درباره اسهال نوزاد، همه چیز را بدانید

راه‌های جبران آب و املاحی که از طریق اسهال از دست می‌رود. بعد از اکسیژن، آب، مهم‌ترین عامل ادامة حیات است. انسان بدون آب، نمی‌تواند بیشتر از چند روز زنده بماند، ولی بدون غذا، ممکن است هفته‌ها زنده بماند. آب، یکی از ترکیبات اصلی بدن است که در حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد وزن بدن انسان را تشکیل می‌دهد. راه‌های جذب آب، غذا خوردن و نوشیدن مایعات است و دفع آب از بدن از طریق ادرار، عرق کردن، تنفس و مدفوع صورت می‌گیرد.

دهیدراتاسیون یا کم‌آبی بدن که شایع‌ترین علت آن اسهال است، در کودکان شایع است و علائم احتمالی آن خشکی دهان و لب‌ها، بی‌حالی، ملاج‌های فرو رفته، ادرار غلیظ یا خشک ماندن پوشک است. اولین قدم برای مراقبت از چنین کودکانی، سنجش میزان کم‌آبی در آنهاست. میزان این کم‌آبی، حجم مایع مورد نیاز را برای جبران آب بدن و درجة فوریت آن را برای تأمین این کمبود تعیین می‌کند.

شیرخوار مبتلا به کم‌آبی خفیف، علائم بالینی اندکی را نشان می‌دهد، مثل احساس تشنگی و یا شیر خوردن با ولع. در این صورت والدین، متوجه ولع در خوردن یا کاهش برون‌ده ادراری شیرخوار خواهند شد. شیرخوار مبتلا به کم‌آبی متوسط، علائم آشکارتری را نسبت به کم‌آبی خفیف نشان می‌دهد، مثل کاهش حجم خون داخل عروق به همراه افزایش سرعت ضربان قلب، کاهش برون ‌ده ادراری، خشکی دهان، بی‌قراری و گریه کردن بدون اشک. در این حالت کودک به اقدامات درمانی سریع و کافی نیاز دارد. شیرخوار دچار کم‌آبی شدید، بسیار بدحال است و دچار افت فشار خون می‌شود و گاهی خطر بروز شوک نیز وجود دارد و باید فوراً تحت درمان وریدی قرار گیرد.

اسهال، به دلیل آنکه باعث دست رفتن آب و املاح بدن می‌شود، ممکن است خطرناک باشد، به همین دلیل باید آب و املاحی را که از طریق مدفوع، از دست می‌رود جبران کرد. به همین منظور، رهنمودهای زیر را جدی بگیرید:

. در نوزادان یا کودکانی که دچار اسهال، استفراغ و تب بالا شده‌اند، برای جبران کم‌آبی بدنشان، از محلول او. آر. اس (ORS) بـا دمای خنک رو به ولرم و نه خیلی سرد استفاده کنید. این محلول، حاوی آب و نسبت‌های خاصی از املاح از‌دست‌رفتة بدن است. بهتر است مایعات و محلول او. آر. اس را هرچه زودتر و در شروع بیماری ( قبل از وخیم شدن بیماری ) به کودک تان بدهید. قابل ذکر است که آب، به تنهایی نمی‌تواند املاح مورد نیاز بدن را که از دست رفته است، تأمین کند. برای تهیة محلول او. آر. اس ( ORS ) یک بسته از پودر آن را در یک پارچ یا ظرف تمیز بریزید و یک لیتر آب جوشیده (چهار لیوان معمولی) که خنک شده باشد، به آن اضافه کنید. اگر مقدار آب، کمتر یا زیادتر شود برای کودک خطرناک است. محلول را تا حل شدن کامل پودر به هم بزنید و سپس آن را بچشید. این محلول را در جای خنک نگه‌داری کنید و در صورتی که طی ۲۴ ساعت مصرف نشد باقی‌ماندة آن را دور بریزید و مجدداً تهیه کنید.

