شیرخشک دادن به نوزاد، روش‌های منسوخ شده

شیرخشک شیرى است که آب آن گرفته شده باشد. جدا کردن آب از شیر که بیشترین بخش ترکیبى آن یعنى ۵/۸۷% شیر را تشکیل مى‌دهد باعث سهولت در نگهدارى مقدار زیادى شیر در حجم کم و براى مدت طولانى مى‌شود و در موقع مصرف با افزودن آب به آن به‌صورت اول در مى‌آید. شیرخشک‌ها داراى انواع متعدد و متنوعى هستند، برخى از آنها فقط یک پودر شیر بدون تغییر هستند و در بعضى از آنها تغییرات خاصى در این جهت داده شده است تا شیر از نظر مواد مختلف، کم و بیش مشابه شیر مادر گردد. این نوع شیر در شیر ماترنیزه (Maternized) مى‌نامند. البته طبق توصیهٔ سازمان بهداشت جهانى به این نوع شیر، نباید شیر مادرى گفته شود و نام دیگرى براى آن انتخاب شده تحت عنوان 'شیر متعادل شده ـ Adapted Milk' این مطلب که 'هنوز شیرى که کاملاً جانشین شیر مادر شود به‌دست نیامده است' ، مورد قبول همگان است.

نحوهٔ آماده کردن شیرخشک براى تغذیه شیرخواران تهیهٔ شیر از شیرخشک، نیازمند افزون آب سالم و بهداشتى (آب جوشیدهٔ سرد شده) به آن است. هر پیمانه از آن که تقریباً گنجابش ۵/۴ گرم پودر شیر را دارد در ۳۰ میلى‌لیتر آب به‌ خوبى حل مى‌شود و شیرِ آمادهٔ مصرف به‌دست مى‌آید (با این همه دستور تهیهٔ روى قوطى شیر را ملاحظه کنید). باید توجه داشت که مقدار مصرف هر وعده شیر در شیرخواران متفاوت و متغیر است. در واقع اشتهاء کودک حتى در دو وعدهٔ پى در پى ممکن است یکسان نباشد و در تمام دفعات به مقدار مساوى شیر نخورد، بنابراین، روش صحیح این است که کمى بیش از مقدارى که معمولاً براى هر بار تغذیه تعیین مى‌شود در اختیار شیرخوار گذاشته شود تا شیرخوار هر چه میل داشت بخورد.

شیرخوار سالم مقدار شیر لازم روزانهٔ خود را مصرف مى‌کند، با این تفاوت که فرضاً در یک وعده کمى بیشتر، در وعده‌هاى دیگر قدرى کمتر مى‌خورد. بنابراین مادر باید در تهیهٔ شیر خشک به اشتهاء شیرخوار توجه داشته باشد.

تغذیهٔ شیر خوار به‌ وسیلهٔ فنجان

امروزه تغذیه شیرخوار با بطرى به‌دلایل زیر منسوخ شده است:

۱. در این روش احتمال ورود شیر به راه‌هاى تنفسى و خطر بروز آسپیراسیون و در نتیجه ایجاد خفگى وجود دارد.

۲. استفادهٔ مکرر از بطرى باعث مى‌شود که شیرخوار تغذیه با پستان مادر را فراموش کند زیرا استفاده از سرشیشهٔ گشاد راحت‌تر شیر را در اختیار او قرار مى‌دهد.

۳. کودکانى که با بطرى تغذیه مى‌شوند بیشتر از کودکانى که با فنجان تغذیه مى‌شوند هوا مى‌بلعند در نتیجه اختلالات گوارشى بیشتر در آنها دیده مى‌شود.

تغذیه با فنجان داراى مزایاى زیر است:

۱. شیرخوار هرگز تنها گذاشته نمى‌شود.

۲. شیرخوار تغذیه باشیر مادر را فراموش نمى‌کند.

۳. در این روش به‌دلیل کوتاه مدت بودن، تأثیر زیادى در حس ارضاء مکیدن شیرخوار بخواهد داشت.

نحوهٔ استفاده از فنجان شیر براى تغذیه شیرخوار

- ابتدا دست‌هاى خود را با آب و صابون بشوئید.

- در انتخاب فنجان شیر باید دقت نمود که فنجان از جنس شیشهٔ نشکن یا پلاستیک مدرج با درجات خوانا باشد تا به راحتى شسته شود و رفع آلودگى از آن به آسانى انجام گیرد.

- شیر را طبق جدول راهنماى تغذیه قوطى‌هاى شیرخشک و براساس سن شیرخوار تهیه کنید و سطح پیمانه شیر را با کاردک صاف نمائید (معمولاً شیر را به نسبت ۳۰/۱ 'غلظت معمولى فنجان' تهیه مى‌کنند یعنى هر ۳۰ سى‌سى آب جوشیده با یک پیمانه شیرخشک مخلوط شود).

- همیشه شیر را باید با آب ولرم که قبلاً جوشانده شده است تهیه کرد.

- حرارت شیر درون فنجان باید در حدود درجه حرارت اتاق باشد.

- در هنگام شیر دادن براى ایجاد روابط عاطفى و احساس امنیت در طفل باید او را در آغوش گرفت. مادر یا مراقب کودک باید طورى بنشیند که احساس راحتى کند و تمام توجه خود را به طفل معطوف دارد.

- شیرخوار را به گونه‌اى نگاه دارید که شیردادن به وى آسان باشد. فنجان را طورى در دست بگیرید که شیرخوار بتواند بدون تلاش شیر را بنوشد.

- در مورد نوزادان باید از قاشق براى تغذیه استفاده شود زیرا عضلات لب‌هاى آنان براى نوشیدن تکامل لازم را نیافته‌اند.

دقت کنید که شیرخوار به‌جاى شیر هواى درون فنجان را نبلعد و فنجان را از طرف لبهٔ باریک آن به شکلى که همیشه شیر در دهانهٔ فنجان موجود باشد کج نگهدارید.

- شیرخوارانى که با شیرخشک تغذیه مى‌شوند، به‌دلیل بالا بودن غلظت مواد جامد نیاز به آب اضافى دارند باید به آنها مخصوصاً در فصل گرما، در فواصل تغذیه چند قاشق آب جوشیده خنک شده بدهید.

- بعد از اتمام شیر دادن شیرخوار را بلند کرده، بر روى شانه تکیه دهید و به آرامى پشتش را بمالید تا هواى بلعیده شده خارج شود. طریقهٔ دیگر اینکه او را در دامان خود روى حوله‌اى نشانده، به، آرامى پشت وى را بمالید.

روش استرلیزه کردن فنجان درجه‌بندى شده و قاشق مورد استفاده

- ابتدا دست‌‌هاى خود را بشوئید.

- با استفاده از آب گرم، مایع ظرفشوئى و اسفنج فنجان مدرِِّج و قاشق را کاملاً شستشو دهید. - هر تکه را با آب سرد خوب بشوئید و آبکشى کنید.

- ظرف مخصوص جوشاندن وسایل را که مى‌تواند یک قابلمه باشد تا ارتفاع لازم از آب پر کنید.

- فنجان و قاشق را در ظرف آب قرار داده به مدت ۱۵ ـ ۱۰ دقیقه بجوشانید.

- فنجان و قاشق را هرگز نباید پس از عمل جوشاندن مجدداً شسته یا خشک نمود.

- روش بهتر آن است که فنجان‌ها را پس از شستن داخل کیسه‌اى کتانى قرار دهید تا به‌وسیلهٔ دستگاه استریل کننده، کاملاً میکروب‌کشى شود (از این روش در بیمارستان‌ها استفاه مى‌شود).