رشد جنین در شکم مادر، خطرات احتمالی

در مقاله‌های نه ماه بارداری و مراحل رشد کودک (قسمت اول) و نه ماه بارداری و مراحل رشد کودک (قسمت دوم) درباره مراحل رشد پیش از تولد به صورت مختصر صحبت کردیم. در این قسمت می­‌خواهیم درباره خطراتی که رشد جنین را قبل از زایمان تهدید می­‌کند، توضیح دهیم. با اینکه فضای درون رحم مادر برای نوزاد بسیار ایمن است اما هنوز عوامل زیادی وجود دارند که می­‌توانند سلامتی جنین را به خطر بیندازند. عوامل تهدیدکننده رشد جنین به چند دسته تقسیم می­‌شوند که در ادامه آمده است.

خطرات احتمالی برای رشد جنین

داروها

وقتی مادر باردار بیمار می­‌شود، ناچار است دارو مصرف کند. خیلی از افراد بدون مشورت پزشک عادت به مصرف یک سری داروها برای بیماری­‌های به ظاهر ساده دارند. این داروها معمولاً داروهایی هستند که به راحتی و بدون نیاز به نسخه پزشک قابل دسترسی هستند. مثلاً اغلب افراد فکر می­‌کنند برای مصرف داروی آسپرین یا داروهای ضددرد نیازی به مشورت با پزشک نیست، در حالی که پژوهش­‌ها نشان می­‌دهند مصرف منظم آسپرین با کم‌وزنی و مرگ نوزاد در زمان تولد، رشد حرکتی کمتر نوزاد و نمرات هوش پایین­‌تر در اوایل کودکی ارتباط دارد.

به طور کلی اگر مادر دارویی مصرف کند که دارای مولکول ریزی باشد که از جفت مادر عبور کند و وارد جریان خون جنین شود، ممکن است این دارو به جنین آسیب برساند. بنابراین مادر باردار حتی برای مصرف ساده‌ترین داروها حتماً باید با پزشک مشورت کند.

مواد کافئین‌دار مثل چای و قهوه

مصرف چای در کشور ما بسیار مرسوم است و مصرف قهوه­‌های آماده نیز به تازگی به عادت­‌های ایرانی­‌ها اضافه شده است. این نوشیدنی­‌ها دارای مقادیر مختلفی از کافئین هستند که می‌تواند از جفت عبور کند و ممکن است به جنین آسیب وارد کند. پژوهش­‌ها نشان می­‌دهد مصرف بیش از سه فنجان قهوه در روز با کم‌وزنی هنگام تولد، خطر سقط جنین، تحریک‌پذیری و استفراغ در کودکان بعد از تولد ارتباط دارد.

سیگار کشیدن

اغلب مادران از این موضوع آگاه هستند که کشیدن سیگار به جنین آسیب می­‌زند اما نکته قابل توجه این است که بسیاری از مادران باردار در واقع سیگاری­‌های غیرفعال هستند. این مادران خودشان سیگار نمی­‌کشند اما همسر یا خویشاوندان نزدیکشان سیگار می­‌کشند. سیگار کشیدن غیرفعال هم با کم­‌وزنی نوزاد هنگام تولد، مرگ نوزاد و اختلال­‌های درازمدت احتمالی در توجه و یادگیری نوزاد ارتباط دارد. بنابراین در این قسمت روی صحبت ما با پدران عزیز و همه اطرافیان مادر باردار است که اگر سیگار مصرف می­‌کنند، در دوره بارداری همسر خود، آن را ترک کنند یا در کنار مادر باردار سیگار نکشند.

آلودگی محیط

آلودگی محیط البته در کنترل افراد نیست اما لازم است از مواد خطرناکی که در محیط وجود دارد، آگاهی داشته باشیم تا اگر امکان دارد از مناطق آلوده دوری کنیم. یکی از مواد خطرناک برای جنین جیوه است. مقادیر زیاد جیوه در آب و غذاهای مصرفی مادر باعث عقب‌ماندگی ذهنی کودک، گفتار نابهنجار و مشکلات بلعی می­‌شود. ماده خطرناک دیگر سرب است که مواجهه با مقدار زیاد آن باعث آسیب مغزی و کم‌وزنی نوزاد می­‌شود. این ماده در ورقه‌های رنگی که از ساختمان­‌های قدیمی کنده می­‌شود، وجود دارد. در مناطقی که آب به سرب آلوده است، خوردن آبزیان این آب‌ها می­‌تواند باعث شود نوزادان مناطق دارای سر کوچک‌تری بوده و کم‌وزن­‌تر باشند.

بیماری‌­های عفونی

مادرانی که می­‌خواهند اقدام به بارداری کنند، حتماً باید قبل از اقدام نسبت به برخی بیماری­‌های عفونی واکسینه شوند؛ از جمله واکسیناسیون در مقابل اوریون، سرخک و سرخجه و در برخی موارد آبله مرغان. همچنین ویروس تبخال روی جنین در حال رشد تأثیر زیادی می­‌گذارد و می­‌تواند باعث مشکلات جدی برای جنین شود. برخی از بیماری‌های انگلی از طریق حیوانات به مادر منتقل می­‌شود. رایج‌ترین آنها انگلی است که از طریق مدفوع گربه منتقل می­‌شود و خطر زیادی برای جنین دارد. البته این بیماری­‌های عفونی در دوره دوم رشد جنین ، بیشترین تأثیر را روی سلامت جنین می­‌گذارند. مواردی که ذکر شد، خطراتی است که به طور کلی برای مادران باردار ممکن است ایجاد شود و توجه به آنها در حد معقول ضروری است.