شکاف لب و کام نوزادان، چرا اتفاق می افتد؟

شکاف لب و کام نقص های تکاملی هستند که در لب بالا و سقف کام ایجاد می شود و در بدو تولد بوضوح جلب توجه میکند.

- شکاف لب و کام ممکن است بطور تک تک و یا توام وجود داشته باشد.

- در هر دو مورد اشکال در بهم جوش خوردن در خط وسط است ؛ که در لب در ۳۵ روز بعد از لقاح و در مورد شکاف کام در هفته ۸ و ۹ جنینی اتفاق می افتد.

تعریف شکاف لب :

باز بودن معمولا لب بالا که گاهی تا کف بینی امتداد می یابد . که ممکن است در خط وسط باشد یا در طرف چپ و یا در طرف راست .

تعریف شکاف کام :

باز بودن کام سخت و نرم و یا فقط کام نرم که مثل شکاف لب ممکن است در خط وسط باشد و یا در طرف راست و یا در طرف چپ. شکاف کام ممکن است تا فک بالا و کف بینی به صورت یکطرفه و یا دو طرفه ادامه داشته باشد. از آنجا که تکامل لب و کام در زمانهای مختلف جنینی انجام می شود ؛ به همین جهت این نقص های تکاملی می تواند بطور مجزا از هم ایجاد شوند و گاهی یکی از این نقص ها بدون دیگری وجود دارد و گاهی هر دو با هم همراه هستند.

میزان بروز شکاف لب و کام:

شکاف لب چه به تنهائی و چه همراه با شکاف کام تقریبا یکنفر از هر ۷۰۰ نوزاد زنده متولد شده را شامل می شود. در پسر ها شکاف لب به تنهائی یا به همراه شکاف کام ؛دو برابر بیشتر از دختر ها رخ می دهد. در حالیکه شکاف تنها ؛ بیشتر در دختر ها اتفاق می افتد. این نقص تکاملی در نژاد های آسیائی ؛ لاتین و بومی های آمریکا شیوع بیشتری دارد.

علت و عوامل خطر در ایجاد شکاف لب و کام :

علاوه بر فاکتور های جنس و نژاد عواملی هم هستند که بنظر می رسد در ایجاد این نقایص نقش داشته باشد. مطالعات نشان داده است که هر چه شدت این نقص در یک کودک بیشتر باشد احتمال وقوع در فرزندان بعدی بیشتر خواهد بود.

اگر کودک شکاف لب یک طرفه ازداشته باشد ؛احتمال بروز این ناهنجاری در فرزندان بعدی ۲.۷ درصد است . اگر شکاف لب دو طرفه باشد احتمال بروز در فرزندان بعدی ۵.۴ درصد است . اگر یکی از والدین شکاف لب یا کام داشته باشد ؛ احتمال بروز ای نقص در بچه هایشان ۴ درصد خواهد بود. در پدر و یا مادری که شکاف لب یا کام داشته باشد و یک فرزند با شکاف لب یا کام داشته باشند ؛ احتمال بروز شکاف کام یا لب در بچه های بعدی ۱۴ درصد خواهد بود.

تشخیص :

در هنگام تولد ؛ تشخیص شکاف لب با معاینه به آسانی داده می شود و در مورد شکاف کام همه نوزادان پس از تولداز این نظر معاینه می شوند و با انگشت سقف کام لمس می شود تا انواع شکاف کام هایی که توسط مخاط مثل یک غشاء بسته شده اند بدون تشخیص نمانند(شکاف کام ناقص) .

در دوران جنینی امکان تشخیص شکاف لب و کام با سونوگرافی وجود دارد و از آنجا که در ۳۵ درصد موارد با ناهنجاری های دیگری همراه است ؛ در این موارد انجام سونوگرافی های اختصاصی تر ممکن است ضرورت داشته باشد. در این موارد متخصصین زنان ؛ ممکن است آزمایشات خون و حتی آمنیوسنتز درخواست کنند.

