پیشگیری از یائسگی زودرس، رژیم غذایی مناسب
به موازات افزایش سن، به تدریج تخمدانها هورمونهای کمتری تولید می‌کنند، این تغییرات هورمونی منجر به کاهش توانایی باروری و توقف عادت ماهیانه می‌گردد.
به موازات افزایش سن، به تدریج تخمدانها هورمونهای کمتری تولید می‌کنند، این تغییرات هورمونی منجر به کاهش توانایی باروری و توقف عادت ماهیانه می‌گردد. این وقایع اگر قبل از سنین ۴۰ سالگی شروع شوند زنگ خطری برای یائسگی زودرس محسوب می‌شود
یائسگی چیست و یائسگی زودرس چرا اتفاق می افتد
در این مقاله در ارتباط با یک مرحله حساس از زندگی خانم‌ها، یعنی یائسگی صحبت می‌شود. مرحله ای که برای اغلب خانم‌ها هراس انگیز است. یائسگی بر خلاف اسمش به معنای یاس از زندگی نیست. دوران یائسگی که اغلب بین 48-52 سال رخ می‌دهد، یک روند بیولوژیک طبیعی بدن است که باعث می‌شود نگرانی‌های یک خانم در مورد بارداری و قاعدگی به پایان برسد، اما حس زنانگی را خاموش نخواهد کرد. تحقیقات نشان می‌دهد طول عمر بعد از یائسگی تقریباً برابر با سالهای عادت ماهیانه (متوسط 30 سال) است.
چه اتفاقاتی در بدن رخ می‌دهد که منتج به یائسگی می شود؟
به موازات افزایش سن، به تدریج تخمدانها هورمونهای تنظیم کننده قاعدگی (یعنی استروژن و پروژسترون) کمتری تولید می‌کنند و با گذشت زمان، بلوغ تخمک در تخمدانها هم مختل شده و از طرف دیگر افزایش هورمون پروژسترون پس از تخمک‌گذاری به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد (پروژسترون هورمونی است که بدن را برای بارداری آماده می‌سازد.) این تغییرات هورمونی منجر به کاهش توانایی باروری می‌گردد که با توقف عادت ماهیانه نمود پیدا می‌کند.
این وقایع اگر قبل از سنین 40 سالگی شروع شوند زنگ خطری برای یائسگی زودرس محسوب می‌شود. در این حالت تخمدانها قادر به ساختن هورمون نیستند و به تحریکات هیپوفیز که تنظیم‌‌کننده تخمدان‌هاست پاسخی نمی‌دهند.
این مسئله به این خاطر حایز اهمیت است که با شروع یائسگی احتمال بچه‌دارشدن خانم ضعیف می‌شود و از طرفی با تغییرات هورمونی بروز بیماری‌های مزمن (پوکی استخوان، بیماری‌های قلبی-عروقی و ...) سرعت می‌گیرد.
در این حالت فرد با قطع ناگهانی یا طولانی شدن فواصل قاعدگی روبه‌رو می‌شود که با علائمی مثل گرگرفتگی، بدخوابی‌های شبانه و تعریق همراه است. پیش از یائسگی زنان خطر کمتری نسبت به مردان برای ابتلا به حمله قلبی یا مغزی دارند. پس از یائسگی این خطر در زنان افزایش می‌یابد و پس از ۶۵ سالگی با مردان برابر می‌شود.
تشخیص یائسگی
اغلب بعد از بررسی سابقه خانوادگی و سایر بیماری‌ها، دو بار آزمون هورمون FSH با فاصله یک ماه از هم دستور داده می‌شود. اندازه‌گیری مقدار این هورمون در خون روشن می‌کند که آیا تخمدانها درست کار می‌کنند یا نه. FSH موجب می‌شود تخمدانها استروژن تولید نمایند. زمانی که تولید استروژن در تخمدانها کاهش می‌یابد، FSH افزایش پیدا می‌کند.
