تغذیه مناسب در بارداری، نقش اسید فولیک

آگاهی از الگوی درست تغذیه و مکمل‌های غذایی می‌تواند بر سلامت جنین و مادر در دوران بارداری تا تولد تأثیرگذار باشد. در این مقاله نگاهی داریم به اهمیت استفاده از فولیک ‌اسید. بارداری یکی از دوره‌های بااهمیت در طول زندگی یک زن محسوب می‌شود. سلامتی و بیماری مادر در این دوران نه تنها کیفیت زندگی او را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه می‌تواند در وضع زندگی و سلامت جنین و نسل‌های آینده نیز نقش مؤثری داشته باشد. رفتارهای مناسب تغذیه‌ای عامل مهمی برای خوب زیستن است و عامل کلیدی مؤثری در سلامتی مادر و رشد و نمو جنین او به شمار می‌آید. تعادل نامناسب در رژیم غذایی می‌تواند نتایج و عواقب درازمدتی هم برای مادر و هم برای شیرخوار به دنبال داشته باشد. مطالعات نشان داده‌اند که اختلال در رشد و تکامل جنین و شیرخوار باعث تغییرات درازمدت فیزیولوژیکی و متابولیسمی شده و در نهایت می‌تواند منجر به بیماری شود. محدودیت شدید مواد مغذی در سه ماهه اول بارداری باعث عقب‌ماندگی رشد، ناهنجاری یا مرگ جنین می‌شود. به همین دلیل این سه ماه، از نظر تغذیه‌ای در رشد و نمو جنین بسیار حائز اهمیت است.

فولیک ‌اسید در دوران بارداری

استفاده از فولیک ‌اسید در بارداری نقش بسزایی در کاهش نقص لوله عصبی جنین خواهد داشت. بررسی‌های انجام شده ثابت کرده است که استفاده از فولیک ‌اسید قبل از حاملگی و در حین بارداری ضرورت دارد و خطر بروز این عوارض را تا ۵۰ درصد کم می‌کند. مرکز پیشگیری و کنترل بیماری آمریکا توصیه می‌کند که زنان با سابقه تولد نوزاد مبتلا به نقص لوله عصبی از یک ماه قبل از بارداری باید روزانه ۴۰۰ میلی‌گرم فولیک ‌اسید مصرف کنند. این انجمن علمی تأکید می‌کند که برطرف کردن این نقص وابسته به یک سری عملیات فوری و مؤثر است، به این ترتیب که اگر مراقبت‌های بهداشتی منظم مدتی قبل و در حین بارداری شروع شده باشد، بدون شک موجب بهبود سلامت جسمی و روانی مادران و بالطبع فرزندان آنها خواهد شد و بسیاری از بیماری‌های اکتسابی و ناهنجاری‌های تکاملی قبل از بارداری شناسایی خواهند شد. لذا می‌توان این بیماری‌ها را ریشه‌کن یا حداقل اثرات منفی آنها را کاهش داد. مرکز خدمات بهداشتی عمومی آمریکا توصیه می‌کند که همه بانوانی که در سن بارداری بوده و قادر به باردار شدن هستند، حتماً روزانه ۴۰۰ میلی گرم اسید فولیک مصرف کنند چرا که نیمی از بارداری‌ها در ایالات متحده ناخواسته بوده و از طرفی بسته شدن لوله عصبی طی ۴ هفته اول بارداری رخ می‌دهد. فولیک اسید یا ویتـامین B۹ کـه تحـت عنـوان‌هـای فولینیـــک اســـید، فولاســـین و پترویـــل گلوتامیـــک اسـید شـناخته مـی‌شـود، جـزء ضـروری بـرای سـاخت اسیدنوکلئیک آدنین و تیامین است که در ساختار DNA و کروموزوم‌ها نقش دارند. این ویتامین در تمام تقسیم‌های سلولی جنـین نقش دارد. نقایص لوله عصبی هـر سـاله تقریبـاً ۴۰۰۰ حـاملگی را در ایـالات متحـده تحـت تـأثیر قـرار می‌دهـد. نقص‌های لوله عصبی جدی‌ترین نقص‌های تولد هستند و زمانی رخ می‌دهند که بافت، استخوان دور مغز و ستون فقرات جنین به طور مناسب تکامل نمی‌یابند، در واقع این بیماری نوعی فلج و از کار افتادگی است و در آن ستون فقرات به طور کامل بسته نمی‌شود. این عارضه در طول ماه اول بارداری به وجود می‌آید. در افراد مبتلا به این بیماری درجات متفاوت فلج دیده می‌شود که بسته به نوع فلج، پاها، مثانه یا عملکرد روده تحت تأثیر قرار می‌گیرد. این افراد در تمام طول عمر باید تحت نظر پزشک باشند. نوزادانی که به طور جدی تحت تأثیر این بیمای قرار می‌گیرند، فقط متولد می‌شوند (بعد از تولد زنده نمی‌مانند) یا اینکه خیلی بعد از تولد زنده نمی‌مانند. این عارضه تقریباً از هر ۱۰۰۰ نوزاد در آمریکا یک نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در موارد شدید این بیماری، ستون فقرات از پشت بیرون می‌زند. نقایص لوله عصبی در سومین و چهارمین هفته آبستنی برای جنین در حال تکامل رخ می‌دهد. این اتفاق می‌تواند قبل از اینکه شما بدانید یا حدس بزنید که باردار هستید، رخ دهد. کمبـود فولیک ‌اسید علاوه بر این بیماری در بـروز بـسیاری از بیماری‌ها همچون سکته قلبی، پـوکی استخوان، شکاف کـام و لـب، از دسـت رفـتن شـنوایی نقش بسزایی را ایفا می‌کند. در ضمن وزن هنگام تولد به عنوان یک شاخص مهم بهداشتی مورد توجه بوده و از آنجا که بین کم‌وزنی و میزان مرگ و میر نوزادان ارتباط معناداری وجود دارد، همواره سعی می‌شود مداخلاتی عملی و کاربردی در راستای کاهش تولد نوزادان کم‌وزن صورت پذیرد. پژوهش‌ها ثابت کرده‌اند که کمبود فولیک ‌اسید باعث کم‌وزنی نوزادان نیز می‌شود. تحقیقات نشان داده‌اند که اگرچه شناخت و آگاهی زنان باردار در مورد این مکمل بالا رفته است ولی در زنان بارداری که مشاوره و آموزش‌های بهداشتی دریافت کرده‌اند، مصرف درست این مکمل دیده شده است و محققان پیشنهاد می‌کنند که آموزش و آگاهی‌رسانی در این راستا باید ادامه‌دار باشد. (صفدری و همکاران، ۱۳۸۷، چرندابی و همکاران، ۱۳۹۱، صفدریان و همکاران، ۱۳۸۳). بدیهی است که بالا رفتن سطح آگاهی مادران از الگوی تغذیه باعث تولد نوزاد سالم می‌شود و جامعه از سطح بهداشت بالاتری برخوردار خواهد شد. استفاده از فولیک ‌اسید قبل از بارداری و طی دوران بارداری تا تولد ضروری است و عدم استفاده از آن ممکن است باعث بسیاری از بیماری‌ها و نقایص در نوزاد شود. بهتر است که زنان در دوره باروری این ماده را روزانه دریافت کنند تا اگر بارداری ناخواسته اتفاق افتاد، کمبود آن، جنین را در معرض خطر قرار ندهد.