راههای تسریع زایمان طبیعی، داروی پتیدین موثره؟

وظیفه پزشک، پایش دقیق مراحل زایمان و تلاش جهت تسریع سیر زایمان است. چند ساعت آخر حاملگی با انقباض‌های شدید رحم همراه است که موجب اتساع گردن رحم و بیرون راندن جنین از کانال زایمانی می‌شود. انقباض‌های میومتر در طی زایمان بسیار دردناک است و سبب ایجاد خاطره ذهنی ناخوشایندی از زایمان در ذهن مادر می‌شود. در صورت تسریع سیر زایمان علاوه بر کمتر شدن خاطره ذهنی ناخوشایند، خطر آتونی رحم، خون‌ریزی و عفونت‌های بعد از زایمان کاهش می‌یابد.

درد و هیجان از طریق افزایش ترشح کاتکول آمین‌ها و کورتیزول بر سیر زایمان موثر است. نورآدرنالین انقباض‌های رحمی را افزایش داده و آدرنالین و کورتیزول، انقباض‌های رحمی را کاهش می‌دهند. در بسیاری از موارد درد شدید زایمان و اضطراب ناشی از آن می‌تواند سبب افزایش آدرنالین و کورتیزول شود و به دنبال آن فعالیت رحمی کاهش یابد و سیر زایمان طولانی شود. به نظر می‌رسد داروی پتیدین در بعضی از بیماران با کاهش غلظت مادری کاتکول آمین‌های موجود در گردش خون می‌تواند باعث سرعت بخشیدن زایمان شود. محققین معتقدند اگر پتیدین در مرحله نهفته زایمان تجویز شود، قادر است مراحل زایمان را طولانی نماید و اغلب با افزایش انقباض‌های رحم از زایمان حقیقی جلوگیری نمی‌کند.

با توجه به اثرات پتیدین بر روی عضله‌های صاف گردن رحم که باعث تغییر در سختی آن می‌شود و با توجه به این‌که تحقیقات نشان داده‌اند پتیدین علاوه بر تسکین درد زایمان، سبب افزایش انقباض‌های رحمی و احتمالا موجب تسریع زایمان می‌شود، این مبحث به تعیین اثر پتیدین بر مدت مراحل زایمان انجام می‌پردازد.

ریفل و همکاران معتقدند پتیدین فعالیت رحمی را کاهش نمی‌دهد، بلکه ممکن است آن را افزایش دهد.

در مطالعه دوو و همکاران بیان شده است که پتیدین فعالیت رحمی را افزایش می‌دهد که این افزایش ممکن است به دلیل کاهش اپی‌نفرین و سایر کاتکول‌آمین‌ها باشد. مطالعه جانتر و همکاران در مورد اثر پتیدن بر عضله‌های صاف سرویکس در مرحله فعال زایمان نشان داد که پتیدین سختی عضله‌های سرویکس را کاهش و فشار داخل رحمی را افزایش می‌دهد. ولی هیچ کدام از مطالعه‌های فوق در مورد اثر پتیدین بر طول مدت زایمان اظهارنظر قاطعی نکرده‌اند که شاید به علت کوچک بودن گروه‌های مورد مطالعه بوده است.

در تحقیق جانتر با استفاده از مانیتورینگ داخلی نیز مشخص شد که پتیدین باعث افزایش فشار داخل رحم و شدت انقباض‌های رحمی می‌شود، در حالی که طول مدت و فاصله انقباض‌ها تغییر نمی‌کند.

تحقیقات نشان داده است داروی پتیدین با دوز ۷۵ میلی‌گرم عضلانی هیچ عارضه جانبی برای مادر نداشته و تفاوتی در فشار خون، ضربان قلب، تعداد تنفس مادر و ضربان قلب جنین قبل و بعد از تزریق دارو ایجاد نمی‌شود. به علاوه هم نوزادان متولد شده از مادرانی که ۷۵ میلی‌گرم پتیدین داخل عضلانی دریافت می‌نمایند و هم نوزادان متولد شده از مادرانی که به همان حجم سرم فیزیولوژی دریافت می‌نمایند، از نمره آپگار مناسبی برخوردار بوده و هیچ کدام از نوزادان به اقدام‌های احیا و تجویز نالوکسان نیازی پیدا نمی‌کنند.

در برخی بررسی‌ها نیز مشخص گردید که مصرف پتیدین با دوز کمتر از 100 میلی‌گرم در طی مراحل زایمان عوارض جنینی ایجاد نمی‌کند و اگر تولد نوزاد طی یک تا چهار ساعت پس از مصرف پتیدین انجام شود، احتمال دپرسیون نوزاد کم است.

در مجموع می‌توان به این نتیجه رسید که پتیدین یک داروی موثر در کوتاه کردن سیر زایمان جنین و جفت است. این دارو با دوز ۷۵ میلی‌گرم داخل عضلانی هیچ اثر سوئی بر مادر و نوزاد ندارد. این دارو اثر سریعی دارد و ارزان قیمت است، در کلیه مراکز درمانی در دسترس است و به راحتی قابل تجویز است. هر چند طبق مطالعات انجام گرفته داروی پتیدین جهت تسریع زایمان جنین و جفت داروی مناسبی است اما با توجه به عدم وجود عوارض جانبی در جنین و عدم تاثیر بر نمره آپگار دقایق ۱ و ۵ نوزاد، بهتر است مطالعه‌های وسیع‌تری در این نوزادان در مدت طولانی‌تری بعد از زایمان انجام شود.