به کودکان کمتر از دو سال هر یک تا دو دقیقه یک قاشق مرباخوری از محلول مزبور را بنوشانید و تا میل دارد آن را ادامه دهید تا کمبود آب بدن او در خلال پنج ساعت جبران شود. به کودکان بزرگ‌تر، جرعه‌های مکرر از یک فنجان بدهید. اگر کودک، استفراغ کرد باید پ‍نج تا ده دقیقه دادن محلول را قطع کنید و سپس هر دو تا سه دقیقه یک قاشق مرباخوری از آن را به او بنوشانید. در صورتی که کودک از شیر مادر تغذیه می‌کند، مادر می‌تواند یک یا دو نوبت مقدار کمی ‌از شیر خود را نیز به او بدهد، ولی اگر شیر مادر را نمی‌خورد، نوشاندن ۱۰۰ تا ۱۵۰سی‌سی آب سادة جوشیده نیز برای او لازم است.

نکته: در صورت تورم پلک‌های کودک، دادن محلول را متوقف کنید، چون نشانة زیاد خوردن از محلول است. در صورتی که کودک میل داشت، آب جوشیدة سرد یا شیر به او بنوشانید.

.اگر شیر خشک به کودک تان می‌دهید تا موقع بهبودی اسهال او، شیر خشک بدون لاکتوز به او بدهید، چون هضم لاکتوز ( قند موجود در شیر ) در زمان اسهال مشکل است و اسهال را بدتر می‌کند. همچنین در کنار شیر، محلول او. آر. اس را نیز به کودک بدهید.

. آب مرکبات را در موقع اسهال، کمتر به کودک خود بدهید، چون آب مرکبات مثل آب پرتقال، معدة کودک را آزار می‌دهد و موجب بدتر شدن اسهال می‌شود، ولی آب سیب طبیعی، مفید است.

. نوشیدنی‌های کافئین‌دار مثل قهوه و چای، نمی‌توانند کم‌آبی بدن را بهتر کنند، ولی ممکن است اسهال را بدتر کنند.

. به کودک خود، مایعات مفید ذکر‌شده را کم‌کم بنوشانید. اگر کودک، مقدار کمی ‌از نوشیدنی را بعد از سه تا چهار ساعت دفع نکرد، می‌توانید کم‌کم، غذا دادن را شروع کنید. سعی کنید در ابتدا تغذیة کودک را با مواد غذایی‌ای مانند موز، برنج کته، پورة سیب‌زمینی و نان سوخاری شروع کنید.

در درمان اسهال، باید به نکات مهم زیر توجه کنید:
او. آر. اس را به تدریج به کودک بنوشانید تا جذب بدن او شود چون اگر زیاد داده شود نه فقط استفراغ می‌کند، بلکه مایع مزبور نیز به علت زیاد شدن حرکت روده‌ها از مقعد کودک دفع خواهد شد.

در صورتی که مایع از‌دست‌رفتة بدن کودک، جبران شده، ولی اسهال کودک هنوز ادامه داشته باشد، به ازاء هر نوبتی که کودک دفع مدفوع آبکی دارد، به همان میزان او. آر. اس، با قاشق به او بنوشانید.

چنانچه بعد از یک شبانه‌روز اول، اسهال کودک کمتر شده باشد، مادر می‌تواند به کودک شیر بدهد ( یک نوبت شیر و یک نوبت او. آر. اس به مقدار کم ۳۰ تا۵۰ میلی‌لیتر بر حسب سن و تحمل کودک و سپس به تدریج مقدار آن را افزایش دهد ). اگر کودک شیر خشک می‌خورد و پزشک تشخیص بدهد که او نمی‌تواند شیر خشک معمولی را تحمل کند، شیرهای بدون لاکتوز یا گیاهی، برای کودک تجویز خواهد شد.

چنانچه سن کودک اجازه می‌دهد و خود او نیز میل دارد، در روز‌های بعد ( از سن چهار‌ماهگی به بعد) می‌توانید موز له‌شده، گوشت مرغ کاملاً پخته و نرم‌شده که به صورت پوره یا حلیم درآمده باشد یا حریرة برنج به رژیم شیر کودک اضافه کنید. ابتدا باید از مقدار کم شروع و به تدریج آن را اضافه کنید تا حدی که کودک را در یک نوبت سیر کند. توجه داشته باشید که به کودک شیر‌خواری که اسهال دارد نباید شربت قند، شکر، نبات یا چای غلیظ داد چون این مواد قندی اسهال را شدیدتر می‌کند. همچنین به دلیل ایجاد بی‌خوابی و تحریک‌پذیری در کودک، از دادن چای غلیظ، خودداری کنید.