زندگینامه فردوس حاجیان، دوست بچه‌ها

با ۵۰ درصد شیمیایی، او جانباز جنگ تحمیلی است و اکنون که باید روزانه ۲۰ قرص مصرف کند نیز از پا ننشسته است. سرباز جنگ دیروز، حالا پرچم دار صلح است و با خودش پیام دوستی و مهربانی را منتشر می کند . درباره «فردوس حاجیان» صحبت می کنیم، کسی که در فهرست ۵۰ معلم برتر دنیا قرار گرفته و برای جایزه جهانی در ردیف کاندیداهاست. او مبدع شیوه آموزشی جدیدی بود که بعدها به شهرک الفبا مشهور شد؛ شهرک الفبایی که او را به معلم تمام کودکان در سراسر ایران تبدیل کرد و عنوان «عمو فردوس» را برای همیشه به او داد. گفت و گویی درباره خانواده، فرزندان و دغدغه هایش با او انجام دادیم که در ادامه می خوانید؛

شروع داستان عمو فردوس و دغدغه های امروز و دیروزش همه به یک جا ختم می شود: شهرک الفبا. طرحی برای تدریس که تنها یک شیوه ابداعی نبود بلکه معرف اهداف و جهان بینی او اشت. برای دانستن هر چیزی درباره فردوس حاجیان باید از شهرک الفبا شروع کرد: «نطفه اولیه شهرک الفبا در خانه مادری من در روستای افراکتی قائمشهر در مازندران شکل گرفت. سال ۱۳۶۳ و سال های دفاع مقدس بود. ما نیز از جنگ و اتفاقات آن دور نبودیم. همسر خواهرم شهید شد و من با دو فرزند او، آرزو و امید، الفبا را تمرین می کردیم: بابا آب داد... بابا نان داد... بابا پیش خدا رفت!»

دغدغه صلح و شادی برای کودکان
از همان زمان بود که دغدغه آموزش به فرزندان شهدا، کودکان یتیم و بی سرپرست یا فقیر به هدف زندگی حاجیان تبدیل شد و شروع به تلاش برای این امر کرد. او در عین حال بسیار به روحیه و شادمانی این کودکان اهمیت می دهد. خودش می گوید: «منشا تمام شادی های یک جامعه، وجود خانواده ای شاد است و همه گسست ها و غم ها از خانواده ناآرام و غمگین سرچشمه می گیرد. این موضوع برای من بسیار مهم بود که کودکان روحیه شادی داشته باشند اما یک کودک شهید و یتیم که پدر ندارد، ممکن است از این جهت در معرض آسیب باشد. من سعی کردم مساله فقدان پدر را برای آنها حل کنم و شادمانی را در فضای آموزش به آنها هدیه دهم. تلاش کردم به آنها بیاموزم که اگر خانواده ای پدر ندارد مادر می‌تواند جای خالی او را پر کند و یک خانواده مستقل و شاد می تواند در نبود پدر، زیر چتر حمایت مادر احساس کمبود نداشته باشد.»

حاجیان برای اینکه فضای شاد و جذابی را به شیوه تدریس خود اضافه کند شروع به ساختن شعر و موسیقی برای آموزش می کند تا یادگیری را در قالب شعر و آهنگ برای کودکان راحت تر و دلنشین تر کند. او با همکاری دو نفر از اساتید بداهه سرایی، اشعاری را برای آموزش الفبا تنظیم کرده و بعد شروع به تدریس و آموزش به کودکان در دور افتاده ترین روستای سوادکوه مازنداران می کند. به این ترتیب، نخستین شهرک الفبا شکل می گیرد. خودش درباره خاطره آن روزها می گوید: «امکانات ما در آن مدرسه محدود بود و بدون سازهای موسیقی و تنها با استفاده از «صداسازی» این شعرها را با بچه ها می خواندیم. مقصودم از صداسازی این است که با کمک کف زدن، ایجاد ریتم با دهان و سوت، پای کوبیدن به زمین، ضرب گرفتن روی میز یا تخته ریتم خود را ایجاد می کردیم و شعرهای الفبا را با بچه ها تکرار می کردیم. آنها را در طبیعت می گرداندیم و درس می دادیم.»

