کتاب مناسب کودکان، چه محتوایی دارد؟
یکی از دغدغه‌های پدر و مادرها انتخاب کتاب برای کودکان است.
یکی از دغدغه‌های پدر و مادرها انتخاب کتاب برای کودکان است. بهترین راه آن است که کودکان خود آنچه را دوست دارند بخوانند و برگزینند، ولی به‌گفته مشهوری، «کودکان با ذائقه خوب ادبی به دنیا نمی‌آیند». این موضوع کاملا اکتسابی است و به گذر زمان و تجربه نیاز دارد.
بنابراین ابتدا بزرگسالان در مقام کتابدار، معلم، پدر و مادر کتاب‌ها را با توجه به معیارهای کلی بر انتخاب می‌کنند و سپس کودکان با معیارهای شخصی خود که تا حدود زیادی متکی بر علایق آنهاست کتاب‌های مورد نظرشان را انتخاب می‌کنند.
برخی از چهارچوب‌های انتخاب کتاب برای کودکان، بر مبنای کتاب «ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن» نوشته ثریا قزل ایاغ، می‌تواند این‌ها باشد:
محتوا
سنجش کیفیت محتوایی شعر، داستان و غیر داستان، طبعا نمی تواند با معیارهای یکسانی صورت بگیرد. ارزشمند بودن یا نبودن یک اثر به خواننده آن اثر بستگی دارد. دورنمایه‌ای که گروهی آن را ارزشمند تلقی می‌کنند، ممکن است از دیدگاه کودک ارزش حساب نیاید. برای مثال بزرگسالان در گزینش آثار به مفید بودن و اخلاقی بودن دور نمایه و پیام آثار توجه زیادی دارند و آن را ارزش تلقی می‌کنند حال آنکه بنا بر تجربه کودکان از هر آنچه بوی نصیحت و هدایت مستقیم بدهد می‌گریزند.
یکی دیگر از معیارهای کلی انتخاب تعمیم‌پذیری محتوا و دور بودن آن از عرصه‌های پیش‌داوری و القاست. محتوا تا حد امکان باید به دور از چنین سوءاستفاده‌هایی باشد. کودک آن نیست که هست. آن است که خواهد شد و تو هر اثری که به او بدهی در آن خود را می‌سازد.» معیار دیگر، دامن زدن به حس کنجکاوی کودکان است، آثاری که پس از خواندن ذهن کودک را فعال می‌کند.
کیفیت ساخت و پرداخت
ساخت و پرداخت آثار گوناگون ناظر بر ضوابطی است که خاص آن اثر است. اثری از نظر ساخت و پرداخت قابل قبول است که نویسنده با استفاده از راه‌های غیر مستقیم در انتقال مفاهیم و احساس‌ها به خواننده موفق شود. یکی از نکته‌های دیگر پرهیز از کلیشه‌هاست. روی آوردن به کلیشه‌ها سبب نوعی آسان‌پسندی می‌شود و ضدخلاقیت است.
کیفیت نگارش
یکی از محدودیت‌های غیر قابل انکار کودکان در توانایی خواندن آنهاست. همواره تا پایان دوره دبستان بین قدرت درک و خواندن آنها فاصله وجود دارد به همین دلیل است که در این سنین با هم خواندن توصیه می‌شود. آنچه در ارزیابی آثار می‌تواند مورد نظر قرار بگیرد، انطباق سطح خوانایی اثر با توانایی‌های خواننده است، به عبارت دیگر متن نباید آنچنان ساده باشد که خواننده بی‌نیاز از تلاش باشد و نه آنچنان پیچیده که خواننده را از ادامه خواندن باز دارد و نسبت به توانایی‌های خود ناامید کند.
کیفیت تصویر
کودکان خواندن را با خواندن تصویر آغاز می‌کنند و آثار کودکان را بدون تصویر نمی‌توان تصور کرد. تصویر جزو جدایی‌ناپذیر کتاب کودک است گر چه حضور آن در کتاب نوجوانان محدود و مبتنی بر نیاز است. تصویر کتاب کودک باید مقید به متن باشد البته نه دنباله روی آن.خواننده را در درک بهتر متن کمک کند پس سبک مورد استفاده باید با توانایی‌های درک کودک متناسب باشد. تصویر ها باید از چنان قدرت و خلاقیتی برخوردار باشند که منظر دید کودک را فراتر از آنچه متن به روی او گشوده بگشاید. نکته دیگر لذت بخشی تصاویر است.
کیفیت ارائه
تک‌تک عناصر تشکیل‌دهنده کتاب کودک در جذب خواننده و نگه داشتن او با کتاب موثر است پس شکل ظاهری هم یکی از عواملی است که باید ارزیابی شود. قطع کتاب، طراحی صفحات، اندازه حروف، جنس کاغذ و صحافی و حتی روکش کتاب، عواملی است که در بحث کیفیت ارائه باید در نظر گرفته شود.
کتاب باید در دستان کودک به خوبی جا شود و او بتواند آن را به‌راحتی ورق بزند. کاغذ کتاب کودک باید مرغوب باشد تا هم نوشته‌ها به خوبی دیده شود و هم کیفیت تصاویر حفظ شود.
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