تغذیه در هفته آخر بارداری، راهنماییم کنید

بی شک تغذیه در بارداری امر مهمی ست. اگرچه مراقبت در تمام دوران بارداری بسیارمهم است، اما خوب است بدانیم که روزهای پایانی بارداری اهمیت بیشتری دارد. ۹ ماه از بارداری گذشته و شما به همه توصیههای پزشک تان عمل کردهاید، وزنتان زیادشده و نفستان میگیرد از طرفی هم خوشحالید که کمکم انتظار سر میآید و کوچولویتان را همین روزها میبینید...در این روزها باید به برخی نکتهها خیلی توجه کنید که در مورد آنها با دکتر ژیلا امیرخانی، متخصص زنان و زایمان و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد واحد پزشکی تهران گفتوگو کردهایم.

▪ خانم دکتر! تغذیه مادر باردار در روزهای پایانی بارداری چگونه باید باشد؟
تغذیه خانم باردار در تمام این دوران ۹ ماهه بسیارمهم است، اما در ۳ ماهه سوم بهخصوص روزهای پایانی اهمیت آن بیشتر است. در همه معاینههای دورهای مادر، وزن او اندازهگیری میشود و وزن مناسب مادر و جنین نشان میدهد تغذیه مادر مناسب است. تغذیه مادر باردار باید متنوع باشد و در صورت بیمیلی به برخی موادغذایی، غذاهای دیگر را جانشین کند. در روزهای آخر بارداری بهدلیل تغییرات هورمونی و سنگینی جنین و اندازه رحم و افزایش فشار موضعی روی رودهها، یبوست یکی از عمدهترین مشکلهاست و خانمهای باردار را در روزهای پایانی بارداری آزار میدهد. این مشکل خطر ابتلا به بواسیر یا همورویید را هم افزایش میدهد. البته مشکل بواسیر بعد از زایمان و در دوران شیردهی هم میتواند ادامه یابد یا تشدید شود. مصرف مایعات کافی و غذاهای آبکی مثل سوپ و استفاده از سبزی و میوههای تازه و متنوع به میزان زیاد در درمان یبوست بسیار موثر هستند. اگر روز دقیق زایمان کاملا مشخص است و علایم پیش از زایمان ظاهرشده، بهتر است مادر از خوردن غذاهای حجیم و سنگین بپرهیزد.

▪ مادر چگونه میتواند درد طبیعی را از درد کاذب بشناسد؟
علامت اصلی زایمان، درد است که باید مورد توجه قرارگیرد. اگر دردهای زایمانی واقعی باشند، وقتی خانم شکم خود را لمس میکند، متوجه میشود سفت است. در ماه آخر، دردهای پراکنده بهوجود میآید و این سفتی و شلشدن بهطور متناوب در شکم ایجاد میشود، اما بسیار مهم است که مادر باردار تفاوت درد کاذب و واقعی را بداند زیرا اگر درد زایمان زودتر از موعد اتفاق بیفتد، بسیار خطرناک است و عواقب بدی برای جنین به دنبال خواهد داشت. دردهای کاذب بهصورت دورهای اما نامنظم تکرار میشوند ولی با استراحت از بین میروند، اما دردهای واقعی معمولا منظم ایجاد میشوند و مدت خاصی دارند و با فاصله خاص و با شدت خاص تکرار میشوند و با طی زمان این علایم تغییر میکند و شدت و مدت آن شدت مییابد و فاصله بین آنها کم میشود. در این زمان مادر باید به مرکز درمانی مراجعه کند. درد واقعی، شبیه درد دوران قاعدگی و در پایین شکم است و بالای شکم نیست و باعث تغییرات کانال زایمان میشود. البته فقط پزشک میتواند تغییرات کانال زایمان را تشخیص دهد. اگر خانم بارداری با چنین دردهایی مواجه و فاصله دردها هم به مرور زمان کمتر شد، باید بدون اتلافوقت به بیمارستان مراجعه کند تا معاینه و وضعیت سلامت خودش و جنین بررسی شود. درد واقعی به مسکن جواب میدهد اما درد کاذب با مسکن و استراحت بهبود نمییابد. موارد اورژانسی دیگری هم وجود دارد که خانم باردار با مشاهده آنها باید بلافاصله به بیمارستان مراجعه کند. علایمی مانند آبریزش، خونریزی واژینال، کاهش حرکت جنین، درد شدید بالای شکم همراه با تهوع، ورم ناگهانی، سردرد، تب و لرز و علایم ادراری.

