لکه های پوستی دوران بارداری، درباره آن چه می دانید؟

ملاسما تغییر رنگ شایع پوست است که به‌صورت لکه‌های قهوه‌ای/برنزه یا آبی-خاکستری معمولا روی پیشانی، بالای گونه‌ها، بالای لب و چانه دیده می‌شود. ملاسما معمولا در زنانی که در سنین باروری (مثلا بین ۲۰ تا ۴۵ سال) هستند، دیده می‌شود. البته مردان هم به آن دچار می‌شوند اما موارد آن بسیار نادر است.
تصور می‌شود که ملاسما (کلوآسما یا نقاب بارداری) به دلیل تغییرات هورمونی در زنان مثلا در دوران بارداری، مصرف قرص‌های ضدبارداری، درمان هورمونی جایگزین و قرار گرفتن در معرض نور خورشید بروز می‌یابد. بروز ملاسما در بین زنان باردار، خصوصا زنانی که دارای ریشه نژادی آسیایی و لاتین هستند، شایع است. افرادی که پوست تیره‌تر یا پوست سبزه دارند (آسیایی‌ها، هیسپانیک­ها و اهالی خاورمیانه) بیشتر مستعد دچار شدن به ملاسما هستند.
درمان این عارضه ترکیبی از محافظت در برابر نور خورشید و استفاده منظم از ضدآفتاب است. داروهایی چون کرم‌های محوکننده هم تجویز می‌شود.

علل بروز ملاسما (کلوآسما یا نقاب بارداری)

علت دقیق بروز ملاسما (کلوآسما یا نقاب بارداری) مشخص نیست. طبق پژوهش‌های انجام‌شده، عوامل متعددی موجب بروز ملاسما و لکه‌های تیره موجود در آن می‌شوند از جمله، قرص‌های ضدبارداری، حاملگی، درمان هورمونی جایگزین، سابقه خانوادگی ملاسما، نژاد، داروهای ضدتشنج و دیگر داروهای این‌چنینی که پوست را در برابر تجمع رنگ‌دانه‌ها در اثر قرار گرفتن در معرض نور خورشید یا اشعه فرابنفش آسیب‌پذیر می‌کنند. تصور می‌شود که علت اصلی بروز ملاسما، خصوصا در افرادی که به لحاظ ژنتیکی مستعد ابتلا به آن هستند، قرار گرفتن در معرض نور خورشید به‌صورت مستمر است. طبق پژوهش‌های انجام‌شده، ملاسما بیشتر در تابستان بروز پیدا می‌کند و در زمستان روشن‌تر و ناپیداتر است.

ملاسمایی که در دوران بارداری بروز می‌یابد با نام کلوآسما یا «نقاب بارداری» هم شناخته می‌شود. در دوران بارداری میزان هورمون‌هایی چون پروژسترون، استروژن و هورمون محرک ملانوسیت­‌ها که منجر به بروز کلوآسما می‌شوند، افزایش می‌یابد. علاوه بر این، محصولات یا درمان‌هایی که پوست را تحریک می‌کنند هم ممکن است موجب افزایش تولید ملانین و تسریع علائم ملاسما شوند.

همان‌گونه که قبلا اشاره شد، خطر دچار شدن به ملاسما در افرادی که در خانواده‌شان سابقه بروز ملاسما بوده است، بیشتر است. باید از طریق استفاده از ضدآفتاب جهت جلوگیری از تولید رنگ‌دانه، اقدامات پیشگیرانه انجام داد. این بیماران باید درباره عدم استفاده از قرص‌های ضدبارداری و عدم درمان هورمونی جایگزین هم با پزشک مشورت کنید.

محل بروز ملاسما (کلوآسما یا نقاب بارداری)
ملاسما (کلوآسما یا نقاب بارداری)، هایپرپیگمنتاسیون یا تغییر رنگ پوست مخصوصا روی صورت است. در ملاسما۳ نوع الگو روی صورت دیده می‌شود که عبارت‌اند از:
1. مرکز صورت
۲. روی استخوان‌های گونه
3. روی استخوان فک
الگوی مرکز صورت، شایع‌ترین الگو است و شامل گونه‌ها، پیشانی، بینی، بالای لب و چانه می‌شود. در الگوی استخوان گونه، گونه‌ها و در الگوی استخوان فک، فک تحت تأثیر قرار می‌گیرد. ساعدها و طرفین گردن معمولا دچار این عارضه نمی‌شوند.

انواع علائم ملاسما (کلوآسما یا نقاب بارداری)
4 نوع الگوی تجمع رنگ‌دانه‌ای در ملاسما یا کلوآسما یا نقاب بارداری وجود دارد:
۱. اپیدرمال: در این نوع، ملانین اضافی در لایه بالایی پوست وجود دارد.
2. درمال: در این نوع، ملانوفاژها وجود دارند.
۳. مرکب: این نوع، ترکیبی از نوع اپیدرمال و نوع درمال است.
4. نوع بی‌نام: در این نوع، ملانوسیت­های اضافی در افرادی با پوست تیره دیده می‌شوند.