نقایص دیگری که ممکن است همراه شکاف کام و لب باشند به شرح زیر اند :

۱- ناهنجاری های معمولی قلب ۳ ٪ تا ۴ ٪

۲- تنگی دریچه خروجی معده (تنگی پیلور ).

۳- پا چنبری (کلاب فوت) ۲ ٪ - ۸٪ .

۴- اسکولیوز (انحنای ستون مهره ها) ۱۰ ٪ -۱۵ ٪.

عوارض شکاف کام ولب :

۱- اشکال در تغذیه ؛ آنها که شکاف لب کامل و یا شکاف کام دارند اغلب توانائی گرفتن سینه مادر و یا سرشیشه های

معمولی را ندارند و در این موارد از سر شیشه های مخصوص استفاده میکنند .

۲- عفونت های مکرر گوش و کاهش شنوائی همراه با تجمع مایع در پشت پرده گوش که اغلب این کودکان احتیاج به گذاشتن یک لوله نازک در پرده گوش دارند .

۳- اختلال در صحبت کردن : اشکال در صحبت کردن یک عارضه قابل انتظار در این بیماری است که با جراحی بموقع و درست تا حد زیادی اصلاح می شود ولی تقریبا تمام این کودکان به گفتار درمانی نیاز خواهند داشت .

۴- اختلال در دندانها : اغلب کودکان با شکاف شدید کام که تا کف بینی ادامه یافته است اختلال در رویش دندان ها بطور شایع وجود دارد و برای اصلاح آن متخصصین ترمیمی دندان اقدام خواهند کرد .

درمان شکاف لب و کام:

درمان شکاف لب با جراحی انجام می شود و معمولا در سن سه ماهگی معمولا در یک مرحله و گاهی در دو مرحله انجام میشود ؛ هدف از درمان هم ساختن یک لب با کارائی و شکل طبیعی است .

درمورد شکاف کام در ۶ تا ۱۲ ماهگی اولین مرحله درمان انجام می شود و بسته به شدت باز بودن کام ممکن است مراحل بعدی درمان تا ۸ یا ۹ سالگی ادامه یابد . البته نباید فراموش شود که درمان شکاف کام به صورت یک کار تیمی انجام میشود که اعضاء این تیم شامل : جراح کودکان؛ جراح گوش و گلو وبینی؛ متخصص گفتار درمانی؛ جراح فک و صورت ؛ جراح ترمیمی دندان؛ روان پزشک ؛ متخصص ژنتیک و یک پرستار هماهنگ کننده می باشد.

قبل از ترمیم اولیه بهتر است بیمار حتما از نظر گوش و میزان شنوائی معاینه شود و شاید بهتر باشد از همان موقع گفتار درمان؛ در جریان وضعیت بیمار و برنامه ریزی های گفتار درمانی برای بعد از عمل قرار داشته باشد . درمان درست و بموقع شکاف کام ضمن کمک به تغذیه بهتر بیمار ؛ احتمال ابتلا به عفونت های گوش را بطور قابل توجهی کم میکند و مهمترین مسئله مانع شدن از اختلال در تکلم است که شکست در رسیدن به این هدف ؛ میتواند اثرات بسیار بد روانی اجتماعی را بدنبال داشته باشد .

آیا می شود از ایجاد شکاف لب و کام پیشگیری کرد؟

اغلب کودکانی که دچار شکاف لب و یا کام می شوند ؛ زمینه ژنتیکی ابتلاء و یا ریسک فاکتورمشخص را ندارند. ولی عوامل متعددی وجود دارد که ممکن است در ایجاد این نقص مادر زادی نقش داشته باشند؛ این عوامل عبارتند از :

۱- داروهائی که در دوران بارداری برای کنترل تشنج مادر و یا برای درمان میگرن استفاده می شود.

۲- استفاده از داروهای شیمی درمانی .

۳- سیگار کشیدن در دوران بارداری .

۴- مصرف الکل

۵- کمبود اسید فولیک حتی از قبل از لقاح .