قرارگیری جنین در رحم، انواع وضعیت‌های بریچ

در ماه آخر باردای دیگر فضای خالی زیادی در رحم وجود ندارد و جنین برای اینکه فضای کمتری را اشغال کند به سمت پایین رحم می‌چرخد، به شکلی که سر جنین به سمت پایین قرار می‌گیرد. به این وضعیت، قرارگیری سفالیک می‌گویند که وضعیتی عادی برای زایمان است. در برخی از موارد، وضعیت قرارگیری جنین به شکلی است که جنین هنگام زایمان با پا خارج خواهد شد. به این شکل قرارگیری، تولد بریچ (Breech) یا وارونه گفته می‌شود. این موقعیت می‌تواند مشکلاتی را هنگام زایمان ایجاد کند. در این مطلب با انواع موقعیت‌های بریچ و مشکلات آن آشنا خواهید شد.

انواع وضعیت‌های قرارگیری بریچ یا وارونه

در بیشتر موارد، هنگام زایمان و در حدود هفته‌های ۳۶ و ۳۷ و پس از آن، کودک در رحم مادر به حالت سفالیک قرار می‌گیرد، به شکلی که سر کودک به سمت پایین قرار می‌گیرد و آماده خروج با سر می‌شود، اما در موارد معدودی ممکن است این چرخش در زمان مناسب اتفاق نیفتد و کودک هنگام زایمان به شکلی قرار بگیرد که پاهای او به سمت پایین باشد. این وضعیت که بریچ یا وارونه نامیده می‌شود، حالت‌های مختلفی دارد که شامل موارد زیر است:

فرانک بریچ (Frank breech)

در این حالت، کودک در وضعیتی است که ابتدا با باسن خارج خواهد شد. پاهای او در امتداد بدن و به سمت سر او است.

بریچ کامل (Complete breech)

در این حالت، کودک در وضعیتی است که با باسن خارج خواهد شد و پاها توی شکم کودک جمع شده‌ است.

بریچ ناکامل (Footling breech)

در این وضعیت یک یا هر دو پا به نحوی قرار گرفته‌اند که ابتدا پا خارج می‌شود.

وضعیت‌های نادر دیگری نیز وجود دارد که در آن ممکن است کودک به پهلو، با آرنج یا پشت خارج شود. با شروع سه ماهه سوم ممکن است پزشک از طریق لمس شکمتان تشخیص دهد که کودک شما در چه وضعیتی قرار گرفته است و مکان قرارگیری سر، پشت و باسن او را شناسایی کند. حدود یک‌ چهارم کودکان در این زمان در حالت بریچ یا وارونه قرار دارند، اما اکثر آنها معمولاً در طول دو ماه بعدی خود‌به‌خود می‌چرخند و در وضعیت سفالیک قرار می‌گیرند، به‌صورتی‌که سر آنها به سمت پایین خواهد بود. اگر در هفته‌ی ۳۶، وضعیت کودک شما با استفاده از معاینه‌ی شکم مشخص نشود، ممکن است پزشک برای بررسی این موضوع که کدام قسمت کودک در لگن قرار دارد، از معاینه‌ی واژن استفاده کند. در برخی موارد ممکن است برای تعیین وضعیت قرارگیری کودک، سونوگرافی انجام شود.

سفالیک خارجی و رفع مشکل بریچ قبل از زایمان

کودکانی که در زمان تولد هنوز در وضعیت بریچ قرار دارند، بعید است که دیگر خودشان بچرخند و در وضعیت درست قرار بگیرند، بنابراین اگر در هفته‌ی ۳۷ هنوز کودک شما در وضعیت بریچ است، پزشک ممکن است با توجه به شرایط شما کارهایی را برای کمک کردن به چرخش کودک و قرارگیری او در وضعیت سفالیک انجام دهد. این فرایند، چرخش سفالیک خارجی یا ECV نامیده می‌شود. در این روش پزشک سعی می‌کند با استفاده از فشار آوردن بر شکم شما و هدایت کودک با دست، کودک را در موقعیت مناسب قرار دهد و کمک کند تا سر کودک به سمت پایین قرار گیرد. گاهی پس از اجرای موفقیت‌آمیز این روش، کودک مجدداً از وضعیت جدید خارج می‌شود. در‌صورتی‌که اولین بارداری شما نباشد، شانس موفقیت استفاده از این روش بیشتر است. همه‌ی زنان نمی‌توانند از روش چرخش سفالیک خارجی استفاده کنند. اگر چندقلو باردار هستید یا بارداری شما به‌ علت خونریزی پیچیده شده است یا حجم مایع آمنیوتیک شما کم است، امکان استفاده از این روش وجود ندارد. همچنین اگر قرار است سزارین داشته باشید، دیگر نیازی به استفاده از این روش وجود ندارد.