یائسگی چیست و یائسگی زودرس چرا اتفاق می افتد
در این مقاله در ارتباط با یک مرحله حساس از زندگی خانم‌ها، یعنی یائسگی صحبت می‌شود. مرحله ای که برای اغلب خانم‌ها هراس انگیز است. یائسگی بر خلاف اسمش به معنای یاس از زندگی نیست. دوران یائسگی که اغلب بین 48-52 سال رخ می‌دهد، یک روند بیولوژیک طبیعی بدن است که باعث می‌شود نگرانی‌های یک خانم در مورد بارداری و قاعدگی به پایان برسد، اما حس زنانگی را خاموش نخواهد کرد. تحقیقات نشان می‌دهد طول عمر بعد از یائسگی تقریباً برابر با سالهای عادت ماهیانه (متوسط 30 سال) است.
چه اتفاقاتی در بدن رخ می‌دهد که منتج به یائسگی می شود؟
به موازات افزایش سن، به تدریج تخمدانها هورمونهای تنظیم کننده قاعدگی (یعنی استروژن و پروژسترون) کمتری تولید می‌کنند و با گذشت زمان، بلوغ تخمک در تخمدانها هم مختل شده و از طرف دیگر افزایش هورمون پروژسترون پس از تخمک‌گذاری به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد (پروژسترون هورمونی است که بدن را برای بارداری آماده می‌سازد.) این تغییرات هورمونی منجر به کاهش توانایی باروری می‌گردد که با توقف عادت ماهیانه نمود پیدا می‌کند.
این وقایع اگر قبل از سنین 40 سالگی شروع شوند زنگ خطری برای یائسگی زودرس محسوب می‌شود. در این حالت تخمدانها قادر به ساختن هورمون نیستند و به تحریکات هیپوفیز که تنظیم‌‌کننده تخمدان‌هاست پاسخی نمی‌دهند.
این مسئله به این خاطر حایز اهمیت است که با شروع یائسگی احتمال بچه‌دارشدن خانم ضعیف می‌شود و از طرفی با تغییرات هورمونی بروز بیماری‌های مزمن (پوکی استخوان، بیماری‌های قلبی-عروقی و ...) سرعت می‌گیرد.
در این حالت فرد با قطع ناگهانی یا طولانی شدن فواصل قاعدگی روبه‌رو می‌شود که با علائمی مثل گرگرفتگی، بدخوابی‌های شبانه و تعریق همراه است. پیش از یائسگی زنان خطر کمتری نسبت به مردان برای ابتلا به حمله قلبی یا مغزی دارند. پس از یائسگی این خطر در زنان افزایش می‌یابد و پس از ۶۵ سالگی با مردان برابر می‌شود.
تشخیص یائسگی
اغلب بعد از بررسی سابقه خانوادگی و سایر بیماری‌ها، دو بار آزمون هورمون FSH با فاصله یک ماه از هم دستور داده می‌شود. اندازه‌گیری مقدار این هورمون در خون روشن می‌کند که آیا تخمدانها درست کار می‌کنند یا نه. FSH موجب می‌شود تخمدانها استروژن تولید نمایند. زمانی که تولید استروژن در تخمدانها کاهش می‌یابد، FSH افزایش پیدا می‌کند.
سطح خونی FSH بالاتر از mIU/ 40ml بعنوان معیاری برای سنجش بروز یائسگی بکار می‌رود. البته هورمونهای دیگری نظیر استرادیول هم در سطوح پایین نشاندهنده یائسگی در نظر گرفته می‌شوند.
دلیل بروز یائسگی زودرس
۱- برخی جراحی‌ها (هیسترکتومی یا برداشت رحم)
در عمل هیسترکتومی، برداشتن رحم به تنهایی موجب یائسگی نمی‌شود زیرا تخمدانها وظیفه ترشح هورمونهای استروژن و پروژسترون را به عهده دارند؛ اما در صورتی که هم تخمدانها و هم رحم برداشته شوند یائسگی به سرعت بروز می‌کند.
۲- شیمی درمانی و پرتو درمانی
این درمان‌های بیماری سرطان می توانند محرکی برای یائسگی باشند و موجب ظهور علایمی نظیر گر گرفتگی در طی دوره‌های درمان و یا در طی مدت 3 تا 6 ماه گردند.
