مشکلات حسی در کودکان، خیلی حساسه!

بسیاری از کودکانی که دچار مشکلات حسی هستند در واکنش به‌دروندادهای حسی بین دو حالت واکنش افراطی و واکنش تفریطی در نوسان هستند.
کودکی که در برابر عوامل تحریک کننده حسی واکنش شدیدی بروز میدهد ممکن‌است از تحریک کناره‌گیری کند (به‌زیر میز پناه ببرد، گوش‌هایش را با دست بپوشاند، از لمس شدن فرار کند)، از تکالیف یا موقعیت‌هایی که واکنشی را برمی‌انگیزاند، اجتناب کند، یا به‌شدت عکس‌العمل نشان دهد (اشیاء را پرت کند یا بر سر دیگران فریاد بکشد).
برعکس کودکی که واکنش حسی تفریطی دارد، تا وقتی که شدت محرک زیاد نباشد اصلاً متوجه آن نمی‌شود. جیمی کودکی بود که در برابر تجارب حسی واکنش تفریطی نشان میداد. او اغلب مثل یک بازیکن فوتبال به‌کودکان دیگر یا والدینش تنه میزد و به‌تماس بدنی شدید احتیاج داشت چون تماس‌های طبیعی برایش کافی نبود.

اغلب ترکیبی از این دو سبک واکنشی به‌طور همزمان در یک کودک وجود دارد و گاهی تغییرپذیری این دو آنقدر زیاد است که نمی‌توان یک الگوی ثابت واکنش را تعیین کرد. این شرایطی است که ما آن را مشکل تعدیل حسی می‌خوانیم.

• مشکلات رایج سیستم لمسی
سیستم بساوایی یا لمسی، سیستم حسی مسلط در هنگام تولد است. این سیستم در سراسر زندگی به‌عنوان منبع عمدۀ اطلاعات محیطی برای دستگاه عصبی مرکزی، بااهمیت باقی می‌ماند.
این سیستم حسی دارای ارزش بقا است و به‌نوزادان کمک می‌کند که دهان‌شان را به‌سمت سینۀ مادر هدایت کنند، از تماس‌های مضر اجتناب کنند و از مراقب خودشان تماس‌های آرامش‌بخش دریافت کنند.
سیستم لمسی در کنار سیستم بینایی، برای ایجاد دلبستگی ضروری است. همین‌طور که کودک بزرگ‌تر می‌شود، سیستم لمسی اطلاعات ادراکی در مورد اشیاء (مانند بافت، وزن، شکل و سایر اطلاعات جزئی که از طریق دست‌ها فراهم می‌گردد) را در اختیار او می‌گذارد.
گیرنده‌های لمسی در بدن، حس تماس، فشار، درد و دما را دریافت می‌کنند. حساس‌ترین نقاط بدن عبارتند از صورت، کف دست‌ها، کف پاها و اندام‌های تناسلی. غیر حساس‌ترین منطقه بدن، کمر است.
برای مثال، اگر کمر شما خارش داشته باشد، خیلی سخت می‌توانید تشخیص دهید که دقیقاً کدام قسمت آن را باید بخارانید، اما اگر کف دست شما بخارد، می‌توانید نقطۀ دقیق خارش را مشخص کنید.
سیستم لمسی دو عملکرد عمده دارد، حفاظت و تمایز. سیستم حفاظتی لمسی با تغییرات دمای پوست، تماس خفیف و تماس کلی با پوست فعال می‌شود. تماس خفیف مانند غلغلک دادن صورت با یک پر یا یک ضربۀ آرام به‌شانه، در شرایطی که بدون اطلاع فرد و بی‌مقدمه ارائه شود، میتواند باعث واکنش ترس در فرد شود.
تماس خفیف هشدار می‌دهد که یک محرک ممکن‌است به‌طرز خطرناکی نزدیک باشد و از این طریق برای سیستم عصبی مرکزی به‌عنوان یک مکانیزم حفاظتی عمل می‌کند.
به‌این دلیل است که بسیاری از کودکان که دچار مشکلات یکپارچگی حسی هستند در واکنش به‌تماسهای خفیف مانند غلغلک، ضربۀ آرام غیرمنتظره، یا هر تماس خفیف دیگری با ناراحتی پاسخ می‌دهند.
در کودکان تازه متولد شده، این واکنش حفاظتی تا زمانی باقی می‌ماند که کودک به‌تماس‌ها عادت کند و بتواند فرق بین تماس خوب و بد را تشخیص دهند. شیرخوارها از طریق بغل شدن و نوازش شدن یاد می‌گیرند که به‌تجارب لمسی عادت کنند و حساسیت کمتری نسبت به‌آنها از خود نشان دهند.
قنداق کردن یا پیچیدن نوزاد در یک پتوی نرم اغلب به‌او کمک می‌کند که آرام و سازمان یافته بماند. یادگیری تحمل این تجارب لمسی اولیه، یکی از جنبه‌های در حال رشد خودگردانی اولیه است. این مهارتی است که به‌کودکان کمک می‌کند تحریک حسی را از دنیای اطرافش جذب کند و از آن لذت ببرد.
سیستم لمسی حفاظتی به‌سرعت رشد می‌کند. وقتی کودک به‌سنین پیش دبستانی می‌رسد، این سیستم دیگر سیستم مسلط نیست. با این حال، اگر فرد در شرایط خطرناکی قرار داشته باشد، سیستم لمسی حفاظتی دوباره فعال می‌گردد.
به‌کودکانی که نمی‌توانند تماس‌های خفیف را تحمل کنند و نسبت به‌تجارب لمسی بیش از اندازه حساسیت نشان می‌دهند، در اصطلاح مقاوم لمسی می‌گویند. موقعیت‌هایی مثل ایستادن در کنار یک کودک دیگر، پوشیدن لباس‌های آستین بلند یا شستن موها این کودکان را اذیت می‌کند.
نکته: اگر کودک شما حساسیت زیادی نسبت به‌لمس شدن دارد، طوری به‌او نزدیک شوید که شما را ببیند. وقتی می‌خواهید به‌او دست بزنید از قبل به‌او بگویید که می‌خواهید این کار را انجام دهید و او را محکم و با فشار لمس کنید. از تماسهای خفیف و غلغلک دادن اجتناب کنید.