تزریق آمپول روگام، چه عوارض جانبی دارد؟

چهار گروه خونی شناخته شده در انسان ها شامل گروه های خونی A ، B ، BA ، O می باشد .هر فردی به طور طبیعی یکی از این چهار گروه خونی را دارد.بعدها پروتیئنی در گلبول قرمز برخی افراد کشف شد که اسم آن را " RH " گذاشتند.تقریبا ۸۵ درصد افراد این پروتئین را در خون خود دارند که به آن ها RHمثبت می گویند. کسانی که این پروتیئن را در خون خود ندارند RH منفی نامیده می شوند .

چرا مثبت یا منفی بودن خون مهم است ؟

چون اگر خون دو نفر را که از دو نوع مختلف باشند را با هم ترکیب کنیم مخلوط خون ها منعقد می شود. اگر هنگام انتقال خون از یک شخص به شخص دیگر چنین اتفاقی بیفتد، شخص گیرنده ممکن است جان خود را از دست بدهد. به همین سبب پزشکان باید قبل از تزریق خون شخص دیگری به بیمار، از سازگار بودن خون دهنده و خون گیرنده مطمئن شوند.

گروه خونی O، به تمام گروه های خونی می تواند خون اهدا کند، اما فقط می تواند از گروه خونی O خون دریافت کند.

گروه خونی A، می تواند به گروه های AB و A خون اهدا کند و از گروه های خونی A و O خون دریافت کند.

گروه خونی B، می تواند به گروه های AB و B خون اهدا کند و از گروه های خونی B و O خون دریافت کند.

گروه خونی AB، تنها می تواند به گروه خونی AB خون اهدا کند، ولی از تمام گروه های خونی می تواند خون دریافت کند.

خانم باردار با گروه خون منفی:

یکی از آزمایشاتی که اوایل بارداری برای یک خانم باردار درخواست می شود، آزمایش گروه خون و RH است.اگر آزمایش نشان دهنده ی " ار هاش منفی" باشد باید آزمایش کومبس غیر مستقیم ( coombs indirect) انجام دهد.

اگر مادر و پدر هر دو داری گروه خونی منفی باشند جنین آن ها هم RH منفی خواهد شد و هیچ مشکلی برای مادر و جنین پیش نخواهد آمد.

اگر مادر دارای گروه‌ خون‌ RH منفی‌ و پدر RH مثبت‌ باشد جنین‌ احتمال گروه‌ خونی‌ Rh مثبت‌ خواهد داشت.در طی حاملگی خون مادر و جنین کاملا ازهم جدا است مواد غذایی و اکسیژن از طریق جفت مبادله می شوند و احتمال مخلوط شدن خون مادر و جنین بسیار کم می باشد اما ممکن هست در هنگام خون ریزی در طی دوران حاملگی ، در هنگام سقط ، حاملگی خارج از رحم ، در هنگام زایمان .....مقداری از خون جنین وارد بدن مادر شود.(که مسئله خطرناکی نیست ).

مخلوط شدن خون جنین و مادر چه مشکلاتی را برای مادر و جنین ایجاد میکند ؟

یکی از مواقعی که امکان ورود خون جنین به مادر هست در هنگام زایمان و خروج جفت می باشد. در طی‌ زایمان‌ نوزاد، مقدار اندکی‌ از خون‌ نوزاد از طریق‌ جفت‌ وارد جریان‌ خون‌ مادر می‌شود و در نتیجه‌ بدن‌ مادر نسبت به خون Rh مثبت جنین واکنش نشان می دهد و شروع‌ به‌ تولید پادتن‌هایی‌ بر ضد Rh مثبت‌ خون جنین می کند. این‌ پادتن‌ها پس‌ از زایمان‌ تولید می‌شوند. بنابراین‌ بچه‌ اول‌ اصولا دچار مشکلی نمی‌شود ولی این پادتن ها در بدن مادر باقی می ماند و در بارداری های بعدی این‌ پادتن‌های موجود در خون‌ مادر با عبور از جفت‌ گلبول‌های قرمز جنین‌ را تخریب‌ می کنند. و باعث کم خونی نوزاد می شود کم‌خونی ناشی از این‌ پدیده‌ ممکن‌ است‌ آنقدر شدید باشد که‌ باعث‌ مرگ‌ جنین‌ گردد. اگر جنین‌ زنده‌ بماند، پادتن‌ها می‌توانند در طی روند زایمان‌ به‌ بدن‌ نوزاد انتقال‌ یافته‌ و باعث‌ ایجاد یرقان‌ (زردی) در نوزاد شود.