فیلم «شهرک الفبا» ساخته می شود
اما چیزی نمی گذرد که شهرک الفبای فردوس حاجیان مورد توجه مسوولان آموزشی در استان و بعد از آن در کشور قرار می گیرد: «وقتی مدرسه شاهد تشکیل شد من به مدرسه شاهد قائمشهر رفتم که در آن زمان علیرضا تقی پور، مدیر کل آموزش و پرورش آن زمان در استان مازندران بود. ایشان وقتی کار مرا دیدند گفتند تو باید بیایی و به دبیران دیگر هم آموزش بدهی و من مشاور مدیر کل شدم. در طول سه سال، من شهر به شهر استان می رفتم و در نهایت به 10 هزار دبیر استان آموزش دادم. سال 69 نیز وزیر وقت آموزش و پرورش، دکتر محمدعلی نجفی کار شهرک الفبا را از نزدیک دیدند و به مدیر کل آموزش و پرورش مازندران گفتند که باید فلانی به تهران بیاید و به تمام معلمان پایتخت روش تدریس خود را آموزش دهد.»

او درباره ساخته شدن فیلم شهرک الفبا توضیح می دهد: «وقتی هنوز در مازندران بودم، مدت طولانی همراه با یک گروه موسیقی روی شعرها کار می کردیم تا بالاخره صدا و سیمای مازندران کار ما را دید و مقدمات برای ضبط برنامه مهیا شد که در شرایط واقعا سخت و بدون کم ترین امکانات این کار انجام شد. در سال های جنگ بود که این برنامه برای نخستین بار روی آنتن تلویزیون رفت و با استقبال بی نظیری از طرف مردم مواجه شد و آنها عنوان عمو فردوس را به من دادند. بعدها در سال ۷۷ بعد از اینکه من جایزه یونسکو را بردم شهرک الفبای تهران که از تلویزیون پخش شد در دبستان ولی عصر تهران در منطقه سه شکل گرفت.»

خانواده ای با اهداف مشترک
«پدرم همیشه می گفت تو متفاوتی... او بال روحانی من بود و مادرم بال عقلانی ام و من با این دو بال رشد کردم.» همیشه در مصاحبه هایش به پدرومادرش اشاره می کند. علاقه و احترامی که برای آنها قائل است و کانون گرمی که با خانواده کوچک خود ساخته است برایش باارزش ترین دارایی های دنیاست: «من و خانواده ام، یعنی همسرم و سه فرزندم سارا، سجاد و سینا یک قرار خانوادگی با هم داریم؛ قراری که از ابتدا میان من و همسرم بود و حالا فرزندان مان نیز برای آن تلاش می کنند. ما با هم قرار گذاشتیم که برای فرزندان شهید، کودکان فقیر و نیازمند، بچه های یتیم و کودکان کار تلاش کنیم و به آنها برای داشتن زندگی شادتر کمک کنیم.»

می گوید همین حالا که ما با هم صحبت می کنیم بچه هایش مشغول ساختن ویدئوهای او هستند تا روی شبکه های اجتماعی قرار دهند. سه فرزند دارد: سارا، سجاد و سینا.
«سارا دانشجوی پزشکی است و در زمینه صلح و محیط زیست به من کمک می کند و کارهایم را با او دنبال می کنم. البته پرستار من هم هست! سجاد پسر بزرگم، دندانپزشکی می خواند. او نیز سرودهای صلح مرا می خواند و در شبکه های اجتماعی سرودهایی که به زبان انگلیسی در مورد صلح نوشته ام و آهنگسازی شده با صدای او موجود است و می توانید بشنوید. سینا هم سال سوم دبیرستان است البته یک سال را جهشی خوانده و از سه سالگی هم باسواد شده است. او هم در کنار ماست. در جشنواره نجبگان سوییس سینا هم با من حضور داشت و در 12 سالگی مترجم من بود. من با خانواده کوچیکم برای صلح و آموزش کار می کنم.»

