد نوزاد کنده شود. بنا بر گفته متخصصان 14 درصد موارد مرده‌زایی به جدا شدن پیش از موعد جفت بازمی‌گردد. از دیگر علل جفتی که می‌تواند به مرگ جنینی منجر شود نیز می‌توان به پاره‌شدن زودتر از موقع کیسه آب و مشکلات بند ناف اشاره کرد.

انفارکتوس جفتی
به گفته دکتر لاهوتی گاهی سلول‌های بخشی از قسمت‌های جفت به علت انسداد رگ‌هایی که به آن خون می‌رسانند از بین می‌رود و اصطلاحا می‌گویند که انفارکتوس جفتی رخ داده است. اگر این اتفاق در قسمت‌های وسیعی از جفت بیفتد باعث کاهش خونرسانی به جنین و حتی مرگ او می‌شود. گاهی در محل اتصال جفت به رحم، خونریزی رخ می‌دهد که آن را خونریزی جنینی ـ مادری می‌گویند که اگر اتفاق بیفتد نیز احتمال مرگ جنین وجود دارد. البته در حوادثی مانند تصادفات هم احتمال جداشدگی، بروز خونریزی مادری ـ جنینی و مرگ جنین نیز وجود دارد.

مرگ غیرقابل توجیه
گاهی افزایش فشار خون و کنترل نشدن بیماری قند مادر می‌تواند به مرگ جنینی منجر شود؛ چراکه به واسطه بیماری‌های متابولیکی مادر، جفت دچار نارسایی و کاهش خون‌رسانی می‌شود و احتمال مرده‌زایی افزایش می‌یابد.

اما به گفته دکتر لاهوتی در بعضی موارد، مرگ جنینی غیرقابل توجیه است. به این معنی که با وجود همه بررسی‌ها هیچ دلیلی برای مرگ جنین پیدا نمی‌شود که این حالت بخصوص به دنبال کنترل نشدن دیابت مادر دیده می‌شود.

این متخصص تاکید می‌کند: در مادرانی که سابقه مرده‌زایی دارند باید مراقبت‌های بارداری با فواصل کمتر و با دقت بیشتری انجام شود تا این اتفاق ناگوار تکرار نشود. همچنین بعد از این که یک مورد مرگ جنینی اتفاق می‌افتد بهترین کار این است جنین کالبدشکافی شده و علت مرگ جنین مشخص شود تا برای حاملگی‌های بعدی مشاوره بهتری ارائه و راهکارهایی برای جلوگیری از عود برنامه‌ریزی ‌شود.