حسادت کودکان به یکدیگر، چاره چیست؟ (۱)

حسادت، واكنش كودك نسبت به از دست دادن محبت است و او از محبت و توجهی كه پدر و مادرش به برادر یا خواهرش می‌كنند، ناراحت می‌شود. حال این كم محبتی ممكن است واقعی باشد و یا زاییده خیالات او. واكنش طبیعی كودك در برابر برخوردهای نادرست والدین به صورت حسادت بروز می‌كند و گاهی اوقات مشكلاتی را به وجود آورد كه تا بزرگسالی ادامه دارد.

حضور یك فرزند دیگر در خانواده سبب كم شدن توجه به فرزند بزرگ‌تر و یا كوچك‌تر می‌شود و مقایسه فرزندان با یكدیگر به این احساس دامن می‌زند. هرگونه شرایطی كه باعث شود كودك نسبت به توانایی‌های خود دچار كم‌بینی شود و دیگران را دارای توانایی‌های بالاتر از خود بداند، می‌تواند عامل بروز حسادت و در كنار آن رفتارهای پرخاشگرانه، لجباری و عدم فرمانبرداری از والدین باشد.

وقتی كه دو یا چند كودك با هم زیر یك سقف زندگی می‌كنند، معمولاً انگیزه‌های رقابتی در آنها تشدید می‌شود. خواهرها و برادرها، به خصوص اگر از نظر سنی به هم نزدیك بوده و جنسیت واحدی داشته باشند، برای رقابت و نزاع بهترین رقیب را پیدا می‌كنند. در شرایطی كه كودك تنها باید در زمین بازی و یا مدرسه كسی را برای رقابت پیدا كند، خواهرها و برادرهایش در منزل رقبای حاضر و آماده او هستند.

آنها بر سر اسباب‌بازی، غذا، تلویزیون و بسیاری چیزهای دیگر با هم رقابت می‌كنند. این رقابت‌ها به خودی خود بد نیستند، ولی پدر و مادر باید به آنها سمت و سوی درستی بدهند.

حسادت كودك به پدر یا مادر
بسیاری از بچه‌ها به یكی از والدین، به خصوص پدر خود حسادت می‌كنند. آنها در نتیجه تماس همیشگی كودك با مادر، میل مالكیتی نسبت به او پیدا كرده و اگر مادر در حضورشان به پدر محبت كند، حسادت می‌كنند! اگر میان همسران تضاد باشد، فرزندی كه از یك یا چند جهت به یكی شبیه است، هدف خشم و قصاص دیگری قرار می‌گیرد و طفلی كه اینچنین مورد بی‌مهری قرار گیرد، به خواهر و برداری كه برخلاف خودش از محبت و نوازش برخوردار است، حسد می‌ورزد.

روش‌های ابراز حسادت
كودكان به شیوه‌های مختلف حسادت خود را ابراز می‌كنند. كوچكترها این حسادت را بدون پنهان‌كاری بروز می‌دهند، ولی كودكان بزرگ‌تر در بروز حسادت‌شان پنهان‌كارانه‌تر عمل می‌كنند. گرفتن بهانه‌های بی‌مورد، شیطنت‌های شدید، شكستن و خراب كردن اسباب‌‌بازی، آزار فرزندان كوچك‌تر، بدرفتاری، به زبان آوردن كلمات ركیك، مشكلات خواب، بیماری‌‌‌های جسمی، مكیدن انگشت، شب‌ ادراری، خواستن غذاهای مخصوص و ... از علائم حسادت فرزند بزرگ‌تر است.

معمولاً بچه‌های اول حسودتر از سایر فرزندان هستند و فرزندان دوم چون هیچ‌گاه به تنهایی مورد توجه اعضای والدین خود نبوده‌اند، كمتر حسادت می‌كنند. مقدار و شدت حسادت در كودكان به سن، جنس، هوش، تعداد فرزندان و نوع رفتار پدر و مادر بستگی دارد. معمولا بچه‌های باهوش‌تر، حسودترند و از نظر سنی، كودكان ۲-۴ ساله بیشترین شدت حسادت را از خود بروز می‌دهند. حسادت در میان كودكان دختر نیز بیشتر از پسرهاست.

محرك‌های حسادت
منشأ محرك‌های حسادت را باید همیشه در روابط اجتماعی و به خصوص در وجود اشخاص جستجو كرد. محرك حسادت اطفال، پدر و مادر و یا كسانی كه از آنها مراقبت می‌كنند هستند. بچه‌ها به نسبت نیاز بیشتری كه به محبت و توجه اطرافیان دارند، با سایر كودكان رقابت می‌كنند.

این احساس، حس عمومی است و در مورد اولین فرزندان بیشتر صدق می‌كند؛ چرا كه آنها مدت‌ها تمام محبت و مواظبت پدر و مادر را به خود اختصاص داده‌اند و تولد فرزند دوم این موقعیت را از آنها می‌گیرد و همین مسئله موجب تحریك حسادت به فرزند بعدی می‌شود.

در چنین مواقعی كودكان واكنش‌های یكسانی از خود بروز نمی‌دهند. گاهی نسبت به فرزند دوم رفتار تهاجمی در پیش می‌گیرند و گاه دست به انجام كارهایی می‌زنند كه توجه پدر و مادر را جلب كند. در هر صورت كودك كم‌توجهی را به طور مستقیم و غیرمستقیم نشان می‌دهد. احساس فراموش شدن به شدت كودك را آزار می‌دهد و او با آزار كودك كوچك‌تر و انجام برخی كارهای نادرست می‌خواهد به پدر و مادرش این نكته را گوشزد كند.

او در پی یافتن راهی برای تخلیه عصبانیت خود برمی‌آید. بعضی پدر و مادرها كه به فرزندان خود توجه افراطی می‌كنند، هنگام تولد فرزند دومشان بیشتر شاهد حسادت فرزندان‌شان خواهند بود. برای از بین بردن چنین حسی، اطرافیان وظیفه دارند زمینه‌‌های بروز حسادت و رفتارهای حسادت‌آمیز را از بین ببرند و آرامش روانی بیشتری را در محیط خانواده ایجاد نمایند، هیچ‌گاه كودكان را با هم مقایسه نكنید و از تبعیض قائل شدن بین آنها بپرهیزید.

مراقب گفتارها و رفتارهای خود باشید از طریق گفتگو با كودك بزرگ‌تر او كم‌كم متوجه خواهد شد كه كودك كوچك‌تر نیاز به مراقبت بیشتری دارد. به كودك خود بی‌دلیل برچسب نزنید و او را متهم به حسادت نكنید. شاید باید احساس بزرگی و جرأت را در او تقویت كنید و به او بفهمانید كه نسبت به فرزند دوم رشد عقلی بیشتری دارد و می‌تواند كار خود را به خوبی انجام دهد.

او همواره احساس می‌كند كه عزیزترین موجود نزد پدر و مادرش است و هنگامی كه ببینید دیگری در این محبت با او شریك شده، ناراحت می‌شود و در مورد موقعیت جدیدش دچار شك و تردید می‌‌گردد. شما می‌توانید با تربیت صحیح، بذر دوستی و محبت را بین فرزندان‌تان بكارید. پیش از تولد كودك جدید دست به كار شوید و زمینه ورود او را فراهم سازید...

ادامه دارد ...