مراحل رشد کودکان، چرا قدش کوتاهه؟

اگر رشد تمامی کودکان یکسان باشد چگونه پزشکان رشد طبیعی را تشخیص می دهند ؟ با اندازه گیری پا و اینچی ( یا متر و سانتی متر ! ) طی سالها بسیاری از وسایل اندازه گیری قد و وزن برای تعداد زیادی از کودکان با گروههای سنی متفاوت به کار گرفته شد . این اندازه گیری در آنچه که نمودار استاندارد نامیده می شود جمع آوری شدند که به پزشکان نحوه رشد بسیاری از کودکان را نشان می دهد.

از زمان کودکیتان هر باری که برای چکاپ ترد پزشکتان رفتید ، وی قد و وزن شما را اندازه گرفته است .به علت اینکه رشد کودکان متفاوت است پزشکتان وزن شما را با نمودار رشد استاندارد مقایسه می‌کند . اگر در صدک پنجاهم نمودار رشد قرار گرفته باشید به این معناست که نیمی از کودکان هم سن و سالتان بلندتر از شما هستند و نیمی دیگر کوتاه تر اگر در صدک بیست و پنجم قرار گرفته باشید به این مفهوم است که هفتاد و پنج درصد کودکان هم سن و سالتان بلندتر و بیست و پنج درصد دیگر کوتاهتر از شما هستند و به همین ترتیب

اکثر کودکانی که قدشان بین صدک سوم و نود وهفتم قرار دارد و رشد ثابتی دارند دارای رشدی طبیعی هستند . کودکانی که بلندتر یا کوتاهتر از این میزان رشد هستند نیز معمولا طبیعی محسوب می شوند . اما کودکانی که پایین تر از صدک سوم یا بالاتر از صدک نود وهفتم قرار دارند یا رشدشان خیلی آهسته تر یا سریعتر از سایر کودکان باشد ممکن است مشکلی در رشد داشته باشند . در چنین وضعیتی ، پزشک معمولا به بررسی مواردی می پردازد . یک موردی که پزشک می خواهد مطلع شود قد پدر و مادر و نحوه رشدشان در زمان کودکی می باشد . ممکن است ژنهای بلندقدی یا کوتاه قدی را از آنها به ارث برده باشید . شما نیز ممکن است تمایل به داشتن جریان رشد زودتر یا دیرتر از سایر کودکان را به ارث برده باشید .

مشکلات بلوغ جنسی

غدد موجود در بدنتان پیام رسانان شیمییایی تولید می کنند که هورمون نام دارند . افزایش طبیعی میزان برخی از این هورمونهای تولید شده موجب تغییراتی می گردد که در طی بلوغ جنسی رخ می دهند .

بلوغ مرحله ای از زندگیتان محسوب می گردد که رشد جنسی رخ می دهد مانند رشد سینه و عادت ماهانه در دختران و رشد آلات تناسلی و بیضه ها در پسران . یکی از تغییرات جسمی که طی بلوغ رخ می دهد افزایش زیاد در میزان رشد است - جریان رشد میزان بالای هورمونهای بدنتان بیانگر این است که استخوانها رشد می کنند و در حال رشد هستند .

زمانیکه این تغییرات پیش از سن ۸ سالگی در دختران یا ۱۰ سالگی در پسران رخ می دهند بلوغ زودرس یا قبل از موقع نامیده می شود . در ابتدا ممکن است این کودکان بلندتر از دوستانشان باشند ولی بعدا رشدشان زودتر از سایر کودکان ممکن است متوقف گردد و در بزرگسالی آن طور که باید بلند قد گردند نگردند . گاهی اوقات کودکان دارای بلوغ زودری را می توان با داروهایی که به رفع این مشکل کمک می‌کنند درمان کرد .

بلوغ دیررس یا به تاخیر افتاده زمانی رخ می دهد که تغییرات جسمی و هورمونی که باید در زمان بلوغ صورت بگیرند دیرتر از زمان معمول رخ می دهند یا گاهی اوقات اصلا رخ نمی دهد . دخترانی که تا سن ۱۳ سالگی و پسرانی که تا سن ۱۵ سالگی به بلوغ نمی رسند دارای بلوغ دیررس هستند و برخی مواقع بالعین تاخیری نامیده می شود . زمانیکه سر انجام بلوغ رخ می دهد ، یا خود به خود یا با درمان این نوجوان از جریان رشد برخوردار می گردند و تمایل دارند به هم جنسان خود برسند . بعضی وقتها حتی بلندتر از دوستانشان می گردند !

