اضطراب بعد از زایمان، راهکاری برای بهبود

وقتی چند دقیقه در جمع مادران جوان باشیم، متوجه می شویم بیشترشان با به دنیا آمدن بچه، با موجودی مواجــه شده اند که در عین دوست داشتنی بودن، نیازهای بی‌شماری دارد که همه را هم از مادر مطالبه می کند. اینجوری هاست که به طور معمول برای مادران جوان، فرصت، انرژی، حوصله و تمرکزی برای رسیدگی به نیازها و خواسته های شخصی باقی نمی ماند.

کم‌خوابی و نیاز شدید به استراحت، بازگشت به وزن و تناسب اندامِ قبل از بارداری، تغذیه مناسب، به دست آوردنِ شادابی و زیبایی پوست و مو، مدیریت کارهای منزل، ارتباط عاطفی با همسر، حفظ ارتباطات دوستانه و موقعیتِ کاری و تحصیلی و... همه از شایع ترین دغدغه های هر تازه مادری است که به شکل معمول اگر با کمک و حمایت خانواده و همسر همراه نشود، در حد دغدغه باقی می ماند و عملی و محقق نمی شود. در ادامه، به مرور این دغدغه ها و راهکارهای پیشنهادی درباره آن می پردازیم؛ راهکارهایی که به کمک آن، مادرانِ جوان و کم تجربه می توانند از اولین روزها و ماه‌های مادر شدنشان، لذت ببرند.

من کـی‌ام؟

تغییر و رشد در زندگی، به طور معمول همراه است با پذیرفتن نقش های تازه. نقشی مضاعف بر نقش های قبلیِ زندگی؛ نقش هایی که منافاتی با هم ندارند و اتفاقا مکملِ هم هستند. زن بودن، دختر یک خانواده بودن، همسر یک مرد بودن، دانشجوی علاقه مند، هنرمند موفق یا کارمندِ متعهدِ یک سازمان و اداره، همه نقش هایی است که شاید یک مادر، پیش از مادر شدن به عهده داشته و حالا فرزند دار شدن قرار است به داشته ها و شخصیتش، رنگ و غنا و تنوع بیشتری ببخشد؛ هر چند دشوار است و موفقیت در همه این زمینه ها، به تلاش مضاعف نیاز دارد. منتها مهم است یادمان نرود که هر کدام از این نقش‌ها در جای خود، مهم و محترمند و هیچکدام نباید نادیده گرفته یا کمرنگ شود، مگر به اختیار و انتخاب و اولویت‌بندیِ خودِ شخص! پرداخت به نقش های دیگرِ زندگی غیر از نقش مادری، به مادران جوان کمک می کند حس نکنند در دنیای مادری غرق شده اند و دغدغه ها و تلاش ها و آرزوها و برنامه هایشان گم و فراموش شده!

وقت کم می‌آورم!

افزایش نقش ها و تنوع مسئولیت در زندگی، در کنار این که به شما حسِ خوبِ مفید و مهم بودن می دهد، از شما وقت و انرژی هم می گیرد! گاهی ممکن است از فکر کردن به حجم کارهایی که باید در طول روز و حتی وقتِ استراحتِ شب انجام بدهید، سرگیجه بگیرید. اینجور وقت ها، فهرست‌نویسی و اولویت بندی کارها و ضربدر زدنشان پس از انجام، بهترین و کاربردی ترین روش است. این که بدانیم امروز یا در طول هفته پیش رو، انجامِ چه کاری ناگزیر است؟ به عنوان مثال زدن واکسنِ بچه. انجامِ چه کاری بهتر است؟ مثلا رفتن به آرایشگاه برای مرتب کردن مو. و بد نیست چه کاری انجام دهم؟ به عنوان مثال دید و بازدید با فامیل و روی همین حساب، به انجام وظایف براساس اولویت ها بپردازید. راستی! یادتان نرود اگر موفق شدید طبق برنامه پیش بروید و تا حد قابل قبولی زمان را مدیریت کنید، به خودتان جایزه بدهید.

نیاز به کمک دارم

چرا فکر می کنید اگر از دیگران درخواست کمک کنید، به این معناست که در رتق و فتق امور زندگی و بچه داری ضعف دارید؟ حواستان باشد که تقریبا هیچ مادری قادر نیست همه کارها و مسئولیت هایی را که به عهده دارد باکیفیت و بی کم و کاست انجام دهد، مگر با کمک و حمایتِ دور و بری ها. اگر خانواده و همسر و دوستانِ همراهی دارید، هیچ اشکالی ندارد از همسرتان در خانه داری و پختن شام کمک بگیرید تا بتوانید یک دوشِ سریع بگیرید. پدر و مادر و خواهر و برادرتان حتما استقبال می کنند یکی دوساعت در روز، از نوه خانواده مراقبت کنند تا بتوانید کمی استراحت کنید و دوست و همکارتان حتما خوشحال می شود اگر بداند با تحویل گرفتن فهرست خرید از شما و انجام خریدتان، می تواند کمک بزرگی به شما بکند. پس دست به کار شوید و با محبت و احترام از ظرفیتِ آدم های اطرافتان برای حمایت و همراهی، استفاده کنید.