۳- عدم کفایت اولیه تخمدان
در دوران جوانی اگر مقدار هورمون استروژن کاهش و مقدار هورمون تحریک‌کننده فولیکول‌ها(FSH) افزایش یابد می‌تواند بیانگر از کار افتادگی زودرس تخمدانها باشد. 4-1درصد از جمعیت زنان به این بیماری دچار می‌شوند و نازایی از پیامدهای آن است.
۴- شیوه زندگی
تنش‌ها و بحران‌های شدید عاطفی می‌توانند موجب توقف چرخه فعالیت تخمدانها شوند و یائسگی زودهنگام را در زنان پدید آورند.
۵- کم وزنی‌های طولانی (بی‌اشتهایی عصبی)
زنانی که به مدت طولانی از رژیم‌های غذایی سخت پیروی می‌کنند، بیشتر در معرض یائسگی‌های زودتر از موعد هستند.
۶- اضافه وزن‌های زیاد
به همان میزان که کمبود مفرط وزن نگران کننده است، چاقی هم با اختلال در ترشح هورمون‌ها احتمال نارسایی تخمدان و در نهایت نازایی را افزایش می‌دهد. پس مثل همیشه حفظ تعادل وزن بهترین اقدام است.
۷- اختلالات هورمونی
ترشح غیرعادی یا کارکرد نادرست گنادوتروپین‌هاFSH و LH.
۸- بیماری‌های خودایمنی
اختلالات تیرویید، آرتریت روماتیسمی، نارسایی غده‌های فوق‌کلیه، لوپوس.
۹- سیگار کشیدن
زنانی که سیگار می‌کشند به علت عدم توازن هورمونهای تخمدانی زودتر دچار یائسگی می‌شوند.
۱۰- مواجه با آلاینده‌ها
یکی از مهمترین عللی که برای یائسگی زودرس در نظر گرفته می‌شود، مواجهه با آلاینده‌های مختلف است. منظور از آلاینده انواع آفت‌کش‌ها، اجزای تشکیل دهنده پلاستیک، شوینده‌ها، انواع رنگ‌ها و عطرهاست.
متهمان ردیف اول آلاینده هایی که موجب یائسگی زودرس می شوند
دی‌استرهای اسید فتالیک که بطور کلی فتالات نامیده می‌شوند گروهی از مواد شیمیایی آلی هستند که در صنعت پلاستیک‌سازی به‌منظور شکل‌پذیری و در وسایل آرایشی بعنوان نرم کننده مورد استفاده قرار می‌گیرند. این مواد به اجزای دیگری مثل پلی وینیل کلرید (PVC) و پلیمرهای استیرن افزوده می‌شوند. احتمال آلودگی محصولات غذایی با فتالات‌های حاصل از منابع مختلف زیاد است.
اما نگرانی اصلی در مورد انتقال از بسته‌بندی مواد غذایی است که تاحدی قابل پیشگیری است. میزان انتقال به غذا از بسته‌بندی، با افزایش دما بالا می‌رود. فتالات‌ها قابل حل در چربی هستند و در بسیاری از محصولات پر چرب نظیر محصولات لبنی، گوشت، تخم مرغ، ماهی‌های چرب بزرگ و روغن‌ها یافت شده‌اند و در واقع با خوردن چربی‌های حیوانی راهی برای ورود این مواد به بدن باز می‌شود.
لوازم آرایشی گرچه در نگاه اول چهره‌ای زیباتر خلق می‌کنند اما در دراز مدت خود باعث و بانی پیری زودرس پوست می‌شوند؛ زیرا در مواد آرایشی و لاک ناخن هم فتالات وجود دارد. فراموش نکنید خوشبوکننده‌های شیمیایی هم حاوی ترکیبات سمی هستند بنابراین به جای استفاده از آنها از گلبرگ‌های طبیعی یا بوی لیمو استفاده کنید.
مطالعات حاکی از این است که زنانی که در معرض آلاینده‌های نظیر فتالات هستند 2-4 سال زودتر از سایرین یائسگی را تجربه می‌کنند. بیسفنول آ (BPA) ماده‌ای سرطان‌زای دیگری است که به وفور در ظروف پلاستیکی بکار گرفته می‌شود و مدت طولانی در بدن باقی می‌ماند.
