علائم بارداری پرخطر، هیدرونفروز جنینی چیست؟
هیدرونفروز جنینی یا ورم کلیه به حالتی گفته می شود که سیستم های مسئول جمع آوری ادرار (لگنچه و کالیس ها) حجیم تر از حد معمول بوده است.
خوشبختانه امروزه پیشرفت علم و تکنولوژی در زمینه های مختلف به خصوص پزشکی به حدی رسیده است که تعداد قابل ملاحظه ای از اختلالات مادرزادی را می توان تشخیص داد و درمان کرد. هیدرونفروز جنینی یا ورم کلیه به حالتی گفته می شود که سیستم های مسئول جمع آوری ادرار (لگنچه و کالیس ها) حجیم تر از حد معمول بوده و سبب می شوند که کلیه ها بزرگتر از حد طبیعی نسبت به سن باشند.
تنگی مجرای ادراری جنین علت بروز هیدرونفروز جنینی است و در ۰٫۵ تا ۴٫۵ درصد بارداری ها دیده می شود. شیوع آن در جنین های پسر دو برابر دختران است و در ۲۰ الی ۴۰ درصد موارد هر دو کلیه را درگیر می کند.
هیدرونفروز جنینی بر حسب شدت و سایر نشانه ها می تواند یک اتساع فیزیولوژیک گذرا یا یک اختلال کلیوی جدی باشد. لذا بایستی در صورت مشاهده این یافته، اقدامات و بررسی های لازم به عمل آید.
علل هیدرونفروز در جنین
حدود 80 درصد موارد یکطرفه فاقد علت بوده و سیستم ادراری طبیعی است.
وجود دریچه در مجرای ادرار جنین پسر که سبب هیدرونفروز دو طرفه شدید و آسیب شدید به کلیه ها می شود
تنگی محل اتصال حالب به لگنچه کلیه
ریفلاکس یا برگشت ادرار
لگنچه دو گانه
کلیه پلی کیستیک
البته علل هیدرونفروز در کلیه جنین زیاد است، موارد فوق شایعترین ها هستند.
تشخیص هیدرونفروز جنینی
هیدرونفروز در دوران جنینی با انجام سونوگرافی در سه ماهه دوم و سوم بارداری قابل تشخیص است و با اندازه گیری سایز لگنچه های کلیه مشخص می شود. علاوه بر آن، پزشک با توجه به ضخامت پارانشیم و اکوژنسیته شدت عارضه را نیز تعیین می کند.
اندازه نرمال لگنچه های کلیه بسته به سن حاملگی متفاوت است. طبق مطالعات انجام شده حداکثر اندازه لگنچه کلیه در سه ماهه دوم ۴ میلی متر است.
هیدرونفروز خفیف
در صورتی که اندازه لگنچه کلیه در سه ماهه دوم بارداری بین ۴ الی ۷ میلی متر و در سه ماهه سوم بارداری تا ۹ میلی مترباشد به معنای هیدرونفروز خفیف می باشد. اگرچه در بیشتر موارد هیدرونفروز خفیف طی بارداری برطرف می شود و مشکل کلیوی جدی برای نوزاد ایجاد نمی کند اما ممکن است پابرجا مانده و نوزاد را بعد از تولد نیازمند مداخلاتی کند. طبق آمارها شیوع هیدرونفروز خفیف ۴۱ الی ۸۸ درصد گزارش شده است.
هیدرونفروز متوسط
در صورتی که اندازه لگنچه کلیه در سه ماهه دوم بارداری ۷ الی ۱۰ میلی متر و در سه ماهه سوم ۹ الی ۱۵ میلی متر باشد، معادل هیدرونفروز متوسط در نظر گرفته می شود.
هیدرونفروز شدید
در صورتی که اندازه لگنچه کلیه در سه ماهه دوم بیش از۱۰ میلی متر و در سه ماهه سوم بیش از ۱۵ میلی متر شود، به عنوان هیدرونفروز شدید شناخته می شود.
در موارد هیدرونفروز متوسط تا شدید، احتمال اختلالات مادرزادی کلیوی در جنین افزایش می یابد و احتمالا جنین به مداخلات جراحی بعد از تولد نیاز پیدا خواهد کرد.
از این رو در صورت تشخیص هیدرونفروز در سه ماهه دوم بارداری، ضروری است وضعیت جنین مجددا در سه ماهه سوم ( هفته های ۲۸ الی ۳۴ بارداری) بررسی شود.