مشکلات چرخش سفالیک خارجی

استفاده از این روش کاملاً بدون خطر نیست و برای برخی از زنان باردار ممکن است کمی آزاردهنده باشد. شما باید در مورد مزایا و معایب آن با پزشک صحبت کنید. اگرچه مشکلات احتمالی در سفالیک خارجی خیلی شایع نیست، اما ممکن است خیلی خطرناک باشد. سفالیک خارجی در موارد معدودی ممکن است موجب جدا شدن جفت از رحم شود که در نتیجه‌ی آن کودک شما باید به سرعت از طریق سزارین خارج شود. همچنین ممکن است موجب کاهش ضربان قلب کودک شما شود، البته درصورتی‌که این اتفاق بیفتد و خودبه‌خود و به سرعت برطرف نشود، شما نیازمند زایمان فوری هستید. به همین دلیل، پزشک معمولاً این فرایند را در بیمارستان انجام می‌دهد و آمادگی لازم را برای زایمان سزارین خواهد داشت. همچنین به شما گفته خواهد شد که در شب قبل، از نیمه‌شب به بعد چیزی نخورید یا ننوشید تا در صورت نیاز به جراحی سزارین آمادگی کافی را داشته باشید. در طول فرایند سفالیک خارجی، ممکن است سرمی برای ورود مایعات به شما بزنند تا مانع پایین آمدن فشار خون شما شود. همچنین در مورد زنانی که Rh خون آنها منفی است، پیش از شروع عمل، تزریق پادتن Rh یا روگام انجام خواهد شد تا از اختلال خونی احتمالی جلوگیری شود. ضربان قلب کودک، قبل و بعد از عمل کنترل می‌شود. پیش از شروع عمل نیز پزشک با استفاده از سونوگرافی، وضعیت کودک شما، مکان قرارگیری جفت و حجم مایع آمنیوتیک را بررسی خواهد کرد. پس از آن نیز مجدداً سونوگرافی انجام می‌شود. همچنین ممکن است در طول عمل نیز پزشک با استفاده از سونوگرافی وضعیت را تحت نظر قرار دهد.

روش‌های زایمان در صورت نچرخیدن کودک

اکثر کودکانی که در وضعیت بریچ باقی می‌مانند با عمل سزارین به دنیا می‌آیند. تحقیقات نشان داده است که زایمان سزارین برنامه‌ریزی‌شده برای نوزادانی که در وضعیت بریچ قرار دارند روش امنی محسوب می‌شود. درصورتی‌که پزشک تشخیص بدهد، باید برای سزارین برنامه‌ریزی کنید که معمولاً موعد آن زودتر از هفته‌ی ۳۹ نخواهد بود. همچنین شاید پزشک پیش از شروع سزارین برای اطمینان از تغییر نکردن وضعیت قرارگیری کودک، دوباره معاینه‌ی واژن یا سونوگرافی انجام دهد. وقتی برای زایمان سزارین برنامه‌ریزی کرده‌اید، ممکن است پیش از موعد عمل سزارین، زایمان شما آغاز یا کیسه‌ی آب پاره شود. در این صورت با پزشک تماس بگیرید و مستقیم به بیمارستان بروید. اگر دوقلو باردار باشید و کودک اول در وضعیت مناسب و دیگری در وضعیت بریچ قرار داشته باشد، ممکن است پزشک زایمان طبیعی را برای فرزند اول توصیه کند.

منبع: مادرشو