هورمونها و اختلالات رشد

یکی از غدد موجود در بدنتان غده هیپوفیز نامیده می شود . در زیر مغز قرار دارد و به شکل بادام زمینی است . ممکن است اندازه کوچکی داشته باشد ولیکن اهمیت فوق العاده زیادی دارد . یکی از پیام رسانان شیمیایی را که غده هیپوفیز به بدن وارد می کند هورمون رشد نامیده می گردد که ( جای شگفتی نیست ) برای رشد حیاتی است . زمانیکه غده هیپوفیز هورمون رشد کافی تولید نمی کند - و نیز گاهی اوقات سایر هورمونهای هیپوفیز - این وضعیت کم کاری هیپوفیز نامیده می شود . این امر می تواند رشد کودک را آهسته ، کند . آزمایشات خاصی برای تشخیص میزان هورمون کافی تولید شده در کودکان وجود دارد . اگر هورمون کافی تولید نکنند ، تزریق روزانه هورمون رشد اغلب می تواند به رشد آنان کمک کند تا در بزرگسالی از قدی متوسط برخوردار گردند.

غده دیگری که هورمونهای ضروری برای رشد تولید می کند تیروئید نام دارد . اگر به آرامی انگشت خود را جلوی گردنتان بگذارید می توانید دقیقا زیر سیب آدم آن را حس کنید . به شکل پروانه است و زمانیکه بلع انجام می دهید بالا و پایین می رود .

تیروئید هورمونی بنام تیروکسین می سازد . چنانچه به میزان خیلی کمی تیروکسین بسازد چنین وضعیتی هیپوتیروئیدی نامیده می شود . داشتن تیروکسین بسیار کم ، رشد کودک را کند می نماید . پزشکان می‌توانند آزمایش خون ساده ای را در رابطه با هیپوتیروئیدی انجام دهند . در صورت نیاز ، کودک می‌تواند هورمون کمی را به صورت کپسول مصرف کند.

سایر دلایلی که کودک به طور طبیعی رشد نمی کند چه هستند؟

گرچه هورمونها نقش مهمی در رشد ایفا می کنند ولی دلایل بسیاری در رابطه با رشد غیر طبیعی کودک وجود دارد . برخی از آنها عبارتند از :

- بیماریهای مزمن مانند مشکلات قلب و کلیه ، فیبروز کیستی ، آرتریت روماتوئید جوانان ، و آنمی سلول داسی شکل که ممکن است در برخی موارد از سرعت رشد بکاهند .

- ضایعات در طی بارداری : یکی از دلایلی که به خانم باردار هشدار داده می شود از مصرف سیگار و مشروبات الکلی خوددداری کند این است که رشد جنینش را کند می سازند . در نتیجه نوزاد به هنگام تولد بسیار کوچک بوده و برخی اوقات کوچک نیز باقی می ماند . این وضعیت تاخیر رشد درون رحمی یا IUGR نامیده می شود . برخی عفونتهای دوره بارداری ، سایر مشکلات بارداری و بیماریهای ژنتیکی خاص نیز می توانند چنین مشکلی را ایجاد کنند.

- ناتوانی رشد : برخی نوزادان رشد نمی کنند و پس از تولد به طور طبیعی وزنشان زیاد نمی شوند . این وضعیت ناتوانی رشد ( FTT ) نام دارد . ممکن است در هنگامی که نوزاد به اندازه‌ی کافی تغذیه نشود رخ دهد . گاهی اوقات ممکن است نوزاد مبتلا به بیماری ای باشد که نیاز به درمان دارد اما اکثر آنان پس از آغاز تغذیه کافی ، به طور طبیعی رشد می کنند.

- شرایط ژنتیکی : برخی شرایط ژنتیکی وجود دارد که باعث می شود کودکان آن طوریکه باید رشد ننمایند . برخی دختران کوتاه قد ممکن است سندروم ترنر داشته باشند . یعنی به جای دو کروموزوم X دارای یک کروموزوم هستند یا یکی از کروموزومهای ایکس شان غیر طبیعی است . مشکل ژنتیکی دیگر سندروم مارفان نام دارد که باعث بلند قدی فرد می گردد و اینکه دستان و پاهایش خیلی دراز است . چنین فردی مشکلات قلب و چشم نیز دارد . ( بسیاری از مردم بر این باورند که ابراهام لینکلن ، ششمین رئیس جمهور آمریکا ، سندروم مارفان داشته است .) اکثر این اختلات رشد را می توان امروزه با موفقیت درمان کرد . کودکانی که زمانی بسیار قد کوتاه یا قد بلند بوده اند با کمک می توانند به رشد کودکان هم سن و سال خود دست یابند و این پایان مسرت بخش داستان افسانه ای است.