درمان کوتاهی قد در کودکان، چطوری؟

علت کوتاهی قد کودکان چیست؟
کوتاهی قد، علت شایعی برای مراجعه کودکان و نوجوانان به متخصصان غدد است، ولی هر فردی که با شکایت از کوتاهی قد مراجعه می ‌کند، واقعا قد کوتاه نیست. مهم تر اینکه افزایش قد با روش‌هایی مانند استفاده از صندل‌ها یا کفش‌های مخصوص که تبلیغ می‌ شود یا امواج لیزری و... امکان‌پذیر نیست. این روش‌ها غیرعلمی و بدون تأثیر هستند.

فرمول محاسبه تقریبی قد:
ژنتیک نقش مهمی در تعیین قد نهایی هر فرد دارد. بر اساس تحقیقات جمعی، فرمول زیر برای محاسبه تقریبی قد نهایی در هر فرد پیشنهاد شده است:
۵/۶- تقسیم بر ۲ (قد پدر + قد مادر) = قد دختران
۵/۶+ تقسیم بر ۲ (قد پدر + قد مادر) = قد پسران

تشخیص علت کوتاهی قد:
پس از تشخیص قطعی علت کوتاهی قد، باید درمان متناسب با علت کوتاهی قد شروع شود؛ برای مثال، در کوتاهی قد ژنتیکی درمان با هورمون رشد مؤثر نیست.کمبود هورمون رشد، تنها بر اساس آزمایش‌های هورمونی مشخص نمی شود و حتما سرعت رشد در دوران کودکی نیز باید بررسی شود، یعنی اگر در دوران کودکی، سرعت رشد قدی خوب بود، بر اساس یک آزمایش هورمونی نمی ‌توان کمبود هورمون رشد را تشخیص داد و درمان را شروع کرد. علت باید معلوم شود و قد کودک به طور دقیق بر اساس منحنی‌های استاندارد رشد سنجیده شود.با یک رادیوگرافی ساده از استخوان‌های مچ دست (به طور معمول دست چپ)، سن استخوانی تعیین ‌شود که در واقع نشان‌دهنده سن بیولوژیک واقعی کودک است.

علل کوتاهی قد:
علل کوتاهی قد شامل موارد زیر است:

کوتاهی قد ژنتیکی: که در این نوع کوتاهی قد، سرعت رشد کودک در سال طبیعی است و سن استخوانی نسبت به سن تقویمی عقب نیست.

تأخیر سرشتی در رشد: کودکانی که از سن دو سالگی، کوتاهی قد دارند و سرعت رشد آنها در سال تقریبا طبیعی است، ولی سن استخوانی آنها عقب تر است. بلوغ در این کودکان با تأخیر است، ولی در نهایت، بیشتر این کودکان به حد ژنتیکی قد خود می‌ رسند.

بیماری هایی مانند: سوء‌تغذیه، کمبود ویتامین D و کمبود کلسیم که موجب نرمی استخوان می ‌شود، بیماری سلیاک(عدم تحمل گلوتن موجود در گندم)، کم‌خونی‌ها، بیماری‌های التهابی دستگاه گوارش ، بیماری‌های کلیوی مزمن، نارسایی قلبی، بیماری‌های مزمن ریوی یا کبدی و کم‌کاری تیروئید از عوامل موثر در کوتاهی قد هستند.مصرف برخی داروها مانند داروهای کورتونی نیز می ‌تواند موجب اختلال در رشد شود.اختلالات رشد داخل رحمی نیز از علل دیگر کوتاهی قد کودکان هستند.

مراحل افزایش قد:
یادمان باشد همه ما در سه مرحله رشد می ‌کنیم:
۱- در دو سال اول زندگی ۳۰ تا ۳۵ سانتی‌متر افزایش قد داریم. این رشد سریع قد با افزایش سن کاهش می‌ یابد.
۲- از دو سالگی به بعد کودکان هر سال ۵ تا ۷ سانتی‌متر قد می ‌کشند. البته در نزدیکی سنین بلوغ سرعت رشد کمتر خواهد ‌شد.
۳- سرانجام در دوره بلوغ یک جهش رشد قدی وجود دارد که به طور متوسط در پسران ۲۵ تا ۳۰ سانتی‌متر و دختران ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متراست. حداکثر جهش رشد قدی در دختران پیش از شروع عادت ماهیانه و در پسران در مراحل انتهایی‌تر بلوغ است.
به‌ طور معمول در سنین ۱۵ تا ۱۷ سالگی در دختران و ۱۶ تا ۱۸ سالگی در پسران، صفحات رشد(صفحات غضروفی استخوان) بسته می ‌شوند و امکان افزایش قد، پس از آن وجود نخواهد داشت.