پس هر چه قوطی پلاستیکی دارید همین امروز دور بریزید و بطری‌های شیشه‌ای زیبا را جایگزین آنها کنید. در تولید پلاستیک پلی کربنات و رزین‌های اپوکسی، بیسفنول آ مونومری اصلی است. وقتی در این پلاستیک‌ها مایعات گرم ریخته می‌شود، بیسفنول آ ۵۵ بار سریعتر از حالت عادی نشت می‌کند. در پلاستیکهای نوع ۳ که به پی‌وی‌سی معروفند از بیسفنول آ استفاده شده است.
وسواس درتمیز کردن را کنار بگذارید
سراغ شوینده‌های بی‌خطر مثل ترکیب جوش شیرین، سرکه و آبلیمو بروید که هم قدرت پاک کنندگی بالایی دارند، هم نگرانی کمتری ایجاد می‌کنند. بسیاری از این مواد بطور ناخواسته هر روز در کنار ما هستند مثلاً در آب و خاک و هوا. اما بخش عمده‌ای نیز با نحوه زندگی ما مرتبط است. به بیان دیگر نمی‌توان بطور کامل تماس با چنین موادی را به صفر رسانید، اما می‌توان با روشهایی آن را کم کرد. بطور مثال با بررسی برچسب و خریداری محصولات طبیعی که میزان کمتری پارابن، فتالات دارند.
رژیم غذایی مناسب
روغن پامچال یا هسته مویز بعنوان منبعی از گاما لینولنیک اسید(GLA) که نوعی اسید چرب ضروری در سنتز پروستاگلاندین و تعدیل علایم یائسگی است.
گیاه پنج انگشت (نام علمی: Vitex agnus-castus) که حاوی استروژن گیاهی است، دارای مواد موثره‌ای است که می تواند روی محور هیپوفیز ـ تخمدان تاثیر گذاشته و به بهبود اختلالات قاعدگی از جمله یائسگی زودرس کمک کند.
ایزوفلاون‌های موجود در لوبیای سویا منجر به تعادل در هورمونهای استروژنیک می شود. مطالعاتی در زمینه اثربخشی و ایمنی مکمل‌های ایزوفلاون‌های تغلیظ شده سویا در حال انجام است. ولی توصیه به مصرف غذاهای طبیعی ارجحیت دارد.
لگنین موجود در بذر کتان نقش تعدیل گر هورمونهای جنسی را ایفا می‌کند. مصرف روزانه تخم کتان آسیاب شده همراه با قهوه به میزان 1-2 قاشق سوپخوری می تواند سودمند باشد. دریافت روزانه 400IU ویتامین E مخلوط توکوفرول و توکوتریول به فرم طبیعی می‌تواند در تخفیف علایم یائسگی موثر باشد. ویتامین‌های گروه B هم می‌توانند در رفع استرس ناشی از آغاز زودهنگام یائسگی موثر باشند.
طی چند سال اول پس از یائسگی تراکم استخوان‌ها با سرعت بیشتری کاهش می‌یابد. این کاهش می‌تواند منجر به کاهش توده استخوانی و نهایتاً پوکی استخوان شود. تغذیه سالم به خصوص مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم، ویتامین D می‌تواند کمک زیادی در پیشگیری از پوکی استخوان داشته باشد. ورزش منظم و حداقل روزانه ۳۰ دقیقه و بصورت ملایم مانند پیاده‌روی، شنا و... می‌تواند باعث کاهش استرس، مشکلات روحی، پوکی استخوان، بهبود خلق و خو و وضعیت خواب شود.
۱- برخی جراحی‌ها (هیسترکتومی یا برداشت رحم)
در عمل هیسترکتومی، برداشتن رحم به تنهایی موجب یائسگی نمی‌شود زیرا تخمدانها وظیفه ترشح هورمونهای استروژن و پروژسترون را به عهده دارند؛ اما در صورتی که هم تخمدانها و هم رحم برداشته شوند یائسگی به سرعت بروز می‌کند.