آمپول روگام چیست ؟

برای جلوگیری از این مشکلات خانم های باردار با گروه خونی منفی آمپولی به نام تجاری روگام (Rhogam) را باید تزریق کنند این آمپول از تحریک‌شدن خون مادر علیه خون جنین جلوگیری می‌کند .لازم به ذکر است که روگام به مادرانی که هنوز نسبت به خون ارهاش منفی حساس نشده اند تزریق می گردد .در واقع نتیجه ازمایش کومبس غیر مستقیم نشان می دهد آیا مادر باردار نسبت به فاکتور Rh حساس شده یا نه ؟ یا به بیانی دیگر بدن مادر پادتن ضدRh تولید می کند یا خیر؟

نحوه تجویز روگام:

دستورالعمل کشوری برای تزریق آمپول روگام یک بار در هفته ۲۸ حاملگی و بار دوم در ۷۲ ساعت اول بعد از زایمان می باشد.

قبل از تزریق آمپول روگام حتما باید تست کومبس غیر مستقیم انجام شده باشد تست کومبس غیر مستقیم منفی نشان می دهد مادر آنتی بادی بر علیه گلبولهای قرمز نوزاد تولید نکرده است و در این صورت می توان تزریق را انجام داد اگر مادر باردار با گروه خونی منفی در طی ۷۲ ساعت بعد از زایمان به هر علتی روگام را تزریق نکرد باشد بهتر است حتی تا ۲۸ روز پس از زایمان تجویز شود.

نحوه تزریق آمپول روگام :

نحوه تزریق آمپول روگام به صورت عضلانی می باشد. دوز روگام 300 میکروگرمی است.اصولا مادر باردار 12 هفته بعد از هفته 28 که امپول روگام را تزریق کرد زایمان می کند (حدود هفته 40 ) اما اگر تا این زمان مادر باردار زایمان نکرد یک دوز دیگر از آمپول روگام را باید تزریق کند.

عوارض‌ جانبی‌ آمپول روگام :

عوارض احتمالی آمپول روگام ناراحتی‌ در محل‌ تزریق‌،تب‌، درد عضلانی‌ و خواب‌آلودگی‌ ازعوارض‌ جانبی‌ این‌ دارو می‌باشد.

آمپول روگام را در موارد ی که احتمال انتقال خون جنین به مادر وجود دارد مانند :حاملگی‌های مولار، خونریزی سه ماهه دوم یا سوم ، مرگ جنین در داخل رحم در سه ماه دوم و سوم ، ترومای (ضربه ) شکمی ، کنده شدن جفت (دکولمان ) ، جفت سرراهی ، خارج کردن جفت با دست ، سقط هم باید تزریق شود.

آیا در صورت سقط باید آمپول روگام تزریق شود؟

چنانچه سقط جنین در کمتر از 13 هفتگی حاملگی صورت گیرد یک دوز کوچک روگام که حاوی 50 میکرو گرم است کافی بوده و چنانچه سقط در بیش از 13 هفتگی حاملگی صورت گیرد باید یک دوز کامل که همان آمپول 300 میکروگرم می باشد تزریق شود. (اگر خونریزی شدید در این مواقع وجود داشته باشد یک دوز 300 میکروگرمی کافی نیست و از دوز بیشتر باید استفاده شود )

به صورت یک قانون کلی می توان بگوییم :هرگاه در مورد تجویز با عدم تجویز آمپول روگام شک داشته باشیم باید آن را تجویز کنیم آمپول روگام حتی اگر مورد نیاز نباشد در صورت تزریق مشکلی ایجاد نمی کند اما در صورت ضرورت اگر تجویز نشود ممکن است عواقب شدیدی به دنبال داشته باشد .