آموزش مسئولیت پذیری به کودکان

چرا اینقدر باید بگویم لباسهایت را جمع کن؟ .... تو باید مشق‌هایت را زودتر شروع می‌کردی؟ ..... مراقبت از حیوان خانگی وظیفۀ توست. ...... با این سرعت در پیاده‌رو دوچرخه سواری نکن.
همۀ والدین می‌خواهند فرزندانشان مسئولیت پذیر باشند. آنها می‌خواهند بچه‌هایشان با دیگران با ملاحظه رفتار کنند؛ تکالیف مدرسه‌شان را به دقت و به‌موقع انجام دهند؛ با حیوانات خانگی مهربان باشند؛ از قوانین مربوط به امنیت پیروی کنند و در کارهای خانه همکاری داشته باشند.
وقتی کودکان مسئولیت پذیری ندارند والدین آشفته و ناراحت می‌شوند، پس او بالاخره کی یاد می‌گیرد کارهایش را درست انجام دهد؟
مسئولیت پذیری به خصلتهای دیگری مثل تفکر، شعور، بخشندگی و همدلی نیاز دارد. لازمۀ مسئولیت پذیری، بلوغ، هوشیاری و وجدان اجتماعی است. در حالی که ممکن‌است یک کودک 9 ساله کاملاً احساس مسئولیت پذیری داشته باشد، یک کودک شش ساله تازه دارد یاد می‌گیرد که چطور دربارۀ کارهایش فکر کند.
برای اینکه کودکی مسئولیت پذیری را یاد بگیرد لازم است الگوهای خوبی داشته باشد. والدینش استانداردهایی را در نظر می‌گیرند که او آنها را دنبال می‌کند. اگر آنها بر اهمیت انجام کاری به نحو احسن و توجه به دیگران تاکید کنند، او نیز همان رفتار را می‌آموزد. او اغلب در خانۀ یک دوست مؤدبانه رفتار می‌کند و در مدرسه به رفتارش توجه کامل دارد.
فرآیند یادگیری به سرعت و آسانی سپری نمی‌شود. کودکان شش تا نه ساله به یادآوریهای مکرر نیاز دارند، به‌خصوص در مورد نظافت شخصی و وظایف مربوط به خانه.
از آنجا که یک کودک به‌ندرت از این کارها لذت می‌برد یا به آنها توجه می‌کند برای انجام این امور انگیزه‌ای ندارد. این حالت قابل درک است؛ حتی بزرگسالان دوست ندارند دائماً نظافت کنند، خرید کنند، تعمیر کنند و صورت‌حسابها را بپردازند.
همچنین کودکان دلایل انجام بسیاری از کارها را درک نمی‌کنند. شاید مرتب کردن تخت ظاهراً اهمیتی نداشته باشد، امشب وقتی دوباره به تخت می‌روم رختخوابم به‎‌هم می‌ریزد.
حتی زمانی که مادر یا پدر توضیح میدهد چرا انجام این کارها لازم است ممکن است‌کودک اصرار کند: این منصفانه نیست که من مجبور باشم زباله‌ها را بیرون بگذارم. فقط من که آشغال تو سطل نریختم؛ چرا من باید وسایل بازی را جمع کنم؟شاتون آنها را جمع کند؛ کسی اهمیت نمیدهد که موهایم شانه نشده باشد.

مسئو لیت پذیری فرزندان
اگر والدین بپذیرند که یادآوری بخش ضروری آموزش مسئولیت پذیری به کودک است کمتر احساس ناراحتی می‌کنند. مادری پس از اینکه دید بعد از این همه آموزش فرزندش حاضر نیست بعد از غذا خوردن بشقابش را از روی میز بردارد تصمیم گرفت روش واقع بینانه‌ای در پیش بگیرد.
به‌جای اینکه با صدای بلند او را سرزنش کند، چرا هیچوقت یادت نمی‌ماند که بشقاب را در ظرفشویی بگذاری؛ به‌سادگی یادآوریها را به روال عادی صرف غذا اضافه کرد: فراموش نکن که بشقابت را از روی میز برداری. مادر، احساس آرامش بیشتری کرد، پسر کمتر تحت فشار قرار گرفت و کار هم انجام شد.
یادآوری در تمام زمینه‌های مسئولیت پذیری اهمیت دارد. کودکان برای راهنمایی دربارۀ امنیت، رعایت حال دیگران، تکالیف مدرسه و تعهدات خانوادگی به روشهای منصفانه احتیاج دارند. در مورد بعضی از مسئولیتها، مثل کارهای خانه یا تکالیف مدرسه، شاید استفاده از یک جدول زمانبندی شده مفید باشد.
کودک هر روز می‌تواند کارهایی را که انجام داده علامت بزند. اگرچه حتی با وجود یک جدول، باز هم بیشتر کودکان نیاز به یادآوری دارند.
اگر فرزندتان دائماً از زیر بار مسئولیتهایی که دلخواهتان است شانه خال می‌کند، انتارات خود را مجدداً ارزیابی کنید. شاید توقع شما بیش از حد توان اوست. سعی کنید یک یا دو مورد از وظایفی را که اهمیت کمتری دارند و او همیشه برای انجام آنها دعوا راه می‌اندازد حذف کنید و ببینید که آیا در انجام بقیۀ وظایف خود احساس مسئولیت می‌کند یا خیر.
همچنین اطمینان پیدا کنید وقت آزاد برای بازی و دنبال کردن طرحهای خلاق در نظر گرفته‌اید. اگر او مجبور است بخش اعظم وقتش را به وایفی بپردازد که مورد علاقه‌اش نیست برای انجام کارهای مورد علاقه‌اش دچار ناراحتی و آشفتگی شدیدی خواهد شد.
در آموزش مسئولیت پذیری، مانند دیگر عرصه‌های پرورش کودک، متوجه می‌شوید زمانی که خودتان هم در انجام کارها با فرزندتان مشارکت می‌کنید او بیشتر همکاری می‌کند. به او کمک کنید اتاقش را تمیز و مرتب کند. پیشنهاد کنید وظایف خود را با هم جابجا نمایید، به این ترتیب که او چمن‌ها را آب دهد و شما اسباب بازیها را جمع کنید.
گاهی وقتی او دارد تکالیف مدرسه‌اش را انجام میدهد برای رسیدگی به صورت حسابها یا نوشتن یک نامه کنارش بنشینید. وقتی در ماشین کمربند ایمنی خودتان را می‌بندید از او هم بخواهید کمربندش را ببندد و به او کمک کنید تا در امور خیریه همکاری کند.
اگر بعد از یادآوری وظایفش، او توانایی پذیرش مسئولیت را پیدا کرد، در مسیر درست قرار گرفته است. اگرچه شاید آرزو می‌کردید سرعت یادگیری او در این موارد بیشتر بود، اطمینان داشته باشید تا زمانی که با بردباری، رفتار توام با مسئولیت پذیری در خانه را در او تقویت می‌کنید همچنان شاهد پیشرفت او در این زمینه خواهید بود.