جنین هایی مبتلا به نقایص کلیوی در سه ماهه سوم باردرای دچار کاهش مایع آمنیوتیک جنین می شوند بنابراین علاوه بر اندازه لگنچه بایستی در سونوهای بعدی به ضخامت پارانشیم، میزان اتساع و اندازه مایع آمنیون نیز توجه شود.
اهمیت هیدرونفروز خفیف در بارداری
هیدرونفروز خفیف در جنین های مبتلا به سندرم داون ( تریزومی ۲۱ ) یک یافته شایع می باشد. از این رو به عنوان نشانه ای در تشخیص جنین های مبتلا به این سندرم به کار می رود. بر اساس مطالعات انجام شده، در جنین های مبتلا به سندم داون، اندازه لگنچه کلیه بین ۴ الی ۱۰ میلی متر گزارش شده است.
در صورت مشاهده هیدرونفروز خفیف در سونوگرافی بایستی جنین از نظر سلامت سایر ارگان ها و مشکلات کروموزومی بررسی شود. برای این منظور آزمایش غربالگری معیار بررسی های بیشتر قرار می گیرد. در صورت وجود این یافته، ریسک مشخص شده در آزمایش غربالگری ثابت می ماند. لذا با صلاحدید پزشک ممکن است نیاز باشد آزمایش تخصصی تری نظیر آمنیوسنتز برای بررسی کروموزومی جنین انجام دهید. بنابراین در اولین فرصت به پزشک متخصص پریناتولوژی یا مشاور ژنتیک مراجعه کنید.
در صورتی که به هر علتی در بارداری آزمایش غربالگری را انجام نداده اید، در صورت مشاهده هیدرونفروز خفیف در سونوگرافی ممکن است پزشک به شما آزمایش نیفتی(cell free DNA) را پیشنهاد کند. در این آزمایش با انجام آزمایش خونی از مادر با دقتی قابل توجه احتمال اختلالات کروموزومی جنین بررسی می شود.
آیا هیدرونفروز جنینی خطرناک است؟
خطرناک بودن هیدرونفروز بستگی به شرایط و معیارهای گوناکونی دارد لذا در صورت وجود این یافته اقدامات زیر توصیه می شود.
با انجام سونوگرافی نزد پزشکی ماهر، شدت هیدرونفروز، یک یا دو طرفه بودن آن ، ضخامت پارانشیم کلیه و اندازه مثانه جنین را بررسی کنید.
از سلامت سایر ارگان ها با انجام سونوگرافی کامل اطمینان حاصل کنید.
با نتیجه آزمایش غربالگری و سونوگرافی نزد پزشک متخصص بروید.
در صورت نیاز جنین را از نظر اختلالات کروموزومی بررسی کنید.
به طور منظم با انجام سونوگرافی پیشرفت اتساع لگنچه و میزان مایع آمنیون جنین را چک کنید.
در موارد هیدرونفروز متوسط تا شدید، قبل از تولد نوزاد با متخصص اورولوژی اطفال مشورت کنید.
پیگیری بعد از تولد نوزادان با سابقه هیدرونفروز جنینی چیست؟
در اکثر موارد معاینه نوزاد طبیعی است اما ممکن است توده ای در ناحیه پهلو و یا بالای مثانه لمس شود که احتمال ضایعات انسدادی را مطرح می کند. در تمام نوزادان با سابقه هیدرونفروز زمان جنینی سونوگرافی باید در روز ۷-۳ بعد از تولد توسط سونوگرافیست با تجربه انجام شود. حتی اگر نتیجه سونوگرافی بعد از تولد طبیعی باشد، جهت بررسی برگشت از مثانه به حالب، ضایعات انسدادی در مسیر مجرای خروجی ادرار، مثانه عصبی و … رادیوگرافی مخصوص (VCUG)ضروری است. اگر نتیجه VCUG طبیعی باشد، احتمال ضایعات انسدادی در قسمت های بالاتر سیستم ادراری وجود دارد که جهت تشخیص این موارد اسکن ایزوتوپ از کلیه ها ( MAG۳ یا DTPA) باید انجام شود.
آیا نوزاد متولد شده با سابقه هیدرونفروز طبیعی نیاز به مصرف دارو دارد؟
تمام نوزادانی که سابقه هیدرونفروز جنینی یا هیدرونفروز نوزادی را دارند تا هنگام بررسی تشخیصی کامل و تعیین تکلیف قطعی باید از آنتی بیوتیک جهت پیشگیری از عفونت های ادراری استفاده کنند. آنتی بیوتیک آموکسی سیلین در دو ماه اول عمر مناسب است.
