درمان خشکی واژن، باید چیکار کنم؟

تولید استروژن در دوران یائسگی کاهش می‌یابد و در نهایت متوقف می‌شود و در نتیجه آن تغییرات متعددی رخ می‌دهد که بسیاری از آنها ناخوشایند و ناراحت کننده است. قاعدگی نامنظم و در نهایت، قطع می‌شود. بانوان در این دوران با گرگرفتگی، دمدمی مزاجی، بم شدن صدا و پرمو شدن صورت مواجه می‌شوند. خشکی واژن یکی از عوارض رایج یائسگی است و تقریباً از هر سه خانم یک نفر از خشکی واژن رنج می‌برد. این عارضه پس از یائسگی شیوع بالاتری پیدا می‌کند. البته بنا به دلایل مختلف در هر سنی احتمال خشک شدن واژن وجود دارد که با علائمی شبیه به سوزش و خارش یا تحریک خفیف واژن همراه است. کاهش رطوبت واژن بر زندگی جنسی نیز اثر می‌گذارد. خوشبختانه درمان‌های متعددی برای رفع خشکی واژن وجود دارد.

هر چند خشکی واژن مشکل بسیاری از بانوان است، اما بانوان معمولاً این ناراحتی را با پزشک معالج خود در میان نمی‌گذارند. اگر خشکی واژن روش زندگی، به ویژه رابطه جنسی و نزدیکی با همسر را تحت‌الشعاع قرار داده باشد، بهتر است به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. به خاطر داشته باشید که روش‌های متعددی برای درمان خشکی واژن وجود دارد و مجبور نیستید این عارضه را در سکوت به عنوان بخشی از فرایند طبیعی بالا رفتن سن تحمل کنید. مشاورین ما آماده پاسخگویی به سوالات شما در این زمینه هستند.

خشکی واژن چیست؟

باریک شدن دیواره‌های واژن و افزایش قابلیت دیواره‌ها برای انبساط هنگام تحریک شدن از جمله تغییراتی است که هنگام پیش نوازی یا قبل از نزدیکی در بانوان ایجاد می‌شود. واژن در زمان برانیختگی و تحریک و قبل از مقاربت به طور طبیعی مرطوب است. مرطوب بودن واژن برای انجام مقاربت و لذت بردن از رابطه جنسی ضروری است. بانوانی که دچار عارضه خشکی واژن هستند، هنگام مقاربت متحمل درد و ناراحتی می‌شوند.

علل خشکی واژن

لایه نازکی از مایع شفاف به طور طبیعی دیواره‌های واژن را لغزنده نگه می‌دارد. هورمون استروژن به وجود این مایع کمک می‌کند و لایه پوششی واژن را سالم، ضخیم و ارتجاعی نگه می‌دارد. کم شدن میزان استروژن یکی از عوارض یائسگی است که رطوبت واژن را کاهش می‌دهد و آن را باریک‌تر کرده و خاصیت ارتجاعی آن را کم می‌کند. از این عارضه با اصطلاح آتروفی واژن یاد می‌شود.

کاهش میزان استروژن به جز یائسگی دلایل دیگری نیز دارد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

-سزارین و شیردهی

-پرتودرمانی یا شیمی درمانی برای درمان سرطان

-عمل جراحی برداشتن تخمدان

-مصرف داروهای آنتی استروژن برای درمان فیبروم رحمی یا اندومتریوز

دیگر علل خشکی واژن به شرح زیر است:

-سندرم شوگرن: اختلالی خودایمنی که به سلول‌های مرطوب کننده واژن حمله می‌کند.

-مصرف داروهای حساسیت و سرماخوردگی و بعضی ضدافسردگی‌ها

-دوش واژن

-کافی نبودن پیش نوازی قبل از مقاربت

دلیل خشکی واژن هر چه باشد، این عارضه بسیار ناراحت کننده است و سوزش، خارش و مقاربت دردناک را به دنبال دارد.