تغذیه:
غذاها و یا مکمل های غذایی خاص بیشتر از بقیه قد را بلند نمی کنند. برای داشتن رشدی هماهنگ، تغذیه ای متعادل و متنوع ضروری است.

داروهای تقویتی و ویتامین ها:
زمانی که غذاهایمان متعادل و متنوع باشند دیگر نیازی نیست که آنها را با اسیدهای آمینه و یا ویتامین ها غنی کنیم. به جز ویتامین دی که توسط نور آفتاب ساخته می شود، در موارد بسیار نادری نیاز به مکمل های غذایی وجود دارد. این ویتامین برای تشکیل استخوان های کودکان ضروری است و به عنوان یک مکمل در 2 الی 3 سال اول پس از تولد به آنها خورانده می شود. البته برای برخی بزرگسالان در سن بلوغ نیز تجویز می شود.

ورزش:
فعالیت جسمانی منظم برای تعادل عمومی بدن ضروری است. اگر ورزش حتی به طور موقت افزایش یابد، باعث افزایش ترشح هورمون رشد می شود. البته ورزش های شدید و افراط در آن توصیه نمی شود.

اگر کودک قد بلند می‌خواهید خواب او را تنظیم کنید
از دیگر عوامل محرک در ترشح هورمون رشد، خواب شبانه است که مقدار مورد نیاز آن در هر فرد متفاوت است. زمان خوابیدن دارای اهمیت زیادی است، زیرا هورمون رشد در آغاز و نیمه‌های شب ترشح می‌شود و طبیعی است کودک و نوجوانی که دیر به رختخواب برود، از میان کافی هورمون رشد بهره نمی‌برد.

به طور کلی زمان خواب کافی برای هر فرد به شرح زیر می‌باشد:
کودک یک تا سه سال: ده ساعت خواب
سه تا شش سال: ده تا دوازده ساعت خواب
شش تا دوازده سال: حدود ده ساعت خواب
دوازده سال به بالا: حداقل هشت و نیم تا نه ساعت خواب

تاثیر تغذیه بر قد کودک:
تغذیه مناسب و صحیح، کودک را از قدی که ژنتیک برای او تعیین کرده بلند تر نمی کند اما تغذیه غلط و غیر اصولی او را از رسیدن به قدی که می تواند داشته باشد، باز می دارد.برای داشتن وضعیت مناسب هورمونی یکی از عوامل مهم وزن مناسب است زیرا وزن اضافی، بلوغ زودرس را به دنبال خواهد داشت و رشد قدی را محدود خواهد کرد. برای رسیدن به قد مطلوب، باید وزن کودکان را در محدوده طبیعی حفظ کرد.از طرفی ترشح هورمون رشد که تاثیر مهمی در رشد مطلوب دارد، کاملا تحت تاثیر تغذیه فرد است و با مصرف زیاد مواد قندی و گلوکز کاهش و با مصرف غذای غنی از پروتئین افزایش می‌یابد.علاوه بر تغذیه صحیح و محدوده مناسب وزنی ،خواب مناسب، فعالیت فیزیکی نیز بر قد کودک تاثیر گذار است.

موادغذایی مناسب بر رشد قدی کودک
مصرف روزانه مواد غذایی زیر جهت رشد قدی مناسب توصیه میشود:
روزانه یک عدد تخم مرغ - عسل - خرما - بادام - گردو - فندوق - پسته - کشک - شیر گاو - ماست_ روغن زیتون - روغن کنجد - روغن حیوانی - تخمه کدو - قره قروت - شیره خرما - کلم - پنیر - اسفناج - زردالو - طالبی - هویج - پرتقال - لیموترش - جگر - ماهی قزل آلا - گوجه فرنگی - ماهی و میگو - بادام زمینی.