کِی بخوابم؟

یک روزِ تمام انرژی می گذارید و بچه داری می کنید به این امید که شب استراحت کنید و با یک خواب آرام، خستگی تان دربرود ولی در کمال ناباوری بچه نمی خوابد و تمام شب را به خاطر دل درد یا گرسنگی یا نیاز به توجه و دلایل دیگری که گاهی هیچ وقت متوجه آن نمی شوید، گریه می کند و باید با چشم‌های قرمز و خمار، شیر بدهید و بغل کنید و لالایی بخوانید و حتی بازی کنید و لبخند بزنید! شاید راه حل مشکل کمبود خواب مادران جوان، اولا حمام کردنِ نوزاد در پایان روز برای خسته و آرام کردنش باشد. ثانیا چرت های کوتاهی که هر مادر می تواند در زمان خواب و استراحت بچه، با صرف‌نظر کردن از کارهای دیگر برای خودش در نظر بگیرد و در مرحله بعد، کمک گرفتن از اطرافیان، به‌خصوص همسر.

پرستار بگیرم؟

مادر و پدرهای زیادی ممکن است همزمان با تولد بچه، این سوال را از خودشان بپرسند. به‌خصوص اگر مادرِ خانواده شاغل باشد. برخی زوج ها برنامه کاری شان را به شکلی تنظیم می کنند که در نبودِ یکی، دیگری کنار فرزندشان بماند. برخی هم کارشان را به کار پاره وقت تغییر می دهند. گروهی هم بچه را به مهدهای کودک می سپارند. اما این وسط، یک گزینه خوب، استخدامِ یک پرستار است که به خانه بیاید و در نبود مادر یا حتی در مواردی، در کنار مادر از بچه در محیط خانه مراقبت کند. پرستار گرفتن از این نظر که ممکن است پرستار، تحصیلات مرتبط و تجربیات ارزشمندی در زمینه بچه‌داری و روانشناسی کودک و نحوه رفتار و بازی و معاشرت با بچه‌ها داشته باشد و خیالِ مادر را تا حد زیادی راحت کند، راه خوبی برای مدیریت زندگی با بچه است اما از طرفی، انتخاب پرستارِ خوب کار ساده ای نیست. سپردن عزیزترین آدم زندگی ات به یک غریبه، حساسیت و دقت زیادی می طلبد که نباید از آن غافل شد، پرستار نباید به جای مادر نقش تربیت و پرورشِ بچه را به عهده بگیرد و باید در حد یک نیروی کمکی ظاهر شود تا بچه وابستگی پیدا نکند. ضمن این که استخدام پرستار بچه، به طور معمول پرهزینه است.

چی بخورم چی نخورم؟

وقتی مادرها و مادربزرگ ها با یک قاشق کاچی یا یک پیاله عصاره گوشت و یک مشت پسته، دنبالتان می دوند، یعنی: «بچه به جای خود، ولی به فکر خودت هم باش دخترجان!». بخش مهمی از این «به فکر خودت باش»، شامل تغذیه صحیح می شود. فرزند شما، مادری سالم و قوی و شاداب می خواهد. تغذیه جنین در دوران بارداری از بدن مادر و فرآیند زایمان، ضعفِ شدیدی به دنبال دارد. پس لازم است بر اساس وزن و شرایط بدنتان، پس از مشورت با یک پزشک، برنامه غذایی مناسبی داشته باشید و از مصرف گروه های اصلی غذایی غافل نشوید. شاید لازم باشد مانند دوران بارداری، علاوه بر تغذیه معمول، از مکمل هایی مثل قرص آهن و کلسیم استفاده کنید و مصرف خوراکی های سرشار از پروتئین و فیبر و آب را در اولویت قرار دهید. تغذیه مناسب مادر، حکم یک تیر و چند نشان دارد؛ هم به قدرت و سلامت بدنی خودتان کمک کرده اید و هم فرزندتان. ضمن این که تغذیه صحیح، از بداخلاقی های ناشی از کمبود برخی ویتامین ها پیشگیری می کند.

چه ورزشی انجام دهم؟

طبیعی است که طی دوران بارداری و فرآیند زایمان، حالت عضلات شکم و پهلو تغییر کرده‌ باشد که در کنار رژیم غذایی مناسب، فقط ورزش می‌تواند این عضلات و ماهیچه ها را به حالت قبل برگرداند. بله خب، فرصتِ باشگاه رفتن ندارید اما می توانید فرصت های کوچک را شکار کنید. خارج شدن از منزل برای یک پیاده روی کوتاه، هم رابطه پدر و بچه را عمیق می کند، هم فضا و حال و هوایتان را عوض می کند و هم شما را از شرِ چربی و عضلات شل، راحت می کند. یک دست لباس راحت و یک جفت کفش ورزشی و ۱۵ دقیقه وقت آزاد و البته یک انگیزه جدی، تمام چیزی است که تازه‌مامان ها برای ورزش نیاز دارند.