▪ حرکتهای جنین چگونه باید کنترل شود؟
حرکتهای جنین در خانمهایی که چند بار زایمان کردهاند، از حدود ۱۸ هفتگی و در خانمهایی که اولین بارداری را تجربه میکنند، در ۲۰ هفتگی حس میشود. بسیاری از مادران به کوچکترین کاهش تحرک جنین حساس هستند، اما باید بدانند که جنین هم در ساعتهایی از روز میخوابد و حرکتهای کمتری دارد. حرکت جنین در اواخر بارداری بهدلیل افزایش وزن و فضای اندک کمتر میشود بهخصوص در هفتههای ۴۰-۳۶، اما اگر مادر حس کرد که حرکتهای جنین واقعا طبیعی نیست و کاهش یافته، باید با پزشک خود مشورت کند و در حالتی که خسته و خوابآلود و گرسنه نیست، مایع گرم و ترجیحا شیرین بخورد و یک ساعت به پهلوی چپ یا راست دراز بکشد و حرکتها را کنترل کند. در مدت زمان یک ساعت جنین باید ۵-۳ بار حرکت داشته باشد و در غیر این صورت پزشک برای کنترل سلامت جنین نوار قلب جنین را کنترل میکند و در صورت لزوم آزمایشهای دیگری انجام میدهد.

▪ میگویند خانمهای باردار مخصوصا آنهایی که میخواهند زایمان طبیعی داشته باشند، باید در روزهای پایانی بارداری پیادهروی کنند. این نظر درست است؟
خانمهایی که میخواهند طبیعی زایمان کنند، در دوران بارداری باید فعالیتهای جسمی و پیادهرویهای منظمی داشته باشند و در روزهای پایانی، این پیادهرویها را کم نکنند و حتی آن را افزایش دهند زیرا نتایج تحقیقات نشان داده است انجام فعالیتهای جسمی باعث نرم و حتی بازشدن دهانه رحم میشود و باعث تسریع زایمان خواهد شد. اگر پیاده?روی را همراه با همسر انجام دهند این با هم بودن بهانه?ای می?شود برای اینکه در مورد نامگذاری فرزند آینده خود، شیوههای تربیتی او و تصمیمهایی که برای آینده فرزندشان دارند با یکدیگر صحبت کنند یا با هم وسایل نوزاد را خریداری کنند این مساله باعث کاهش اضطراب در طول دوره زایمان میشود. در مورد خانمهایی که قرار است سزارین انجام دهند، روز موعد که معمولا پایان ۳۸ هفتگی است توصیه پزشکان متفاوت خواهد بود. به هر حال سزارینهای از پیش تعیین نشده و اورژانسی، قطعا خطرناکتر از سزارینهایی است که با تعیین وقت و برنامهریزیهای از پیش تعیینشده انجام میشود.

▪ آیا خانم های باردار در روزهای پایانی بارداری باید آزمایشهای خاصی هم انجام دهند؟
بله، معمولا آزمایشهای انعقادی، کمخونی، عفونت کلیه و عفونت ادراری با توجه وضعیت مادر تجویز میشود تا پزشک مطمئن شود هیچ مشکلی وجود ندارد یا اگر هم مشکلی بود، هرچه سریعتر حل شود تا در روند زایمان اختلالی ایجاد نشود.

▪ اگر کیسه آب زودتر از موعد دچار پارگی شد چه باید کرد؟
پارگی کیسهآب یکی از علایم اصلی شروع زایمان است که باید به آن توجه داشت. گاهی با دردهای زایمان پارگی هم اتفاق میافتد اما گاهی مادر بدون داشتن درد واقعی، دچار پارگی میشود. خروج ترشح آبکی که گاهی حاوی مواد سفید رنگ یا همان ورنیکس یا چربی دور جنین و بدون بو است، در اثر پارگی کیسهآب اتفاق میافتد. گاهی رنگ محتویات کیسهآب خونی سبز تا قهوهای یعنی آغشته به مدفوع جنین است که در این مواقع باید متخصص زنان اقدامهای خاصی انجام دهد و مادر در صورت مشاهده این مایع باید فورا به بیمارستان مراجعه کند.