تغذیه مادر در دوران شیردهی، دارای اهمیت فراوان

تغذیه مادر پس از فرآیند زایمان اهمیت زیادی دارد زیرا بدن نیاز دارد تا انرژی و قوای بدنی لازم را که در زمان تولد نوزاد از دست رفته است، بازیابد و بتواند به نیازهای کودک پاسخ دهد. مادری که زایمان کرده است، در واقع مسؤول تغذیه خود و تغذیه کودک است؛ لذا باید رژیم غذایی خود را با دقت انتخاب کند. در حقیقت مادران با رعایت رژیم غذایی متنوع و مناسب، سلامت خود و نوزاد خود را تضمین می‌‌کنند. در این دوران مصرف همه مواد غذایی مانند حبوبات و دانه‌های مغذی، میوه‌های تازه، سبزیجات و غذاهایی که پروتئین، کلسیم و آهن را به فراوانی فراهم می‌‌کنند، توصیه می­‌شود. لازم به ذکر است که مواد غذایی که مادر می‌‌خورد و می‌‌نوشد، روی شیردهی تأثیر می‌‌گذارد. بنابراین نظارت بر غذای مادر در واقع نظارت بر غذای کودک است.

تغذیه مادر در دوران شیردهی

در دوران شیردهی، آزاد شدن هورمون اکسی توسین (هورمون آزاد شده از هیپوفیز) باعث می‌‌شود که مادر احساس تشنگی بیشتری بکند. به همین دلیل مادر در این دوران بیشتر از بقیه مواقع آب می‌‌نوشد. متخصصان زنان و مامایی آمریکا نوشیدن حداقل ۸ تا ۱۲ لیوان آب در روز را به مادران توصیه می‌‌کنند. مادر باید هر نوبت که به نوزاد خود شیر می­‌دهد، یک لیوان مایعات (شیر یا آبمیوه) مصرف کند تا بدن دچار کم‌آبی و کمبود شیر نشود. بعضی از مردم تصور می­‌کنند اگر مادر بیشتر مایعات بخورد، شیر او بهتر و بیشتر می­‌شود. البته این تصورات علمی نیست و حقیقت ندارد. میزان مصرف آب در مادران شیرده باید برحسب میل و نیاز او نسبت به مایعات باشد. همچنین مادر باید در مورد مصرف غذاهای آلرژی‌زا دقت کافی داشته باشد زیرا نوزاد به برخی از مواد غذایی که مادر می‌‌خورد، حساس بوده و پاسخ آن را به صورت علائم پوستی نشان می‌‌دهد. می­‌توان گفت تغذیه با شیر مادر به طور معجزه‌آسا باعث کاهش وزن نمی‌‌شود ولی به کاهش وزن کمک می‌‌کند. مقدار چربی موجود در شیر مادر بستگی به میزان چربی غذای مادر دارد. بنابراین تغییر مقدار و نوع چربی در رژیم غذایی مادر شیرده، موجب تغییر چربی شیر مادر می‌­شود. اگر مادری در دوران شیردهی چربی نخورد، چربی­های ذخیره شده در بدنش می­‌سوزد. مقدار کلسترول شیر مادر در حدود ۱۰ تا ۲۰ میلی‌گرم در ۱۰۰ میلی‌لیتر شیر است. بنابراین کودک در شبانه‌روز مقدار ۱۰۰ میلی‌گرم کلسترول از شیر مادر دریافت می­‌کند. مقدار کلسترول شیر مادر با رژیم غذایی او تغییر نمی­‌کند ولی با ادامه شیر دادن به تدریج کاهش می‌­یابد. شیر دادن به نوزاد موجب می‌شود که وزن مادر کم شود. تحقیقات نشان داده است مادرانی که به کودک خود شیر می‌دهند، زودتر از مادرانی که به کودک خود شیر خشک می‌­دهند، به وزن قبل از بارداری بازمی‌­گردند زیرا تمام چربی‌هایی که در دوران بارداری در بدن آنها جمع شده بود، در هنگام شیر دادن از دست می­‌رود و حتی مقداری از چربی‌هایی که قبل از حاملگی داشته‌­اند نیز در بدن آنها می‌سوزد. پیروی از رژیم غذایی مخصوص برای کاهش وزن در مادر شیرده، باعث سوءتغذیه می­‌شود و سرانجام شیر مادر کم و خشک می‌شود. بنابراین بهترین کار این است که مادر شیرده با نخوردن غذای زیاد و استفاده از یک برنامه ورزشی، وزن خود را به تدریج کم کند. مصرف غذای سالم در دوران شیردهی و خوردن آب در خلال شیر دادن، موجب می­‌شود که مادر در هر هفته نیم کیلو از وزن خود را کم کند و سرانجام در مدت یک سال وزن اضافی خود را از دست بدهد. لازم به ذکر است کودکانی که از شیر مادر تغذیه می­‌شوند، ممکن است برخی غذاهایی را که مادر مصرف کرده و از شیر دفع می‌شود، تحمل نکنند. مثلاً گاهی مصرف سیر، پیاز یا حبوبات موجب قولنج یا دردهای شکمی در نوزاد می­‌شود. همچنین کلم و شلغم و حتی میوه­‌هایی مانند زردآلو و آلو و خوردن بیش از حد بعضی میوه‌­ها مانند هندوانه و هلو و بعضی از سبزی‌­ها ممکن است باعث ایجاد گاز در روده و دردهای شکمی کودک شود. بنابراین مادر باید در دوران شیردهی دقت کند در صورتی که در خلال ۲۴ ساعت بعد از خوردن یکی از مواد ذکر شده، کودک به شکم‌درد دچار شد یا گاز در روده­‌های او به وجود آمد، از خوردن آن مواد غذایی خودداری کند. به طور کلی مادر شیرده هر غذایی را که میل دارد، می‌­تواند بخورد و هیچ غذایی را نباید برای او منع کرد، مگر آنکه حس کند با خوردن آن غذا کودک دچار دردهای شکمی می­‌شود.

