درمان انسداد لوله اسپرم، مسیری برگشت پذیر

انسداد مسیر اسپرم در لوله منی دومین علت شایع ناباروری مردان است. انسداد لوله منی (اپیدیدیم و مجرای دفران) که اسپرم را از بیضه خارج می‌کند، می‌تواند مانع انزال مایع منی گردد. این انسداد ممکن است در هر نقطه‌ای از اپیدیدیم تا مجرای انزالی واقع در پیشابراه پروستاتیک رخ دهد. حدود ۳۰ درصد از مردان نابارور از انسداد مسیر اسپرم در لوله منی رنج می‌برند.

ناباروری مردان با توجه به یکی از سه دلیل اصلی رخ می‌دهد. دلیل اول، کم بودن تعداد اسپرم (اولیگواسپرم) است که می‌تواند منجر به مشکلات ناباروری گردد. دلیل دوم، مشکلات انسداد مسیر اسپرم در لوله منی است که طی آن اسپرم تولید شده در بیضه قادر به خروج از بیضه و نهایتاً انتقال به واژن نیست. مشکل سوم زمانی است که بیضه اسپرم‌های غیر طبیعی (تراتواسپرمی) تولید می‌کند. برای تشخیص دقیق و درمان هر یک از این عوامل لازم است به متخصص اورولوژی مراجعه شود.

مسیر عبور اسپرم چیست؟

اسپرم در دو غده به شکل تخم مرغ موسوم به بیضه تولید می‌شود. تولید و بالغ شدن اسپرم حدوداً 70 روز طول می‌کشد. اسپرم بعد از حدود 10 روز ماندن در لوله اپیدیدیم، آماده حرکت و خروج در طی ارگاسم‌های بعدی است.

در طول ارگاسم، انقباضات عضلانی اسپرم را همراه با ترشحات بیضه با فشار به لوله منی (وازدفران) می‌راند. وازدفران مجرایی است که اسپرم را به پیشابراه منتقل می‌کند. مخلوطی از اسپرم و ترشحات موسوم به مایع منی به درون پیشابراه می‌ریزد. مایع منی از طریق پیشابراه به نوک آلت تناسلی رسیده و از آن خارج می‌شود.

عوامل انسداد مسیر اسپرم در لوله منی

انسداد در مجاری مختلفی که اسپرم را از بیضه‌ها به پیشابراه می‌رساند، می‌تواند سبب مشکلات عبور اسپرم گردد. مشکلات ناشی از انسداد مسیر اسپرم سه دسته اصلی طبقه‌بندی می‌شوند: اختلالات مادرزادی، اختلالات اکتسابی و انسداد عملکردی.

اختلالات مادرزادی

نقائص و اختلالات هنگام تولد بر باروری مردان تأثیر می‌گذارد. این نقائص عبارتند از عدم رشد کامل مجاری اسپرم، آترزی مجرا (انسداد طبیعی) و عدم وجود کیسه منی برای ذخیره شدن اسپرم. هر گونه اختلال ساختاری دستگاه تناسلی مادرزادی جزو این دسته است.

اختلالات اکتسابی

این اختلالات ناشی از یک بیماری یا عفونت دستگاه تناسلی است. التهاب می‌تواند منجر به زخم و تشکیل بافت اسکار شود. انتقال اسپرم می‌تواند به دلیل وجود زخم در مجرای اسپرم متوقف شده و در نتیجه اسپرم در جای خود باقی می‌ماند. همچنین تحرک اسپرم ممکن است تحت تأثیر انسداد مجرای اسپرم ناشی از فتق قرار بگیرد. سایر انسدادهای مسیر اسپرم ممکن است ناشی از عوارض جانبی عمل جراحی در ارگان‌های دیگر بدن باشد.

انسداد عملکردی

انسداد عملکردی اختلالی است که می‌تواند تحرک و جنبش اسپرم را متوقف کرده و باعث ناباروری مردان شود. این اختلالات عبارتند از عوارضی مانند آسیب عصبی ناشی از سانحه، انجام عمل جراحی که اثرات منفی بر عملکرد مجاری اسپرم داشته باشد و وارد شدن آسیب به نخاع که حرکت عضلات را تحت تأثیر قرار دهد. سیستم عصبی نیز می‌تواند با مصرف داروهای آرام‌بخش، داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد فشار خون تحت تأثیر قرار گیرد.

علائم و نشانه‌های مرتبط با انسداد مسیر اسپرم

انسداد مجرای اسپرم علت اصلی اکثر موارد ناباروری مردان است. با این حال در بسیاری از موارد هیچ علامت یا نشانه‌ای برای این وضعیت وجود ندارد. اگر انسداد مسیر اسپرم ناشی از عفونت باشد، ممکن است آلت تناسلی، ترشحات غیر طبیعی با بوی زننده داشته باشد.

همچنین در برخی موارد التهاب آلت تناسلی همراه با سوزش و درد در هنگام ادرار یا انزال گزارش شده است. بعلاوه، حجم مایع منی انزال شده ممکن است کمتر باشد. آزمایش مایع منی و سونوگرافی از طریق مقعد برای بررسی وجود هر گونه انسداد در مسیر اسپرم مورد نیاز است. این انسداد ممکن است در کیسه‌های منی یا مجاری انزال وجود داشته باشد.

جراحی

به استثنای عدم وجود مجرای دفران، بیشتر مشکلات انسدادی مسیر اسپرم را می‌توان با عمل جراحی برطرف کرد. در موارد وازکتومی معکوس، ممکن است عمل وازکتومی میکروسکوپی انجام شود. این روش با هدف بازگرداندن باروری از طریق اتصال مجدد مجرای دفران انجام می‌شود.