۲- شیمی درمانی و پرتو درمانی
این درمان‌های بیماری سرطان می توانند محرکی برای یائسگی باشند و موجب ظهور علایمی نظیر گر گرفتگی در طی دوره‌های درمان و یا در طی مدت 3 تا 6 ماه گردند.
۳- عدم کفایت اولیه تخمدان
در دوران جوانی اگر مقدار هورمون استروژن کاهش و مقدار هورمون تحریک‌کننده فولیکول‌ها(FSH) افزایش یابد می‌تواند بیانگر از کار افتادگی زودرس تخمدانها باشد. 4-1درصد از جمعیت زنان به این بیماری دچار می‌شوند و نازایی از پیامدهای آن است.
۴- شیوه زندگی
تنش‌ها و بحران‌های شدید عاطفی می‌توانند موجب توقف چرخه فعالیت تخمدانها شوند و یائسگی زودهنگام را در زنان پدید آورند.
۵- کم وزنی‌های طولانی (بی‌اشتهایی عصبی)
زنانی که به مدت طولانی از رژیم‌های غذایی سخت پیروی می‌کنند، بیشتر در معرض یائسگی‌های زودتر از موعد هستند.
۶- اضافه وزن‌های زیاد
به همان میزان که کمبود مفرط وزن نگران کننده است، چاقی هم با اختلال در ترشح هورمون‌ها احتمال نارسایی تخمدان و در نهایت نازایی را افزایش می‌دهد. پس مثل همیشه حفظ تعادل وزن بهترین اقدام است.
۷- اختلالات هورمونی
ترشح غیرعادی یا کارکرد نادرست گنادوتروپین‌هاFSH و LH.
۸- بیماری‌های خودایمنی
اختلالات تیرویید، آرتریت روماتیسمی، نارسایی غده‌های فوق‌کلیه، لوپوس.
۹- سیگار کشیدن
زنانی که سیگار می‌کشند به علت عدم توازن هورمونهای تخمدانی زودتر دچار یائسگی می‌شوند.
۱۰- مواجه با آلاینده‌ها
یکی از مهمترین عللی که برای یائسگی زودرس در نظر گرفته می‌شود، مواجهه با آلاینده‌های مختلف است. منظور از آلاینده انواع آفت‌کش‌ها، اجزای تشکیل دهنده پلاستیک، شوینده‌ها، انواع رنگ‌ها و عطرهاست.
متهمان ردیف اول آلاینده هایی که موجب یائسگی زودرس می شوند
دی‌استرهای اسید فتالیک که بطور کلی فتالات نامیده می‌شوند گروهی از مواد شیمیایی آلی هستند که در صنعت پلاستیک‌سازی به‌منظور شکل‌پذیری و در وسایل آرایشی بعنوان نرم کننده مورد استفاده قرار می‌گیرند. این مواد به اجزای دیگری مثل پلی وینیل کلرید (PVC) و پلیمرهای استیرن افزوده می‌شوند. احتمال آلودگی محصولات غذایی با فتالات‌های حاصل از منابع مختلف زیاد است.
اما نگرانی اصلی در مورد انتقال از بسته‌بندی مواد غذایی است که تاحدی قابل پیشگیری است. میزان انتقال به غذا از بسته‌بندی، با افزایش دما بالا می‌رود. فتالات‌ها قابل حل در چربی هستند و در بسیاری از محصولات پر چرب نظیر محصولات لبنی، گوشت، تخم مرغ، ماهی‌های چرب بزرگ و روغن‌ها یافت شده‌اند و در واقع با خوردن چربی‌های حیوانی راهی برای ورود این مواد به بدن باز می‌شود.
لوازم آرایشی گرچه در نگاه اول چهره‌ای زیباتر خلق می‌کنند اما در دراز مدت خود باعث و بانی پیری زودرس پوست می‌شوند؛ زیرا در مواد آرایشی و لاک ناخن هم فتالات وجود دارد. فراموش نکنید خوشبوکننده‌های شیمیایی هم حاوی ترکیبات سمی هستند بنابراین به جای استفاده از آنها از گلبرگ‌های طبیعی یا بوی لیمو استفاده کنید.