توصیه­‌هایی در رابطه با تغذیه مادر

ـ در هفته­‌های ابتدایی پس از زایمان و زمان شیردهی جهت کاهش وزن محدودیت شدید کالری و مواد غذایی برای خود ایجاد نکنید، چراکه رژیم­‌های فوق‌العاده کم‌کالری در دوره شیردهی و پس از زایمان از تأمین مواد مغذی مهم به‌خصوص مواد مغذی نظیر کلسیم و آهن ناتوان هستند. به ویژه اینکه در دوران شیردهی باید از منابع غنی از کلسیم استفاده کرد.

ـ از مصرف خودسرانه دارو و داروهای غیرمجاز خودداری کنید و راجع به داروهایی که مصرف می‌‌کنید یا قصد مصرف آن را دارید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

ـ از مواد غذایی حاوی فیبر مانند میوه‌ها و سبزی‌ها که قسمت اصلی رژیم غذایی این دوران محسوب می‌‌شوند (حتی بیشتر از زمان بارداری)، استفاده کنید. از مزایای این مواد غذایی فیبردار، تأمین حرکات دودی روده‌ها است که برای درمان یبوست و هموروئید یا بواسیر مفید است.

ـ برخی داروها یا هورمون­‌ها ممکن است سبب افزایش ترشح پرولاکتین و در نتیجه افزایش شیر شود ولی عوارضی نیز به همراه دارد. همچنین دم‌کرده یا عصاره بعضی از گیاهان دارویی مانند شنبلیله، آنیسون، رازیانه، زیره سبز و… باعث افزایش شیر مادر می­‌شود ولی نباید در مصرف آنها افراط کرد. به طور کلی مهم‌ترین عاملی که باعث افزایش شیر مادر می‌شود، علاقه مادر به شیر دادن، تغذیه مناسب، آرامش جسمی و روانی و بالاخره مکیدن پستان مادر توسط نوزاد است.