تشخیص خشکی واژن

هر گونه خارش، سوزش یا ناراحتی در ناحیه واژن علامت این است که باید به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. متخصص سابقه پزشکی بیمار و مدت زمان بروز علائم را بررسی می‌کند و از بیمار می‌پرسد که آیا عواملی مانند دوش یا مصرف دارو عارضه را تشدید می‌کند یا خیر.

سپس متخصص لگن را معاینه می‌کند تا متوجه باریک شدن یا قرمزی واژن بشود. معاینه لگن برای تشخیص افتراقی دیگر علل احتمالی خشک شدن واژن مانند عفونت مجاری ادراری ضروری است. پزشک گاهی دستور آزمایش پاپ اسمیر را برای برداشتن و آزمایش سلول‌های دهانه رحم و دیواره واژن می‌دهد.

درمان خشکی واژن

استروژن واژینال

پرکاربردترین درمان خشکی واژن که از کاهش استروژن نشأت می‌گیرد، درمان موضعی با استروژن است. استروژن موضعی جایگزین بخشی از هورمونی می‌شود که دیگر توسط بدن تولید نمی‌شود. این روش علائم واژن را تسکین می‌دهد، اما باعث نمی‌شود که مقدار استروژن به اندازه هورمون درمانی (HT) با استروژن خوراکی در جریان خون بالا برود.

اکثر بانوان از یکی از سه گونه استروژن واژینال زیر استفاده می‌کنند:

حلقه استروژن واژینال (استرینگ):

متخصص این حلقه نرم و منعطف را داخل واژن قرار می‌دهد. این حلقه جریان پایداری از استروژن را آزاد می‌کند که مستقیماً به بافت‌های واژن می‌رسد. این حلقه هر سه ماه یکبار تعویض می‌شود.

قرص استروژن واژینال (واژیفم):

قرص به مدت دو هفته روزی یک بار با اپلیکاتور یک بار مصرف داخل واژن قرار داده می‌شود. پس از گذشت دو هفته قرص هفته‌ای دو بار تا زمان رفع علائم در واژن قرار داده می‌شود.

کرم استروژن واژینال (پرمارین، استریس): برای استعمال کرم داخل واژن از اپلیکاتور استفاده می‌شود. کرم معمولاً به مدت یک تا دو هفته هر روز و پس از آن یک تا سه بار در هفته مطابق تجویز پزشک استفاده می‌شود.

هر نوع فراورده استروژن اثرهای جانبی خاص خود از قبیل خونریزی واژن و درد سینه را به دنبال دارد. استروژن موضعی برای بانوان مبتلا به عارضه‌های زیر توصیه نمی‌شود:

-سرطان سینه

-بانوان دارای سرطان آندومتر رحم

-بانوان دچار خونریزی واژینال که علت آن تشخیص داده نشده است.

-بارداری یا شیردهی

از دوش واژن، کف حمام، صابون معطر و لوسیون در اطراف ناحیه واژن استفاده نکنید، چون این فراورده‌ها خشکی واژن را تشدید می‌کند.

مرطوب کننده‌ها و روان کننده‌های واژن

از آنجایی که هیچ گونه هورمونی در روان کننده‌ها (لوبریکانت‌ها) و مرطوب کننده‌های واژن وجود ندارد، این مواد اثر جانبی ندارند.

-روان کننده‌ها برای کاهش سایش و ناراحتی ناشی از مقاربت دردناک استفاده می‌شوند. ژل لیز کننده بلافاصله قبل از نزدیکی داخل واژن یا روی آلت زده می‌شود.

-روان کننده‌های بر پایه روغن مانند ژل نفت خام، روغن بچه یا روغن معدنی به کاندوم‌های لاتکس و یا دیافراگم آسیب می‌زند و از کارآمدی آنها در جلوگیری از بارداری یا پیشگیری از ابتلا به عفونت‌های مقاربتی جنسی کم می‌کند.