ملاحظاتی درباره ملاسما (کلوآسما یا نقاب بارداری)

تشخیص ملاسما به دلیل بروز لکه‌های قهوه‌ای روی صورت که از ویژگی‌های این عارضه است بسیار ساده است. متخصصان پوست ملاسما را از طریق معاینه پوست با نور سیاه که به نور وود هم مشهور است، تشخیص می‌دهند. در اکثر موارد، ملاسمای مرکب دیده می‌شود یعنی تغییر رنگ به دلیل وجود رنگ‌دانه در اپیدرمیس و درمیس است. در موارد نادر، برای کنار گذاشتن علل دیگر هایپرپیگمنتاسیون پوست، بافت‌برداری انجام می‌شود.

درمان ملاسما یا کلوآسما یا نقاب بارداری معمولاً با استفاده از کرم‌هایی انجام می‌شود که حاوی هیدروکینون هستند. این کرم‌ها با روشن کردن پوست، در درمان ملاسما تأثیرگذار هستند. کرم باید دو بار در روز روی لکه‌های قهوه‌ای‌رنگ مالیده شود. با این وجود مصرف مقادیر زیاد و یا طولانی مدت هیدروکینون به علت تولید انواع رادیکال‌های اکسیژن موجب فعال شدن آنزیم تیروزیناز می‌شود که از شایع‌ترین عوارض آن بروز یک نوع اختلال پوستی به نام exogenous ochronosis (نوعی درماتیت شدید همراه با هایپرپیگمانتاسیون) و آسیب به قرنیه چشم می‌شود. همین امر محققین را برآن داشت که به دنبال ترکیبات گیاهی جایگزین با عوارض جانبی کمتر و اثربخشی مشابه باشند. در حال حاضر در اروپا، ژاپن، آمریکا استفاده از ترکیب هیدروکینون در محصولات آرایشی ممنوع می‌باشد. هر چند مصرف آن تا غلظت ۴%-۲% هنوز به طور کامل توسط FDAمنع نشده و کاربرد درمانی دارد ولی جزء محصولاتOTC نمی‌باشد.

از میان این ترکیبات گلابریدین که از ریشه گیاه شیرین بیان به دست می‌آید، مورد توجه قرار گرفته است. این ترکیبات بدون آنکه اثرات سمی داشته باشد با مهار آنزیم تیروزیناز، ملانوژنز را در پوست متوقف می‌کند. همچنین می‌تواند با پراکنده کردن ملانین موجب روشن شدن پوست شود. عصاره شیرین بیان از لحاظ تئوری به عنوان یک مشتق ضد التهاب موضعی مطرح شده است که می‌تواند در کاهش قرمزی پوست و تیرگی پس از التهاب به کار برده شود.

کرم ضد‌لک و روشن‌کننده ترنجان موثرترین محصول ۱۰۰ % گیاهی است که به طور قابل توجهی می‌تواند ملاسما (کلوآسما یا نقاب بارداری) را برطرف کند. این کرم دارای خواص ضد‌لک، روشن‌کننده‌گی، ضد التهابات پوستی (ناشی از آفتاب سوختگی، لیزر) و ازبین‌برنده لک‌های قهوه‌ای ناشی از افزایش سن است که حاوی عصاره‌ی شیرین بیان بوده و فاقد هیدروکینون می‌باشد.

خانم‌های باردار نیز می‌توانند با اطمینان خاطر کامل و بدون هیچ گونه دغدغه‌ای از این کرم استفاده کنند.

باوجوداینکه پیشگیری از علل و علائم ملاسما یا کلوآسما یا نقاب بارداری دشوار است، خصوصا اگر سابقه خانوادگی داشته باشید، اما به یاد داشته باشید که همواره: اولا باید از تابش مستقیم نور خورشید خصوصا به پوست صورت دوری کنید. ثانیا، همیشه با مصرف کرم ضد آفتاب مناسب از پوست خود در برابر نور خورشید محافظت کنید.

کرم ضدآفتاب شیرین بیان با داشتن چند ماده فعال روشن کننده با عملکردهای متفاوت از ایجاد لک جلوگیری کرده و در کاهش لک‌های موجود بسیار موثر است.در نتیجه اثر روشن کنندگی ارزشمندی دارد.همچنین حاوی فیلترهای UVA و UVB بوده و از اثرات مخرب آن‌ها بر روی پوست جلوگیری می‌کند.از دیگر خواص آن آنتی‌باکتریال بسیار قوی، ضد التهاب و ضد حساسیت، آنتی‌اکسیدان، تسکین‌دهندگی، نرم‌کنندگی، تونیک و شاداب‌کنندگی است. ریشه شیرین بیان (Liquorice)و ترکیبات فلاونوییدی موجود در آن (مانند گلابریدین) نه تنها موثرتر از هیدروکینون بوده و جزو بی‌خطرترین روشن‌کننده‌های پوست محسوب می‌شوند بلکه به علت اثرات ضد التهابی مانع از بروز عوارض ناخواسته‌ای همچون قرمزی و خارش و هایپرپیگمانتاسیون ثانویه می‌شوند.

در زمان بارداری کرم‌هایی که حاوی ترتینویین، رتینول، هیدروکینون و رزورسینول هستند مضر می‌باشد که کرم ضد آفتاب و ضدلک گیاهی ترنجان عاری از این ترکیبات است.