کوتاهی قد کودکان، ژنتیکی است؟

اگر قد کودکی در منحنی رُشد زیر پنج درصد قرار بگیرد، جزو کودکان کوتاه قد تلقی می شود.

یک فوق تخصص غدد اطفال، مهم ترین علت های کوتاهی قد در کودکان را زمینه های ژنتیکی، اختلالات هورمون تیروئید، اختلالات غدد هیپوفیز و هیپوتالاموس، بلوغ زودرس، تومور مغزی خفته، عدم تحرک، تغذیه نامناسب، استرس و بدخوابی برشمرد.

دکتر فریبا نادری در گفتگو با سلامت آنلاین با تاکید براینکه کوتاهی قد در کودکان باید بموقع ارزیابی شود، گفت: اگر قد کودکی در منحنی رُشد زیر پنج درصد قرار بگیرد، جزو کودکان کوتاه قد تلقی می شود و هرچه این فاصله از عدد پنج بیشتر شده و رقم آن پایین تر بیاید، احتمال اینکه مشکلات جدی در کودک وجود داشته باشد بیشتر است.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه مساله کوتاهی قد می تواند به خاطر توقف رشد باشد، ادامه داد: کودک کوتاه قد، باید تحت نظر بوده و سیر رشد او بررسی شود. کوتاهی قد یا در قالب یک بیماری و یا بصورت طبیعی ارزیابی می شود. گروه کودکان طبیعی به دلیل زمینه های ژنتیکی، دچار کوتاهی قد می شوند اما گروه دیگر کودکانی هستند که با تاخیر رشد می کنند و تا حدود ۱۲ سالگی با رشد کم مواجه هستند، اما پس از آن به صورت جهشی رشد می کند. معمولا تاخیر در رُشد قد، با تاخیر در بلوغ همراه است و سابقه چنین تاخیری در والدین آنها نیز مشهود است.

وی با اشاره به کودکانی که در اثر بیماری دچار کوتاهی قد شده اند، گفت: شاخص رشد هر کودکی که زیر منحنی پنج درصد قرار گیرد و توقف رشد هم داشته باشد، لزوم اقدامات تشخیصی و سپس اهمیت درمان را روشن می کند.

نادری بررسی همه سیستم های بدن اعم از بیماری های گوارشی، قلبی، کلیوی و اختلالات روانی را در اولویت دانست و در توضیحات بیشتر افزود: اختلالات هورمونی موثر در کوتاهی قد، می تواند به دلیل کمبود هورمون تیروئید باشد که بسیار مهم است، زیرا تنها با تجویز قرص تیروئید در سنین پایین، آینده قدی کودک روشن تر می شود.

این فوق تخصص غدد اطفال، مصرف کورتون در طولانی مدت و به هر دلیلی را یکی از علل کوتاهی قد برشمرد و درمان اصلی در این مورد را منوط به حذف کورتون و سپس تزریق هورمون رشد دانست و گفت: به هیچ وجه کورتون در بچه ها نباید به صورت نابه جا استفاده شود، زیرا یکی از عوارض آن اختلال رشد است.

وی گفت: اختلالات غددی هیپوفیز و هیپوتالاموس بنا به علت های مختلفی ایجاد و سبب کوتاهی قد می شود. این اختلالات ناشی از کوچک و یا بدفُرم شدن غده هیپوتالاموس در دوره جنینی و همچنین اختلالات ژنتیکی موثر در تشکیل غده هیپوفیز و هورمون رشد است. از جمله علت های اختلال در غدد گفته شده، زایمان های پرخطر همراه با خونریزی، چند قلوزایی همراه با کمبود اکسیژن و نارس به دنیا آمدن نوزاد است که کودک را در معرض اختلالات هورمون رشد قرار می دهد.

نادری با افزودن این مطلب که تشخیص بموقع و هرچه زودتر کمبود هورمون رشد، از نظر پروتکل درمان بهتر خواهد بود، خاطرنشان کرد: یکی دیگر از علت های کوتاه قدی، بلوغ زودرس است. بلوغ پیش رونده که معمولا در دختران زیر هشت سال و در پسران زیر ۹ سال بروز پیدا می کند به بسته شدن صفحات رشد استخوان ها و کوتاه شدن قد منجر می شود، مگر اینکه زود تشخیص داده شده و جلوی بلوغ نابهنگام کودک گرفته شود. شاید لازم باشد درباره این دسته از کودکان، در شرایط خاصی هورمون رشد تزریق شود تا قد آنها به حد طبیعی برسد.

این عضو هیات علمی دانشگاه تهران، تومور مغزی خفته که علائمی جز کوتاهی قد ندارد را نیز عنوان کرد و گفت: مهم این است که بچه ها از نظر رشد همواره تحت نظر پزشک باشند، زیرا در بسیاری از مواقع والدین به موضوع کوتاه قدی فرزندانشان واقف نیستند و از چکآپ های دوره ای غفلت می کنند. اگر صفحات رشد که معمولا در دختران ۱۴ و در پسران ۱۶ سالگی است، بسته شود، دیگر هیچ درمانی در رفع مشکل کوتاهی قد موثر نخواهد بود.

وی سوء تغذیه و اختلالات تغذیه ایی مانند کمبود ویتامین های گروه ب، ویتامین د، ویتامین ث، زینک، روی، آهن، کلسیم، منیزیم، فسفر و سایر املاح را از عوامل رشد ضعیف و کوتاهی قد برشمرد.

نادری همچنین به تعدد کلاس های آموزشی، عدم ورزش و تحرک مناسب و استرس در کودکان نیز اشاره کرد و گفت: بچه هایی که در محیط های خانوادگی و مدرسه، تحت استرس های شدید قرار می گیرند و روند زندگی آرامی ندارند، دچار افزایش کورتون می شوند و کورتیزول خونش بالا می رود که به اختلالات رشد منجر شده و مقاومت به هورمون رشد در آنها ایجاد می شود. در چنین شرایطی هورمون درمانی موثر واقع نمی شود.

این فوق تخصص غدد اطفال با تاکید اینکه ورزش در طبیعت، سطح هورمون رشد کودک را بالا می آورد و جسم و روح وی را در سلامت کامل قرار می دهد، متذکر شد: خواب بموقع نیز دارای اهمیت است، زیرا برخی هورمون ها در حالت خواب ترشح می شوند بنابراین دیر خوابیدن سیستم هورمونی بدن را دچار اشکال می کند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: اعتیاد والدین و طلاق از چند طریق روی مکانیسم های موثر بر کودک اثر می گذارند. عدم مراقبت از بچه، بی توجهی به تغذیه و عدم نظارت بر خواب کودک ازجمله مشکلات این کودکان است. کودکانی که در شرایط روحی و روانی خوبی به سر نمی برند، علیرغم اینکه ممکن است سطح هورمون رُشدشان بالاتر از سطح طبیعی هم باشد، اما این هورمون موثر نمی شود و در نتیجه آنها را دچار کوتاهی قد می کند.

منبع: سلامت نیوز