آیا نوزادان با سابقه هیدرونفروز جنینی یا نوزادی نیاز به عمل جراحی دارند؟
انجام عمل جراحی بستگی به نوع و شدت ضایعه در رادیوگرافی های انجام شده نوزاد دارد که توسط پزشک متخصص کلیه (نفرولوژیست) و یا پزشک متخصص مجاری ادرار (اورولوژیست) تشیخص داده می شود. در صورت وجود ناهنجاری های غیر انسدادی و موارد خفیف باید نوزاد تحت پیگری های مکرر قرار گیرد.
علل هیدرونفروز در جنین
حدود 80 درصد موارد یکطرفه فاقد علت بوده و سیستم ادراری طبیعی است.
وجود دریچه در مجرای ادرار جنین پسر که سبب هیدرونفروز دو طرفه شدید و آسیب شدید به کلیه ها می شود
تنگی محل اتصال حالب به لگنچه کلیه
ریفلاکس یا برگشت ادرار
لگنچه دو گانه
کلیه پلی کیستیک
البته علل هیدرونفروز در کلیه جنین زیاد است، موارد فوق شایعترین ها هستند.
تشخیص هیدرونفروز جنینی
هیدرونفروز در دوران جنینی با انجام سونوگرافی در سه ماهه دوم و سوم بارداری قابل تشخیص است و با اندازه گیری سایز لگنچه های کلیه مشخص می شود. علاوه بر آن، پزشک با توجه به ضخامت پارانشیم و اکوژنسیته شدت عارضه را نیز تعیین می کند.
اندازه نرمال لگنچه های کلیه بسته به سن حاملگی متفاوت است. طبق مطالعات انجام شده حداکثر اندازه لگنچه کلیه در سه ماهه دوم ۴ میلی متر است.
هیدرونفروز خفیف
در صورتی که اندازه لگنچه کلیه در سه ماهه دوم بارداری بین ۴ الی ۷ میلی متر و در سه ماهه سوم بارداری تا ۹ میلی مترباشد به معنای هیدرونفروز خفیف می باشد. اگرچه در بیشتر موارد هیدرونفروز خفیف طی بارداری برطرف می شود و مشکل کلیوی جدی برای نوزاد ایجاد نمی کند اما ممکن است پابرجا مانده و نوزاد را بعد از تولد نیازمند مداخلاتی کند. طبق آمارها شیوع هیدرونفروز خفیف ۴۱ الی ۸۸ درصد گزارش شده است.
هیدرونفروز متوسط
در صورتی که اندازه لگنچه کلیه در سه ماهه دوم بارداری ۷ الی ۱۰ میلی متر و در سه ماهه سوم ۹ الی ۱۵ میلی متر باشد، معادل هیدرونفروز متوسط در نظر گرفته می شود.
هیدرونفروز شدید
در صورتی که اندازه لگنچه کلیه در سه ماهه دوم بیش از۱۰ میلی متر و در سه ماهه سوم بیش از ۱۵ میلی متر شود، به عنوان هیدرونفروز شدید شناخته می شود.
در موارد هیدرونفروز متوسط تا شدید، احتمال اختلالات مادرزادی کلیوی در جنین افزایش می یابد و احتمالا جنین به مداخلات جراحی بعد از تولد نیاز پیدا خواهد کرد.
از این رو در صورت تشخیص هیدرونفروز در سه ماهه دوم بارداری، ضروری است وضعیت جنین مجددا در سه ماهه سوم ( هفته های ۲۸ الی ۳۴ بارداری) بررسی شود.
جنین هایی مبتلا به نقایص کلیوی در سه ماهه سوم باردرای دچار کاهش مایع آمنیوتیک جنین می شوند بنابراین علاوه بر اندازه لگنچه بایستی در سونوهای بعدی به ضخامت پارانشیم، میزان اتساع و اندازه مایع آمنیون نیز توجه شود.
اهمیت هیدرونفروز خفیف در بارداری
هیدرونفروز خفیف در جنین های مبتلا به سندرم داون ( تریزومی ۲۱ ) یک یافته شایع می باشد. از این رو به عنوان نشانه ای در تشخیص جنین های مبتلا به این سندرم به کار می رود. بر اساس مطالعات انجام شده، در جنین های مبتلا به سندم داون، اندازه لگنچه کلیه بین ۴ الی ۱۰ میلی متر گزارش شده است.