-روان کننده‌های طبیعی مانند روغن زیتون، روغن آووکادو یا بادام زمینی به وفور در دسترس هستند و می‌توان قبل از راطبه جنسی از آنها برای لغزنده کردن واژن استفاده کرد. البته مصرف این روغن‌های طبیعی نیز در صورت استفاده از دیافراگم‌ها یا کاندوم‌های لاتکس توصیه نمی‌شود، چون ممکن است روغن به لاتکس آسیب بزند و از تاثیر آن در جلوگیری از بارداری و ابتلا به عفونت‌های منتقله جنسی کم کند.

-فرمولاسیون مرطوب‌کننده‌های واژینال به گونه‌ای است که باعث می‌شود آب در بافت‌های واژن باقی بماند. مرطوب کننده سه بار در هفته داخل واژن زده می‌شود تا اثر مرطوب‌کنندگی آن حفظ شود. مرطوب کننده نباید بلافاصله قبل از نزدیکی مصرف شود، چون باعث تحریک می‌شود.

-از لوسیون‌های بدن و دست نباید برای رفع خشکی واژن استفاده کرد، چون این فراورده‌ها بافت واژن را تحریک می‌کنند.

اسپمیفین

اسپمیفین دارویی تجویزی مشابه استروژن است، اما استروژن نیست. اسپمیفین اثری مشابه استروژن بر بافت‌های واژن دارد. این دارو به صورت قرص تهیه می‌شود و برای بانوانی تجویز می‌شود که می‌خواهند از دارویی مشابه استروژن برای رفع خشکی واژن یا نزدیکی دردناک ناشی از این عارضه استفاده کنند. گرگرفتگی یکی از عوارض احتمالی این دارو است. تاثیر مصرف اسپمیفین بر بانوان دچار سرطان سینه یا مستعد ابتلا به این عارضه آزمایش نشده است.

پراسترون

پراسترون یا دی هیدرواپی‌اندرسترون (DHEA) نیز یکی از روش‌های درمان خشکی واژن ناشی از یائسگی است. این دارو به صورت شیاف در دسترس است و باید روزی یک بار در واژن قرار داده شود. درمان با استروژن بیش از شیاف پراسترون متداول است، چون پژوهش‌های جامع‌تری بر روی استروژن واژینال انجام شده است و مصرف دو بار در هفته آن راحت‌تر است. بااین حال پراسترون درمانی قابل قبول برای بانوانی است که نمی‌توانند یا نمی‌خواهند استروژن مصرف کنند و ترجیح می‌دهند از دیگر هورمون‌های واژن استفاده کنند.

رابطه جنسی

درمان واژن با استروژن خشکی واژن را به سرعت، معمولاً ظرف چند هفته، بهبود می‌دهد و می‌توان در طول درمان خشکی واژن رابطه جنسی داشت، چون نزدیکی بافت‌های واژن را سالم نگه می‌دارد. نزدیکی واژینال برای نرم نگه داشتن و حفظ قابلیت ارتجاعی بافت‌های واژن مفید است و از انقباض بافت‌ها جلوگیری می‌کند.

لیزردرمانی

خوشبختانه، درحال حاضر یک روش جدید بسیار عالی وجود دارد؛ لیزردرمانی در مطب، که برای بهبود پوست استفاده می‌شود و اخیرا برای درمان واژن، مورد استفاده قرار گرفته و مورد تایید سازمان غذا و دارو می‌باشد. لیزردرمانی، نتایج بسیار خوبی در بهبود خشکی واژن داشته است. این لیزر، که با عنوان مونالیزاتاچ شناخته می‌شود، بازسازی کلاژن را تحریک می‌کند و رطوبت و الاستیسیته واژن را بهبود می‌بخشد و به بازیابی سطوح گلیکوژن مورد نیاز برای باکتری‌های مفید (با نام لاکتوباسیل) برای بهبود حشکی واژن، کمک می‌کند. این باکتری‌ها، به‌نوبه خود، از عفونت ادراری، جلوگیری می‌کنند که خانم‌های یائسه، بسیار مستعد ابتلا به آن می‌باشند.