می گفت به تازگی فلش کارت های آموزشی را پیدا کرده که مربوط به ۲۹ سال قبل می شوند: «آن سال ها چنین وسایلی برای آموزش وجود نداشت و من خودم این فلش کارت ها را درست کردم. مدتی قبل وقتی دوباره آنها را از بین وسایل فراموش شده پیدا کردم خاطرات زیادی را برایم زنده کرد. این فلش کارت ها را مدیون زحمات همسرم هستم که در اوقات بیکاری در خانه آنها را تهیه می کرد و با چسب لنت حاشیه آنها را تزیین می کرد.»

دغدغه های یک معلم
تمام فعالیت های فردوس حاجیان به صورت متمرکز و روی سه حوزه اساسی بوده است که درباره آنها می گوید: برای من همیشه سه موضوع از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده اند و تلاش کرده ام در این سه عرصه فعالیت کنم:
اول حوزه فرهنگ صلح و مقاومت؛ البته نه مقاومت به معنای جنگ چون من کاملا طرفدار صلح هستم.
دوم توسعه پایدار که مهم ترین و بیشترین فعالیت من در این بخش مربوط به حوزه محیط زیست بوده است و درباره نگه داری زمین، طبیعت،آب و هوا با کودکان کار کرده ام.
بخش دیگر حقوق بشر است. من برای نگه داری و آموزش کودکانی که در دنیا مظلوم واقع می شوند یا قربانی جنگ هستند، کودکان فقیر، بی خانمان و کودکان زندانی همیشه تلاش کرده ام و می کنم.

بخشی از فعالیت ها و موفقیت ها
- او در حال حاضر خودش را معلم تمام بچه های دنیا می داند چون دیگر نه تنها به زبان فارسی بلکه به زبان های عربی و انگلیسی نیز در حال آموزش و تدریس به کودکان است.

- با اینکه فردوس حاجیان استاد دانشگاه، رییس دانشکده و دانشگاه است، ارتباط خود را با دبستان ها قطع نکرده و هنوز هم در چندین مدرسه در مناطق مختلف تهران حضور و در زمینه شیوه های نوین تدریس و مطالعه محتوای کتب درسی فعالیت می کند.

- 35 میلیون نسخه از کتاب های فردوس حاجیان تاکنون در کشور به فروش رفته است.

- حاجیان اولین رییس شورای تالیف کتاب درسی بعد از انقلاب اسلامی بوده است.

- فردوس حاجیان بالاترین نشان یونسکو را به خاطر تلاش هایی که برای آموزش کودکان روستایی کرده بود، از آن خود کرد.

- او عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا به صورت تمام وقت و عضو نیمه وقت دانشکده هنر و معماری تهران مرکز است.

- لپ تاپ های مخصوصی با برندینگ عمو فردوس توسط شرکتی در دوبی تولید شده که برنامه هایی برای آموزش قرآن، نقاشی و زبان انگلیسی برای کودکان در خود دارند.

- در سال ۲۰۱۳ «نظریه مدرن هنر در آموزش برای فرهنگ صلح و همزیستی مسالمت آمیز» که او ارائه داده بود موفق به دریافت ۶ مدال فرهنگی، شامل ۴ طلا و ۲ نقره به همراه ۶ دیپلم افتخار فرهنگی با تقدیر ویژه هیات داوران دریافت کرد. این نظریه موفق به دریافت بالاترین نشان دانشگاه پلی تکنیک هنگ کنگ و نشان طلای ویژه دانشگاه رومانی نیز شد.