هنوز هم برای شوهرم زیبا هستم؟

این حقیقت دارد که شما در طول دوران بارداری کمی چاق شده اید. پوستِ صورتتان لک شده. به خاطر کمبود برخی ویتامین ها، لب ها و دور ناخن هایتان پوسته پوسته شده. ماه هاست که پیراهن های گشاد و بلند پوشیده اید و لباس های زیبایتان در کشو و کمد خاک می خورد. برای رعایت سلامتیِ جنین، موهایتان را رنگ نکرده اید و حتی به خاطر صرفه‌جویی در وقتِ شست وشو، موهایتان را کوتاهِ کوتاه کرده اید و این روند، ممکن است بعد از تولد نوزاد هم به واسطه کمبود وقت، تا مدتی ادامه داشته باشد و تا مدتی نتوانید هر روز دوش بگیرید، همیشه آراسته و خوشبو باشید و از لکه استفراغِ شیر روی شانه تان که حاصلِ آروغ زدن! بچه است، گریزی نباشد. اما مهم است در عینِ واقع بینی، این نکته را بدانید که اولا این دوره گذراست و به زودی می توانید به روال قبل برگردید، ثانیا شما همین الان هم زیبایید منتها زیبایی تان متفاوت و پخته و جاافتاده است؛ زیباییِ مخصوص یک مادر!

چرا این خانه جمع و جــور نمی‌شود؟

ماشین لباسشویی مدام در حال چرخیدن است اما باز هیچ وقت توی کشوها لباس تمیز نیست. اصلا نمی فهمی چه شد که سینک ظرفشویی، پر از لیوان و فنجانِ کثیف شد. تا چشم به هم می زنی، وقت پختن ناهار و شام است. کانتر آشپزخانه را از این طرف دستمال می کشی، از آن طرف می بینی باز چسبناک شده! خب. چاره ای نیست؛ همین است که هست. آشفتگی و در هم ریختگی خانه را حداقل برای مدتی بپذیرید و هر جور که وقتتان اجازه می دهد خانه تان را مدیریت کنید. هیچ اشکالی ندارد برای مدتی چیدمان خانه را تغییر دهید و به جای تزیینات، قوطی شیر و وسایل بچه را دم دست بگذارید. هیچ اشکالی ندارد مدتی، به تمیزی کلی و معمولیِ خانه قانع باشید و با سابیدنِ اعماقِ کشوها و کمدها، خودتان را پیر نکنید. اختصاص هر روزِ هفته به تمیز کردنِ یک گوشه خانه یا کمک گرفتن از خدمه شرکت های نظافتی هم روش خوبی است. این وسط، درک و همراهی آقای خانه هم خیلی مهم است.

نکند ارتباطم با همسرم، لطمه ببیند؟
به دنیا آوردن یک بچه، یک موجود ظریف و آسیب پذیر و شیرین که سرتاپا به شما محتاج است و دیدن و نوازش کردن و خواباندنش، قلبتان را از شکوه عشق سرشار و چشم هایتان را از شدتِ عشق، خیس می کند، ممکن است باعث شود رابطه عاطفی تان با همسر، تحت تاثیر این رابطه عاطفیِ جدید قرار بگیرد یا همسرتان این طور تصور کند. مشغله ماه های اولیه پس از زایمان، ممکن است باعث شود یک موقع به خودتان بیایید و ببینید چقدر دلتان برای همسرتان تنگ شده. برای همه لحظاتی که دو نفر بودید و بدون نگرانی برای شیر و خواب و پوشک بچه، ساعت ها در کنار هم فیلم می دیدید و کتاب می خواندید و حرف می زدید! مثل همه زمینه های دیگر، در این زمینه هم شما و همسرتان باید بپذیرید شرایط عوض شده. منتها در همین شرایط هم می توان در قالب های متفاوتی به هم عشق بورزید. با هم آشپزی کردن، با هم به خرید رفتن، استفاده از زمان های کوتاهِ خواب بچه برای باهم گپ زدن، به زبان آوردنِ این که: «برای فرزندمان خوشحالم که پدرش تویی!» یا «وجود بچه باعث نشده محبتم نسبت به تو ذره ای رنگ ببازد» و کمک گرفتن از خانواده های دو طرف برای نگه داریِ بچه در روزها و ساعت های خاص تا بتوانید باز هم لحظات دونفری داشته باشید، راه هایی است که شعله عشق و محبتِ رابطه زناشویی تان را گرم و روشن نگه می دارد.