مطالعات حاکی از این است که زنانی که در معرض آلاینده‌های نظیر فتالات هستند 2-4 سال زودتر از سایرین یائسگی را تجربه می‌کنند. بیسفنول آ (BPA) ماده‌ای سرطان‌زای دیگری است که به وفور در ظروف پلاستیکی بکار گرفته می‌شود و مدت طولانی در بدن باقی می‌ماند.
پس هر چه قوطی پلاستیکی دارید همین امروز دور بریزید و بطری‌های شیشه‌ای زیبا را جایگزین آنها کنید. در تولید پلاستیک پلی کربنات و رزین‌های اپوکسی، بیسفنول آ مونومری اصلی است. وقتی در این پلاستیک‌ها مایعات گرم ریخته می‌شود، بیسفنول آ ۵۵ بار سریعتر از حالت عادی نشت می‌کند. در پلاستیکهای نوع ۳ که به پی‌وی‌سی معروفند از بیسفنول آ استفاده شده است.
وسواس درتمیز کردن را کنار بگذارید
سراغ شوینده‌های بی‌خطر مثل ترکیب جوش شیرین، سرکه و آبلیمو بروید که هم قدرت پاک کنندگی بالایی دارند، هم نگرانی کمتری ایجاد می‌کنند. بسیاری از این مواد بطور ناخواسته هر روز در کنار ما هستند مثلاً در آب و خاک و هوا. اما بخش عمده‌ای نیز با نحوه زندگی ما مرتبط است. به بیان دیگر نمی‌توان بطور کامل تماس با چنین موادی را به صفر رسانید، اما می‌توان با روشهایی آن را کم کرد. بطور مثال با بررسی برچسب و خریداری محصولات طبیعی که میزان کمتری پارابن، فتالات دارند.
رژیم غذایی مناسب
روغن پامچال یا هسته مویز بعنوان منبعی از گاما لینولنیک اسید(GLA) که نوعی اسید چرب ضروری در سنتز پروستاگلاندین و تعدیل علایم یائسگی است.
گیاه پنج انگشت (نام علمی: Vitex agnus-castus) که حاوی استروژن گیاهی است، دارای مواد موثره‌ای است که می تواند روی محور هیپوفیز ـ تخمدان تاثیر گذاشته و به بهبود اختلالات قاعدگی از جمله یائسگی زودرس کمک کند.
ایزوفلاون‌های موجود در لوبیای سویا منجر به تعادل در هورمونهای استروژنیک می شود. مطالعاتی در زمینه اثربخشی و ایمنی مکمل‌های ایزوفلاون‌های تغلیظ شده سویا در حال انجام است. ولی توصیه به مصرف غذاهای طبیعی ارجحیت دارد.
لگنین موجود در بذر کتان نقش تعدیل گر هورمونهای جنسی را ایفا می‌کند. مصرف روزانه تخم کتان آسیاب شده همراه با قهوه به میزان 1-2 قاشق سوپخوری می تواند سودمند باشد. دریافت روزانه 400IU ویتامین E مخلوط توکوفرول و توکوتریول به فرم طبیعی می‌تواند در تخفیف علایم یائسگی موثر باشد. ویتامین‌های گروه B هم می‌توانند در رفع استرس ناشی از آغاز زودهنگام یائسگی موثر باشند.
طی چند سال اول پس از یائسگی تراکم استخوان‌ها با سرعت بیشتری کاهش می‌یابد. این کاهش می‌تواند منجر به کاهش توده استخوانی و نهایتاً پوکی استخوان شود. تغذیه سالم به خصوص مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم، ویتامین D می‌تواند کمک زیادی در پیشگیری از پوکی استخوان داشته باشد. ورزش منظم و حداقل روزانه ۳۰ دقیقه و بصورت ملایم مانند پیاده‌روی، شنا و... می‌تواند باعث کاهش استرس، مشکلات روحی، پوکی استخوان، بهبود خلق و خو و وضعیت خواب شود.
منبع:
سیمرغ
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