علل کوتاهی قد در کودکان، یعنی به کی رفته؟

اولین مرحله رشد انسان دوران شیرخوارگی است که دو سال اول زندگی را شامل می‌شود. در دو سال اول زندگی ۳۰ تا ۳۵ متر افزایش قد دیده می‌شود که سرعت آن با افزایش سن کاهش می‌یابد. دومین مرحله رشد دوران کودکی از دو سالگی تا شروع بلوغ را دربرمی‌گیرد. دراین دوران کودک هر سال پنج تا هفت سانتی‌متر قد می‌کشد که این رشد در نزدیکی رسیدن به سن بلوغ کاهش می‌یابد. سومین مرحله رشد دوران بلوغ است که طی این دوران یک جهش رشدی وجود دارد. در این مرحله پسران به‌طور متوسط ۲۵ تا ۳۰ و دختران ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متر قد می‌کشند.

طی دوران بلوغ سرعت رشد قدی ۸ تا ۱۴۴ سانتی‌متر در سال است. حداکثر جهش رشد در دختران پیش از شروع عادت ماهیانه است و پس از آن دختران به طور متوسط ۷ سانتی‌متر قد می‌کشند. در پسران نیز حداکثر جهش رشد در مراحل انتهایی‌تر بلوغ دیده می‌شود. با پیشرفت بلوغ به علت تولید و ترشح هورمون‌های جنسی، تدریجا صفحات رشد استخوان بسته می‌شود و امکان افزایش قد پس از آن وجود نخواهد داشت. بنابراین این باور که تا ۲۵ سالگی قد می‌کشیم به‌طور کامل غلط است.

یکی از علل مهم کوتاهی قد تاخیر سرشتی در رشد است. در این کودکان از سن دو سالگی کوتاهی قد دیده می‌شود و این در حالی است که پدر و مادر کوتاه قد نیستند. سرعت رشد کودک در سال تقریبا طبیعی است ولی سن استخوانی عقب است. در واقع قد کودک برای همان سن استخوانی مناسب است ولی نسبت به سن تقویمی، کوتاه است. بلوغ دراین کودکان با تاخیر همراه است. علاوه براین علل دیگری مانند بیماری عمومی مانند سوء تغذیه، کمبود ویتامین‌های D و کلسیم که موجب نرمی استخوان می‌شوند، بیماری سلیاک که به حساسیت به پروتئین گندم منجر می‌شود، بیماری‌های مزمن مانند کم‌خونی، بیماری‌های التهابی و… نیز می‌توانند موجب کوتاهی قد شوند.

کمبود روی و کوتاهی قد:

عنصر روی یکی از مواد معدنی مورد نیاز بدن است که پس از آهن، بدن بیشترین نیاز را به آن دارد. این عنصر کمیاب در بدن نقش‌ هایی حیاتی دارد و کمبود آن سبب خستگی و ضعف، کوتاه قدی، عوارض پوستی و دیررس بودن صفات ثانویه جنسی می ‌شود.

در کشور ما یکی از دلایل مهم کوتاهی قد در کودکان و نوجوانان، کمبود روی است که بیشتر ناشی از جذب ناکافی این عنصر است. غلات و نیز غذاهای حیوانی مانند گوشت و تخم ‌مرغ ، لبنیات و غذاهای دریایی مثل ماهی و میگو سرشار از روی هستند. مصرف نان‌ هایی که به خوبی تخمیر نشده‌اند یا در تهیه آنها از جوش شیرین استفاده شده است، از جذب روی و املاح معدنی دیگر جلوگیری می کنند و باعث کوتاهی قد در جوانان می شوند. در واقع در غلات و به ویژه پوسته آن ها ماده‌ای به نام فیتات وجود دارد که مانع جذب روی است. ولی در اثر تخمیر، تجزیه می‌ شود و از بین می‌ رود.

امروزه مکمل‌ های روی به صورت شربت ‌در داروخانه‌ ها وجود دارند که پزشکان برای کودکانی که دچار کوتاه قدی و تاخیر رشد هستند، تجویز می‌ کنند. علاوه بر روی، ویتامین‌ها و مواد معدنی دیگر همچون ویتامینA ، B12 ، آهن و کلسیم برای رشد قد ضروری هستند.