در صورت مشاهده هیدرونفروز خفیف در سونوگرافی بایستی جنین از نظر سلامت سایر ارگان ها و مشکلات کروموزومی بررسی شود. برای این منظور آزمایش غربالگری معیار بررسی های بیشتر قرار می گیرد. در صورت وجود این یافته، ریسک مشخص شده در آزمایش غربالگری ثابت می ماند. لذا با صلاحدید پزشک ممکن است نیاز باشد آزمایش تخصصی تری نظیر آمنیوسنتز برای بررسی کروموزومی جنین انجام دهید. بنابراین در اولین فرصت به پزشک متخصص پریناتولوژی یا مشاور ژنتیک مراجعه کنید.
در صورتی که به هر علتی در بارداری آزمایش غربالگری را انجام نداده اید، در صورت مشاهده هیدرونفروز خفیف در سونوگرافی ممکن است پزشک به شما آزمایش نیفتی(cell free DNA) را پیشنهاد کند. در این آزمایش با انجام آزمایش خونی از مادر با دقتی قابل توجه احتمال اختلالات کروموزومی جنین بررسی می شود.
آیا هیدرونفروز جنینی خطرناک است؟
خطرناک بودن هیدرونفروز بستگی به شرایط و معیارهای گوناکونی دارد لذا در صورت وجود این یافته اقدامات زیر توصیه می شود.
با انجام سونوگرافی نزد پزشکی ماهر، شدت هیدرونفروز، یک یا دو طرفه بودن آن ، ضخامت پارانشیم کلیه و اندازه مثانه جنین را بررسی کنید.
از سلامت سایر ارگان ها با انجام سونوگرافی کامل اطمینان حاصل کنید.
با نتیجه آزمایش غربالگری و سونوگرافی نزد پزشک متخصص بروید.
در صورت نیاز جنین را از نظر اختلالات کروموزومی بررسی کنید.
به طور منظم با انجام سونوگرافی پیشرفت اتساع لگنچه و میزان مایع آمنیون جنین را چک کنید.
در موارد هیدرونفروز متوسط تا شدید، قبل از تولد نوزاد با متخصص اورولوژی اطفال مشورت کنید.
پیگیری بعد از تولد نوزادان با سابقه هیدرونفروز جنینی چیست؟
در اکثر موارد معاینه نوزاد طبیعی است اما ممکن است توده ای در ناحیه پهلو و یا بالای مثانه لمس شود که احتمال ضایعات انسدادی را مطرح می کند. در تمام نوزادان با سابقه هیدرونفروز زمان جنینی سونوگرافی باید در روز ۷-۳ بعد از تولد توسط سونوگرافیست با تجربه انجام شود. حتی اگر نتیجه سونوگرافی بعد از تولد طبیعی باشد، جهت بررسی برگشت از مثانه به حالب، ضایعات انسدادی در مسیر مجرای خروجی ادرار، مثانه عصبی و … رادیوگرافی مخصوص (VCUG)ضروری است. اگر نتیجه VCUG طبیعی باشد، احتمال ضایعات انسدادی در قسمت های بالاتر سیستم ادراری وجود دارد که جهت تشخیص این موارد اسکن ایزوتوپ از کلیه ها ( MAG۳ یا DTPA) باید انجام شود.
آیا نوزاد متولد شده با سابقه هیدرونفروز طبیعی نیاز به مصرف دارو دارد؟
تمام نوزادانی که سابقه هیدرونفروز جنینی یا هیدرونفروز نوزادی را دارند تا هنگام بررسی تشخیصی کامل و تعیین تکلیف قطعی باید از آنتی بیوتیک جهت پیشگیری از عفونت های ادراری استفاده کنند. آنتی بیوتیک آموکسی سیلین در دو ماه اول عمر مناسب است.
آیا نوزادان با سابقه هیدرونفروز جنینی یا نوزادی نیاز به عمل جراحی دارند؟
انجام عمل جراحی بستگی به نوع و شدت ضایعه در رادیوگرافی های انجام شده نوزاد دارد که توسط پزشک متخصص کلیه (نفرولوژیست) و یا پزشک متخصص مجاری ادرار (اورولوژیست) تشیخص داده می شود. در صورت وجود ناهنجاری های غیر انسدادی و موارد خفیف باید نوزاد تحت پیگری های مکرر قرار گیرد.
منبع:
دکتر سلام
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