موانع و انسدادهای دیگر در مجاری عبور اسپرم را می‌توان با روش برداشتن مجرای انزال از طریق پیشابراه (TURED) یا با پیوند لوله منی به اپیدیدیم درمان نمود. عمل TURED شامل باز کردن انسداد با سیستوسکوپ است که از طریق پیشابراه وارد مسیر اسپرم می‌شود. عمل پیوند لوله منی به اپیدیدیم رایج‌ترین عمل میکروسکوپی برای رفع انسداد لوله اپیدیدیم است. با این حال جزو سخت‌ترین عمل‌ها بوده و نیاز به یک جراح بسیار باتجربه دارد. این روش شامل جراحی اتصال لوله اپیدیدیم و مجرای دفران است تا مایع منی و اسپرم بتواند عبور کند.

استخراج اسپرم

برخی از مردان ترجیح می‌دهند عمل استخراج اسپرم سالم را به منظور استفاده از روش لقاح آزمایشگاهی (ART) انجام دهند. این روش، گزینه مناسب برای مردانی است که فاقد شرایط لازم برای وازکتومی معکوس، پیوند لوله منی به اپیدیدیم و یا عمل جراحی TURED میکروسکوپی هستند. چندین روش مختلف برای استخراج اسپرم وجود دارد.

آسپیراسیون اسپرم از اپیدیدیم (PESA): در این روش، در حالی که بیمار تحت بی‌حسی موضعی قرار دارد، با استفاده از یک سوزن ظریف، اسپرم از اپیدیدیم خارج می‌شود.

آسپیراسیون اسپرم با میکروسکوپ (MESA): این روش اجازه می‌دهد تا تعداد بیشتری از اسپرم‌ها در مقایسه با روش PESA بازیابی شود. این یک روش تهاجمی است و شامل بازیابی اسپرم به طور مستقیم از لوله‌های اپیدیدیم با استفاده از میکروسکوپ است.

آسپیراسیون اسپرم از بیضه (TESA): در این روش بدون نیاز به ایجاد برش در کیسه بیضه و فقط با استفاده از یک سوزن و سرنگ برای سوراخ کردن بیضه، اسپرم از بیضه‌ها دریافت می‌شود.

طول مدت درمان و بهبودی

جراحی TURED، پیوند لوله منی به اپیدیدیم و وازکتومی معکوس با میکروسکوپ تحت بی‌هوشی عمومی انجام می‌شود و حدود یک تا دو ساعت به طول می‌انجامد. طول مدت عملیات بازیابی اسپرم از اپیدیدیم یا بیضه می‌تواند چند دقیقه تا یک ساعت (بسته به درمان و سرعت دریافت اسپرم) طول بکشد. بسته به نوع عمل، ممکن است از بی‌هوشی عمومی یا موضعی استفاده شود.

دفعات بازیابی اسپرم بسته به درمان متفاوت خواهد بود. این کار می‌تواند از چند روز تا چند هفته طول بکشد. بیمار باید از فعالیت شدید اجتناب کند، همچنین تا زمان بهبودی کامل در صورت لزوم باید از محافظ بیضه استفاده کند. در برخی از موارد برای کاهش خطر ابتلا به عفونت ممکن است داروهای آنتی‌بیوتیک تجویز شود. اکثر مردان در عرض چند روز قادر به بازگشت به کار هستند و در عرض چند هفته می‌توانند فعالیت‌های سابق خود را از سر بگیرند. عوارض احتمالی عبارتند از عفونت، درد و خونریزی. در موارد نادر، آسیب‌‌دیدگی بیضه نیز وجود دارد. در صورت درد مداوم و یا استفراغ یا تب باید به پزشک مراجعه شود.

میزان موفقیت

روش وازکتومی معکوس می‌تواند بسیار موفقیت‌آمیز باشد. در ۹۰٪ از موارد، انزال اسپرم قابل برگشت است و در ۵۰-۷۰٪ موارد به بارداری منتهی خواهد شد. توجه داشته باشید که هر چه فاصله زمانی بین انجام وازکتومی و وازکتومی معکوس بیشتر باشد، احتمال ناباروری مرد به علت تشکیل آنتی‌بادی اسپرم بیشتر خواهد بود. در حدود ۵۰-۷۵٪ از موارد، انزال اسپرم پس از عمل TURED قابل برگشت است. با این حال، نرخ بارداری کم و در حدود ۲۵٪ است. همچنین ممکن است عوارضی مانند بی‌اختیاری ادرار، انسداد مکرر و انزال پس‌گرد (رتروگراد) ناشی از آسیب به مثانه وجود داشته باشد.

در صورت موفقیت عمل پیوند لوله منی به اپیدیدیم با میکروسکوپ، انزال اسپرم در ۸۵-۹۰٪ موارد رخ می‌دهد. نرخ بارداری بین ۵۰-۷۰٪ متغیر است. اگر اسپرم زنده وجود داشته باشد، روند بازیابی اسپرم از اپیدیدیم و یا بیضه می‌تواند بسیار موفقیت‌آمیز باشد. با این حال، نرخ باروری با میزان موفقیت لقاح آزمایشگاهی (ART) تعیین می‌شود.

هزینه‌های درمان

هزینه‌های درمان انسداد مسیر اسپرم و یا عمل‌های بازیابی اسپرم متفاوت است و بستگی به محل زندگی شما، درمان مورد نیاز و انتخاب پزشک عمومی یا متخصص دارد. در برخی شرایط ممکن است هزینه‌های جزئی توسط بیمه پرداخت شود. این باز پرداخت به صورت مورد به مورد ارزیابی می‌شود و بستگی به شرایط بیمه درمانی شما دارد.